Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы. 2012 жылғы 14 желтоқсан.

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ПРЕЗИДЕНТІ – ЕЛБАСЫ

 Н.Ә. НАЗАРБАЕВТЫҢ

ҚАЗАҚСТАН ХАЛҚЫНА

ЖОЛДАУЫ

«Қазақстан-2050» Стратегиясы

қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты

Мазмұны

І. Қалыптасқан Қазақстан – мемлекеттілігіміздің, ұлттық экономикамыздың, азаматтық қоғамымыздың, қоғамдық келісіміміздің, өңірлік көшбасшылығымыз бен халықаралық беделіміздің дағдарыста сыналуы

1. Қуатты да табысты мемлекет

2. Демократияландыру мен ырықтандырудың орнықты процесі

3. Түрлі әлеуметтік, этностық және діни топтардың келісімі мен  татулығы

4. Ұлттық экономика. Халықаралық еңбек бөлінісіндегі біздің рөліміз

5. Қоғамдық тұрақтылық пен келісімді қамтамасыз ететін күшті әлеуметтік саясат

6. Әлемдік қоғамдастық таныған ел

7. Ядролық қаруды таратпау режімін ілгерілетудегі біздің белсенді рөліміз

8.Қазақстан-2030 стратегиясы. Негізгі қорытындылар

ІІ. ХХІ ғасырдың жаһандық он сын-қатері

1. Бірінші сын-қатер – тарихи уақыттың жеделдеуі

2. Екінші сын-қатер – жаһандық демографиялық теңгерімсіздік

3. Үшінші сын-қатер – жаһандық азық-түлік қауіпсіздігіне төнетін қатер

4. Төртінші сын-қатер – судың тым тапшылығы

5. Бесінші сын-қатер – жаһандық энергетикалық қауіпсіздік

6.Алтыншы сын-қатер – табиғи ресурстардың сарқылуы

7. Жетінші сын-қатер – Үшінші индустриялық революция

8. Сегізінші сын-қатер – үдей түскен әлеуметтік тұрақсыздық

9. Тоғызыншы сын-қатер – өркениетіміз  құндылықтарының дағдарысы

10. Оныншы сын-қатер – жаңа әлемдік тұрақсыздық қаупі

ІІІ. “Қазақстан-2050”  Стратегиясы – жедел өзгермелі тарихи жағдайлардағы жаңа Қазақстанның жаңа саяси бағыты

1. Міндеттердің жаңа парадигмасы

2. Қайда бет алдық? Жаңа саяси бағыттың мақсаттары

1. Жаңа бағыттың экономикалық саясаты – пайда алу, инвестициялар мен бәсекеге қабілеттіліктен қайтарым алу принципіне негізделген түгел қамтитын экономикалық прагматизм

1. Түгел қамтитын экономикалық прагматизм

2. Жаңа кадр саясаты

3. Макроэкономикалық саясатты жаңғырту

3.1. Бюджет саясаты

3.2.  Салық саясаты

3.3. Ақша-кредит саясаты

3.4. Мемлекеттік және сыртқы қарызды басқару саясаты

4. Инфрақұрылымды дамыту

5. Мемлекеттік активтерді  басқару жүйесін жаңғырту

6. Табиғи ресурстарды басқарудың жаңа жүйесі

7. Индустрияландырудың келесі кезеңінің жоспары

8. Ауыл шаруашылығын жаңғырту

8.1.  Ауыл шаруашылығы өнімдерін өңдеуде және саудада қожалықтар мен шағын және орта бизнесті дамыту

9. Су ресурстарына қатысты саясат

2. Ұлттық экономикамыздың  жетекші күші – кәсіпкерлікті жан-жақты қолдау

1. Шағын және орта бизнесті дамыту

2. Мемлекеттік-жекеменшік әріптестігінің жаңа үлгісі  –

«Қуатты бизнес – Қуатты мемлекет»

3. Жекешелендірудің жаңа кезеңі – мемлекет рөлінің өзгеруі

3. Әлеуметтік саясаттың жаңа принциптері – әлеуметтік кепілдіктер мен  жеке жауапкершілік

1. Әлеуметтік саясаттың жаңа принциптері

1.1. Ең төменгі әлеуметтік стандарт

1.2. Атаулы әлеуметтік қолдау

1.3. Өңірлердегі әлеуметтік теңгерімсіздіктер проблемасын шешу

1.4. Жұмыспен қамту және еңбек саясатын жаңғырту

2.  Ананы қорғау. Әйелдерге қамқорлық

3. Баланы қорғау

4. Ұлт денсаулығы – табысты болашағымыздың негізі

4.1. Денсаулық сақтау саласындағы негізгі басымдықтар

4.2. Балалар денсаулығын қамтамасыз етудің жаңа тәсілдері

4.3. Медициналық білім беру жүйесін жақсарту

4.4. Ауылда медициналық қызмет көрсетудің сапасы

4.5. Дене шынықтыру мен спортты дамыту

4. Білім мен кәсіби машық – заманауи білім беру, кадрларды даярлау мен қайта даярлау жүйесінің  негізгі бағдарлары

1. Білім беру саласындағы жұмыстың  басымдықтары

1.1. «Балапан» бағдарламасын 2020 жылға дейін ұзарту

1.2. Инженерлік білім беру жүйесін дамыту

1.3. Білім беру саласындағы әлеуметтік жауапкершілік жүйесін дамыту 

1.4. Білім беру  әдістемелерін жаңғырту

2. Инновациялық зерттеулерді дамытудың жаңа саясаты

2.1. Технологиялар трансферті

2.2. Ғылым мен бизнестің кооперациясы

2.3. Перспективалы ұлттық кластерлерді қалыптастыратын жол картасы

3.Жастарға үндеу

5. Мемлекеттілікті одан әрі нығайту және қазақстандық демократияны дамыту

1. Мемлекетті басқарудың жаңа типі

1.1. Мемлекеттік жоспарлау мен болжау жүйесін жетілдіру

2. Басқаруды орталықсыздандыру

2.1. Орталық пен өңірлер арасындағы жауапкершілік пен өкілеттіктердің ара-жігін ажырату

2.2. Жергілікті өзін-өзі басқаруды дамыту тұжырымдамасы

2.3. Ауыл әкімдерін сайлау

3. Кәсіби  мемлекеттік аппарат қалыптастыру

З.1. Әкімшілік реформаның екінші кезеңі

4. Бизнес қауымдастық пен мемлекеттік аппараттың өзара іс-қимылының жаңа жүйесі

5.Тәртіпсіздікке мүлде төзбеушілік принципін енгізу

6. Жемқорлыққа қарсы күрес

7. Құқық қорғау органдары мен арнаулы қызметтерді реформалау

6. Дәйекті де болжамды сыртқы саясат – ұлттық мүдделерді ілгерілету мен өңірлік және жаһандық қауіпсіздікті нығайту

1. Сыртқы саясатты жаңғырту басымдықтары

2. Экономикалық және сауда дипломатиясын дамыту

3.Өңірлік қауіпсіздікті нығайту

4.Жаһандық қауіпсіздікті нығайтуға үлес қосу

5. Ұлттық қорғаныс қабілеттілігі мен әскери  доктринаны нығайту

7. Жаңа қазақстандық патриотизм – біздің көпұлтты және көпконфессиялы қоғамымыз табысының негізі

1. Жаңа қазақстандық патриотизм

2.  Барлық этностар азаматтарының тең құқықтылығы

3. Қазақ тілі және тілдердің үштұғырлылығы

4. Мәдениет, дәстүрлер және даралық

5. Ұлттық интеллигенциясының рөлі

6. ХХІ  ғасырдағы Қазақстандағы дін

7. Болашақтағы Қазақстанды қалай елестетемін?

8. Ұлтқа үндеу

Қадірлі қазақстандықтар!

Қымбатты отандастар!

Біз бүгін Тәуелсіздік күні қарсаңында жиналып отырмыз.

Міне, біз 20 жыл бойы осы ұлы мерекені мақтанышпен атап өтіп келеміз.

1991 жылғы 16 желтоқсанда біз – Қазақстан халқы – егемендікті, бостандықты, әлемге ашықтықты таңдадық. Бүгінгі күні осы құндылықтар біздің күнделікті өміріміздің бөлшегіне айналды.

Сол кездері, сапарымыздың басында бәрі басқаша болды. Енді біздің ортақ күш-жігер жұмсауымыздың арқасында елтанымастай болып өзгерді.

Біз бүгін – өзіндік бет-бейнесі бар, өзіндік ерекшеліктері мен өзіндік ұстанымы бар табысты мемлекетпіз.

Біздің алғы шепті алуымыз қымбатқа түсті.

Ел 20 жыл бойы егемендігіміз бен саяси салмағымызды нығайтуға жұмыс істеді. 20 жыл өткен соң бұл мақсатқа қол жетті. Қалыптасу кезеңі табысты аяқталды.

Қазақстан ХХІ ғасырдың басында тәуелсіз әрі өзіне сенімді болып отыр.

Жаһандық дағдарыстың жалғасуының әсерінен әлемде болып жатқан өзгерістер бізді үрейлендірмейді. Біз оларға дайынбыз.Біздің ендігі міндетіміз – егемендік жылдары қол жеткізгеннің барлығын сақтай отырып, ХХІ ғасырда орнықты дамуды жалғастыру.

Біздің басты мақсатымыз – 2050 жылға қарай мықты мемлекеттің, дамыған экономиканың және жалпыға ортақ еңбектің негізінде берекелі қоғам құру.

Мықты мемлекет экономикалық жедел өсу жағдайын қамтамасыз ету үшін аса маңызды болмақ.

Мықты мемлекет күнкөріс саясатымен емес, жоспарлау саясатымен, ұзақмерзімді дамумен және экономикалық өсумен  айналысады.

Дәл осы себептен де Тәуелсіздік күні қарсаңында, қымбатты менің отандастарым, мен сіздерге жаңа Жолдау  ұсынып отырмын.

Бұл – еліміздің даму перспективаларына жасаған өзіндік пайымдауым.

Бұл – жаңа саяси бағыт.

І. ҚАЛЫПТАСҚАН ҚАЗАҚСТАН – мемлекеттілігіміздің, ұлттық экономикамыздың, азаматтық қоғамымыздың,  

қоғамдық келісіміміздің, өңірлік көшбасшылығымыз Бен халықаралық беделіміздің дағдарыста сыналуы

Дәл 15 жыл бұрын біз Қазақстан дамуының 2030 жылға дейінгі  стратегиясын қабылдадық.

Бұл 1997 жыл – кеңестік кезеңнен кейінгі бей-берекеттік түбегейлі еңсерілмеген, дағдарыс Оңтүстік-Шығыс Азияны және басқа да кейбір нарықтарды сансыратқан кезең болатын. Бізге де аса қиын соқты.

Осы жылдар ішінде біздің Стратегиямыз  басты мақсатымыздан ауытқымай, шамшырақ сияқты біздің жолымызға сәуле шашып, алға басуға жігерлендірді.

1997 жыл естеріңізде ме?

Парламентте мен сөз сөйлегеннен кейін абдырау мен абыржу болды.

Көпшілік: «Бұл не – насихат па? Әлде аспаннан түскен нәрсе ме?»  деп сауал қойып жатты.

Сол кезде алға қойған міндеттер соншалықты асқақ болып көрінетін.

Дегенмен «көз қорқақ, қол батыр» дейді ғой.

Біздің алдымызда оқиғалар барысына өзгеріс енгізу сияқты ауқымды міндет тұрды. Жаңа елдің іргесін қалау керек болды.

Ол міндетті шешу үшін  біз үш бірдей жаңғырту жүргізуге тиіс едік: мемлекеттің іргесін қалау мен нарықтық экономикада серпіліс жасау, әлеуметтік мемлекеттің негіздерін қалау, қоғамдық сананы қайта өзгерту. Біз өзіндік  жолымыздыайқындауға тиіс едік. Бұл жол “Қазақстан-2030” Стратегиясында белгіленген болатын. Бұл құжат стратегиялық мақсаттар мен міндеттерді пайымдаған,   көзқарасымыздағы  маңызды серпіліс болды.

Халық нақылында айтылғандай: «Мақсат – жетістіктің желкені». Орынды мақсаттар ғана табысқа жеткізеді.

Бүгін дұрыс таңдау жасағанымыз туралы айту мен үшін үлкен абырой. 2008-2009 жылдардағы жаһандық дағдарыс осыны айғақтады.

Қазақстан оған төтеп берді. Дағдарыс жетістіктерімізді сетінете алған жоқ, бізді қуатты ете түсті.

Біз таңдаған ел дамуының саяси, әлеуметтік-экономикалық және сыртқы саяси үлгісі өз тиімділігін дәлелдеді.

1. Қуатты да табысты мемлекет

Біздің басты жетістігіміз – тәуелсіз Қазақстанды құрғанымыз.

Біз шекарамызды заңдық тұрғыдан ресімдедік. Елдің тұтастандырылған экономикалық кеңістігін құрдық. Елде өндірістік байланыстарды қайтадан орнықтырып, нығайттық. Бүгінде барлық өңірлер бір-бірімен ажырағысыз байланыста жұмыс істейді.

Билік тармақтарының бөлінуіне негізделген заманауи мемлекеттік басқару жүйесін жасаған тарихи маңызды конституциялық және саяси реформалар жүргіздік.

Елдің жаңа елордасы – Астананы салдық. Бұл заманауи қала біздің бойтұмарымыз бен мақтанышымызға айналды. Біз еліміздің мүмкіндігін әлемге көрсету үшін оның әлеуетін пайдалана алдық. Дәл сол себептен де халықаралық қауымдастық  Қазақстанды ЭКСПО-2017 Халықаралық көрмесін өткізу орны ретінде таңдады. Егер Астана болмаса, бұл да болмас еді.Мұндай құрмет кез келгеннің еншісіне тие бермейді. Біздің еліміз  кеңестен кейінгі кезеңдегі күллі кеңістікте  ЕҚЫҰ-ға төрағалық еткен, осы Ұйымның Саммитін өткізген және ғаламдық ауқымдағы іс-шара – ЭКСПО-2017-ні өзінде өткізетін бірінші ел екенін  айтсақ та жеткілікті.

2. Демократияландыру мен ырықтандырудың орнықты процесі

Біз «Алдымен экономика – cодан соң саясат» деген айқын формуламен ілгерілеп келеміз. Саяси реформалардың әрбір кезеңі  экономика дамуының деңгейімен ұштасады. Сондықтан да біз саяси ырықтандыру жолын дәйекті ұстанудамыз. Осылайша ғана елді жаңғыртып, оны бәсекеге қабілетті етуге болады.

Қоғам әрбір қадам басқан сайын демократияландыру мен адам құқықтары саласындағы ең жоғары стандарттарға жақындап келеді.

Біз ел Конституциясында негізгі құқықтар мен бостандықтарды бекіттік. Бүгінгі күні Қазақстанның барлық азаматтары тең құқықтар мен мүмкіндіктерге ие.

3. Түрлі әлеуметтік, этникалық және діни топтардың келісімі мен  татулығы

Біз қазақ халқына, біздің мәдениетіміз бен тілімізге қатысты тарихи әділдікті қалпына келтірдік.

Этникалық, мәдени және діни әралуандыққа қарамастан, елімізде бейбітшілік пен саяси тұрақтылықты сақтадық.

Қазақстан  140 этнос пен 17 конфессияның өкілдері үшін туған шаңырағына айналды.

Азаматтық татулық  пен ұлтаралық келісім – біздің басты құндылығымыз. Көпұлтты еліміздегі татулық пен келісім, мәдениеттер мен діндердің үндесуі әлемдік эталон ретінде танылған.

Қазақстан халқы Ассамблеясы мәдениеттер үндесуінің  бірегей еуразиялық үлгісі болды.

Қазақстан жаһандық конфессияаралық үнқатысу  орталығына айналды.

4. Ұлттық экономика. Халықаралық еңбек бөлінісіндегі біздің роліміз

Біз Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығында бірінші болып жеке меншікке, еркін бәсекелестікке және ашықтық принциптеріне негізделген нарықтық экономиканың заманауи үлгісін жасадық. Біздің моделіміз шетелдік инвестицияларды тартудағы мемлекеттің  белсенді рөліне негізделген.

Біз елімізге 160 млрд. доллардан астам шетел инвестициясын тарттық.

Кәсіпкерлік қызмет үшін негізгі талаптар мен заманауи салық жүйесі қалыптасты.

Біз ұлттық экономиканы жоспарлы түрде  әртараптандырудамыз. Үдемелі индустрияландыру бағдарламасында екі бесжылдықта экономикамыздың бет-бейнеcін өзгертіп, оны шикізаттың әлемдік бағаларының ауытқуына тәуелсіз ету  міндетін қойдым.

Стратегия-2030 қабылданғаннан бері 15 жыл ішінде мемлекетіміз әлемдегі ең серпінді дамушы елдер бестігіне енді.

Нәтижесінде, 2012 жылдың қорытындысы бойынша ІЖӨ-нің көлемі жағынан біз әлемнің 50 ірі экономикасының қатарына кіреміз.

Әлемнің барлық елдері өз дамуын салыстыратын мойындалған рейтингтер бар. Осыдан алты жыл бұрын мен алдымызға әлемнің бәсекеге қабілетті 50 елінің қатарына кіру жөнінде жалпыұлттық міндетін қойдым. Қазақстан Дүниежүзілік экономикалық форумның рейтингінде 51-орынды иеленді. Біз бүгін осы мақсатымызға таяқ тастам ғана қалдық.

5. Қоғамдық тұрақтылық пен келісімді қамтамасыз еткен күшті әлеуметтік саясат

Мен үшін әрқашан халықтың тұрмыс деңгейі басты өлшем болды әрі солай бола бермек.

15  жыл ішінде қазақстандықтардың табысы 16 есе өсті.

Табысы күнкөріс деңгейінен төмен азаматтардың саны 7 есе азайды, жұмыссыздар саны екі есе қысқарды.

Біз әлеуметтік бағдарланған қоғамның негіздерін қаладық.

Біз ұлт денсаулығын жақсарту ісінде едәуір ілгерілеуге қол жеткіздік.

Денсаулық сақтау жүйесінің тиімділігін арттыру үшін оны ұйымдастыру, басқару мен қаржыландыру жүйесі  реформаланды.

Соңғы бес жылда  ана өлімі  шамамен 3 есе азайды,  бала туу көрсеткіші бір жарым есе өсті.

Білім алуға  тең мүмкіндіктер жасалуда.

Соңғы 15 жылда білім алуға жұмсалатын қаржы 9,5 есе өсті.

Білім берудің мектепке дейінгіден бастап жоғары білімге дейінгі барлық деңгейлерін түбегейлі жаңғыртуға бағытталған Білім беруді дамытудың мемлекеттік бағдарламасы іске асырылуда.

Біздің адам капиталын дамытудағы ұзақмерзімді салымдар саясатымыздың арқасында қазіргі талантты жас ұрпақты өсірдік.

6. Әлемдік қауымдастық таныған ел

Әлемдік саясатта біздің еліміз  – талассыз халықаралық беделге ие жауапты да сенімді серіктес.

Біз жаһандық қауіпсіздікті нығайту ісінде маңызды роль атқарамыз, халықаралық терроризмге, экстремизмге және есірткінің заңсыз айналымына қарсы күресте әлемдік қауымдастықты қолдаймыз.

Біз өз қауіпсіздігіміз үшін халықаралық үнқатысу алаңы –  Азиядағы өзара іс-қимыл және сенім шаралары кеңесіншақыруға бастамашылық жасадық. Бүгінгі күні АӨСШК халқы 3 млрд-тан асатын 24 елді біріктіреді.

Соңғы 2-3 жылда Қазақстан Республикасы Еуропадағы Қауіпсіздік пен Ынтымақтастық Ұйымына, Ислам Ынтымақтастығы Ұйымына және Ұжымдық Қауіпсіздік Ұйымына төрағалық етті.

Астана экономикалық форумында біз диалогтың жаңа форматын – G-global-ды ұсындық. Бұл бастаманың мәні – әділетті де қауіпсіз әлемсипатын жасау ісінде күш-жігерді біріктіру.

Біз жаһандық энергетикалық және азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етуге лайықты үлес қосамыз.

7. Ядролық қаруды таратпау режімін ілгерілетудегі  біздің белсенді роліміз

Ядролық қаруды таратпау режімін нығайту жөніндегі бастамаларымыз – әлемдік тұрақтылыққа, тәртіп пен қауіпсіздіккеқосқан сөзсіз үлесіміз.

Әлемде алғашқы болып Семей ядролық полигонын жауып және атом қаруынан бас тарта отырып, біз жетекші ядролық державалардан – АҚШ-тан, Ресейден, Ұлыбританиядан, Франциядан және Қытайдан қауіпсіздігімізге берік халықаралықкепілдік алдық.

Біз Орталық Азияда  ядролық қарусыз аймақ құруда негізгі рөл атқардық және жер шарының басқа да аймақтарында, әсіресе, Таяу Шығыста  осындай аймақтар құруға белсенді қолдау көрсетеміз.

Біз  әлемдік қауымдастықтың ядролық терроризм қатеріне қарсы тұрудағы күш-жігеріне қолдау жасаймыз.

Қазір біз ядролық қатерді таратпау жөнінде одан әрі табанды шешімдер қабылдау қажеттілігі туралы батыл айтамыз. Ядролық қаруды таратпау туралы шарт  таратпау режімінің  арқауы болды және солай бола бермек.

Ядролық сынақтарға жаппай тыйым салу туралы шарттың  тезірек күшіне енуі таратпау режімін нығайтудың маңызды қозғаушысы  болуға тиіс.

Бұдан үш жыл бұрын БҰҰ-ның Бас Ассамблеясы   29 тамызды  Халықаралық ядролық сынақтарға қарсы іс-қимыл күнідеп жариялау туралы  ұсынысымды қолдады.

Осының барлығы –  жаһандық саясаттағы біздің рөлімізді тану.

Осындай жауапты саясатының арқасында Қазақстан ядролық қаруды таратпау режімінің көшбасшысы, басқа мемлекеттер үшін үлгі  болып танылды.

8. “Қазақстан–2030″ Стратегиясы. Негізгі қорытындылар

«Қазақстан – 2030» Стратегиясында біз еліміздің табысын  жоспарладық

Біз алға қойған мақсаттарға дәйекті де табанды түрде қадам басып келеміз. 2008-2009 жылдардағы жаһандық дағдарыстың өзінде ұлттық экономикамыз өсуін жалғастырды.

Бүгінгі күні мен үшін 2030 Стратегиясының  мерзімінен бұрын орындауға қол жеткен параметрлерінің тұтас бір қатарын іске асырудың қорытындыларын шығару үлкен абырой.

(1) ҰЛТТЫҚ ҚАУІПСІЗДІК. Біздің алдымызда Қазақстанның тұтастығын сақтай отырып дамыту міндеті тұрды. Біз жоспарлағаннан да асыра орындадық.

Тұңғыш рет тарихта біздің  мемлекет  халықаралық дәрежеде танылған нақты шекарасын белгіледі. 14 мың шақырым мемлекеттік шекара межеленді.

Қазақстан  Каспий теңізінің айдынындағы  ахуалды сенімді бақылауда ұстайды.

Болашақта  кез келген аумақтық  даулардың туындау қаупі қазір сейілген. Біз ұрпақтарымызға  көршілермен  даулы аумақтар қалдырған жоқпыз.

Біз  адамның, қоғам мен мемлекеттің қауіпсіздігін қамтамасыз ететін күшті, заманауи, қорғанысқа қабілетті әскерді, пәрменді құқық қорғау жүйесін құрдық.

(2) Біз 140 этнос пен  17 конфессияның өкілдері тұратын елде ІШКІ САЯСИ ТҰРАҚТЫЛЫҚ ПЕН ҰЛТТЫҚ БІРЛІКТІ сақтап, нығайттық. Біздің саясатымыз табысты болды.

Біз  демократиялық даму үлгісі негізінде азаматтық қоғам институттарын дәйекті түрде қалыптастырдық. Адам құқықтары жөніндегі Омбудсмен институты құрылды.

Бізде бұрын ешқашан көппартиялылық болмаса, қазір еліміздегі  күллі саяси спектрді көрсететін  партиялар жұмыс істейді. Бізде  көппартиялы Парламент, парламенттік көпшілік қолдаған Үкімет бар.

Азаматтық қоғам дамуда, тәуелсіз БАҚ жұмыс істеуде. Түрлі бағыттағы  18 мыңнан астам үкіметтік емес ұйымдар жұмыс істейді. 2,5 мыңдай БАҚ  бар, оның  90%-ы – жеке иелікте.

Қазақстан бүгінде  мәдениетаралық және конфессияаралық үнқатысудың халықаралық орталығына айналды.

Әлемдік және  дәстүрлі діндердің алғашқы төрт съезі  нақ біздің елімізде  өтті.

ХХІ ғасырда Қазақстан Шығыс пен Батыстың үнқатысуы мен өзара іс-қимылының  көпірі болуға тиіс.

(3)  ШЕТЕЛДІК ИНВЕСТИЦИЯЛАР МЕН ІШКІ САЛЫМДАРДЫҢ ДЕҢГЕЙІ ЖОҒАРЫ АШЫҚ НАРЫҚТЫҚ ЭКОНОМИКАҒА НЕГІЗДЕЛГЕН ЭКОНОМИКАЛЫҚ ӨСУ. Біз  дамудың нақты, орнықты және үдемелі қарқынына қол жеткізу міндетін қойдық. Біз осы міндетті тарихи тұрғыдан алғанда  аса қысқа мерзімде шештік.

Дәл осы «Қазақстан-2030» Стратегиясында  басты назар экономикалық өсуге аударылды.

Нәтижесінде, 15 жыл ішінде ұлттық экономиканың көлемі  1997  жылғы 1,7 триллион теңгеден 2011 жылы  28 триллионтеңгеге  өсті.

Елдің ІЖӨ  16  еседен астам өсті.  1999 жылдан бастап Қазақстанның ІЖӨ-нің жыл сайынғы  өсуі  7,6%-ды құрап,  алдыңғы қатарлы  елдерді басып озды.

Жан басына шаққанда ІЖӨ 1998 жылғы 1500 доллардан 2012 жылы 12 мың долларға жетіп, 7 еседен астам өсті.

Қазақстан әуел бастан жан басына шаққанда тартылған тікелей  шетелдік инвестициялардың көлемі жағынан ТМД-да көшбасшы болды. Бүгін бұл 9200 АҚШ долларына жетті.

Біз сыртқы сауданың – 12 есе өсуіне, ал өнеркәсіп өнімін өндіру көлемінің 20 есе өсуіне қол жеткіздік.

Осы жылдар ішінде мұнай өндіру – 3 есе, табиғи газ өндіру 5 есе ұлғайды.  Біз шикізат ресурстарынан түскен кірісті Ұлттық қорға жібердік.

Бұл – ықтимал экономикалық және қаржылық сілкіністерден қорғайтын сенімді қалқанымыз. Бұл – бүгінгі  және болашақ ұрпақ қауіпсіздігінің кепілі.

Үдемелі индустрияландыру  бағдарламасы аясында 2010 жылдан бастап жалпы құны 1 797 млрд. теңге болатын 397 инвестициялық жоба іске асырылды, 44 мыңнан астам жұмыс орны ашылды.

«Бизнестің жол картасы-2020» бағдарламасы іске асырылған екі жыл ішінде  жалпы көлемі   101,2 млрд. теңгесомасындағы кредит болатын 225 жоба мақұлданды.

Біз – бүгін  халқының табысы орташа деңгейдегі және серпінді дамитын экономикасы бар елміз.

(4)  ҚАЗАҚСТАН АЗАМАТТАРЫНЫҢ ДЕНСАУЛЫҒЫ, БІЛІМІ МЕН ӘЛ-АУҚАТЫ. Адамдардың жағдайын түбегейлі өзгертудің, өмір сүру жағдайын жақсартудың өмірлік маңызы бар. Атқарылған жұмыстың нәтижесі көзге бірден түседі.

Орташа  айлық жалақы 9,3  есе өсті. Зейнетақы төлемдерінің  орташа мөлшері 10 есе ұлғайды.  

Халықтың нақтылы ақшалай кірістері  16  есе өсті.

Егер  1999 жылы қаржыландыру 46  млрд. теңгені құраса, 2011  жылы 631 млрд. теңге болды.

Денсаулық сақтаудың бес инновациялық объектісі – Балаларды оңалту орталығы, Ана мен бала орталығы, Нейрохирургия, Шұғыл медициналық көмек және Кардиология орталықтары кіретін медициналық кластер құрылды.

Елдің барлық өңірлерінде сапалы медициналық қызметтер алу үшін қажетті жағдай жасалды.

Еліміздің ең шалғай аудандарын  медициналық қызметтермен қамтитын көлік медицинасы жедел қарқынмен дамуда.

Ұлттық скрининг жүйесі ауруларды бастапқы сатысында анықтауға және олардың алдын алуға мүмкіндік береді.

Дәрі-дәрмекпен тегін және жеңілдікті қамтамасыз ету енгізілді.

Соңғы 15 жылда халықтың саны   14 млн-нан 17 млн. адамға дейін өсті.   

Өмір сүру ұзақтығы 70 жасқа дейін ұлғайды.

Біз  қолжетімді және сапалы білім беруді дамыту бағытын дәйекті жүргізудеміз.

«Балапан» бағдарламасын іске асыру балаларды мектепке дейінгі білім берумен 65,4%-ға дейін қамтуға мүмкіндік берді.

Міндетті мектепалды даярлық енгізілді, ол мектеп жасына дейінгі балалардың  94,7%-ын қамтыды.

1997 жылдан бері республика бойынша 942 мектеп, сонымен қатар, 758 аурухана және өзге де денсаулық сақтау нысандары салынды.

Біз әлемдік деңгейдегі зияткерлік мектептер мен кәсіптік-техникалық колледждер желісін дамытудамыз.

Соңғы 12 жылда  жоғары білім алуға берілетін гранттар саны 182%-ға ұлғайды.

1993 жылы біз «Болашақ» атты бірегей бағдарлама қабылдадық, соның арқасында 8 мың талантты жас әлемнің таңдаулы университеттерінде озық білім алды.

Астанада  халықаралық стандарттар бойынша жұмыс істейтін заманауи ғылыми-зерттеу университеті құрылды.    

(5) ЭНЕРГЕТИКАЛЫҚ РЕСУРСТАР. Қазақстанның мұнай-газ кешені күллі экономиканың локомотиві болып табылады және басқа салалардың дамуына ықпалын тигізеді.

Біз экономиканың заманауи, тиімді мұнай-газ және тау-кен өндіру саласын құруға тиіс едік. Біз бұл міндеттің үдесінен шықтық. Біз бүгін  шикізат секторының табысын болашақ экономиканы  құру үшін пайдаланудамыз.

Елдің ІЖӨ-де мұнай-газ саласы  үлесінің тұрақты өсу қарқыны байқалады, ол 1997 жылғы 3,7%-дан   2006  жылы 14,7%-ға және 2011 жылы   25,8%-ға өсті.

Біз өткізу нарықтарын әртараптандырып, өз позицияларымызды берік орнықтырдық, сол арқылы өнімімізді өткізудің бір бағытқа тәуелділігін азайттық.

(6) ИНФРАҚҰРЫЛЫМ, ӘСІРЕСЕ, КӨЛІК ПЕН БАЙЛАНЫС. Біз инфрақұрылымды дамыту міндетін алға қойдық. Біз  мұны да еңсердік. Өткен жылдар ішінде  өнеркәсіп, көлік инфрақұрылымы мен тыныс-тіршілік инфрақұрылымының ірі стратегиялық объектілері іске қосылды. Бұл –  автомобиль және темір жол магистральдары, құбыр жолдары, логистикалық орталықтар, терминалдар, әуежайлар, вокзалдар, порттар және т.б.

Осының барлығы көптеген қазақстандықтарға жұмыс тауып берді, біз өңірлік және жаһандық шаруашылық байланыстар жүйесіне кіріктік.

Жыл сайын телекоммуникация тұтынушыларының саны өсе түсуде. Бұл стационарлық телефондарға да, ұтқыр байланысқа да, Интернетке де қатысты.

Электронды үкімет азаматтардың мемлекетпен өзара іс-қимылын едәуір жеңілдетті.

Соңғы 11 жылда автомобиль жолдары саласын дамытуға 1 263,1 млрд. теңге жұмсалды. Осы жылдар ішінде  ортақ пайдаланудағы 48 мың шақырымнан астам жол, сондай-ақ 1100 шақырым темір жол салынды және реконструкцияланды.

Қазіргі уақытта біз «Батыс Еуропа – Батыс Қытай» магистральдық көлік дәлізін салып, Жаңа Жібек жолын жаңғыртудамыз.

Біз «Өзен – Түркіменстан шекарасы» темір жол желісін салып, Парсы шығанағы мен Үлкен Шығыс елдеріне жол аштық. «Қорғас-Жетіген» жолын төсеп, Қытайдың және күллі Азия құрлығының нарықтарына еніп, Шығыс қақпасын айқара аштық. Біз «Жезқазған-Бейнеу» теміржолын салуды бастадық.

(7) КӘСІБИ МЕМЛЕКЕТ. Біз әкімшілік-әміршілдік жүйенің басқару дәстүрлерінен түбегейлі бас тартып, басқарушылардың заманауи әрі тиімді корпусын құруға тиіспіз. Барлық азаматтар тең құқықтар мен мүмкіндіктерге ие болатын, кадрларды іріктеу мен жоғарылатудың біз жасаған жүйесі мемлекеттік аппарат қызметінің кәсібилігі мен ашықтығының барынша жоғары деңгейін қамтамасыз етеді.

Біз мемлекеттік басқаруда өзіндік тұрғыда төңкеріс жасауға қол жеткіздік, оны халыққа мемлекеттік қызметтерді көрсету сапасын арттыруға қайта бағдарладық.

Осылайша 2030 Стратегиясында белгіленген негізгі міндеттер орындалды, қалғандары орындалу үстінде.

***

Бүгінгі күні біздің әрқайсымыз «2030 Стратегиясы іске асты, заманауи Қазақстан орнықты» деп айта аламыз. Бұл –біздің бірлігіміздің, табанды да қажырлы еңбегіміздің нәтижесі, ұмтылыстарымыз бен үміттеріміздің жанды көрінісі.

Біз өз жетістіктеріміз үшін мақтаныш сезіміне бөленеміз.

Әлемдік дағдарыс біздің мемлекет пен қоғам ретінде орныққанымызды растады. Біздің шекарамыз, саяси жүйеміз, экономикалық үлгіміз ел ішінде де, одан сыртқары жерде де ендігі жерде елеулі келіспеушіліктер мен талас-тартыстардың өзегіне айналмайды.

Енді біздің алдымызда жаңа міндет тұр. Біз мемлекетіміздің ұзақ мерзімді кезеңге бағдарланған одан әрі даму векторынкүшейтуге тиіспіз.

ІІ. ХХІ ҒАСЫРДЫҢ ОН ЖАҺАНДЫҚ СЫН-ҚАТЕРІ

Қазіргі уақытта адамзат жаңа жаһандық сын-тегеуріндермен бетпе-бет келуде.

Еліміз бен өңіріміз үшін мен он негізгі сын-қатерді бөліп көрсетемін. Егер біз өз дамуымызда жаңа табыстарға одан әрі қол жеткізуді жоспарлайтын болсақ, олардың әрқайсысын міндетті түрде ескеруге тиіспіз.

Бірінші сын-қатер – тарихи уақыттың жеделдеуі.

Тарихи уақыт аса жеделдей түсуде. Әлем қарқынды түрде өзгеруде және болып жатқан өзгерістердің жылдамдығы адамды таң қалдырады.

Соңғы 60 жылда Жер  тұрғындарының саны үш есе көбейді, ол 2050 жылға қарай 9 млрд. адамға жетеді. Осы кезең ішіндеәлемдік ішкі жалпы өнім 11 есе өсті.

Бүкіл әлемдік тарихи процестің жеделдеуі қай кезде де мемлекеттер алдында жаңа шектеусіз мүмкіндіктер ашады, ал оларды толығымен пайдаланғанымызды мен мақтан тұтамын.

Соңғы 20 жылдан астам уақытта біз қоғам өмірінің барлық салаларына өте жоғары қарқынмен жаңғырту жүргіздік. Көптеген басқа елдерге 100, тіпті 150 жыл керек болған нәрселерді атқардық.

Дегенмен осы уақытқа дейін жалпы жаңғырту үдерісіне кірікпеген әлеуметтік топтар бар. Оның объективті себептері де бар. Қоғамда адамдардың моральдық жай-күйі мен қоғамдық аңсар-үмітіне әсер ететін бірқатар теңгерімсіздік әлі де орын алуда.

Біз осы теңгерімсіздікті жойып, қоғамның барлық жіктеріне қоғамдық жаңғырту процесіне кірігу мүмкіндігін беруіміз керек. Олар қоғамда өзінің лайықты орнын тауып, Жаңа саяси бағыт ұсынған мүмкіндіктерді толық пайдалануға тиіс.

Екінші сын-қатер – жаһандық демографиялық теңгерімсіздік.

Жаһандық демографиялық теңгерімсіздік күн өткен сайын күшейе түсуде. Жалпыәлемдік тренд – адамзаттың қартаюы. Енді 40 жылдан кейін алпыс жастан асқан адамдардың саны 15-ке толмағандардан асып түседі. Туудың азаюы және адамзаттың қартаюы көптеген елдерде еңбек нарығындағы проблемаларға, атап айтқанда, еңбек ресурстарының жетіспеушілігіне сөзсіз әкеледі.

Шиеленісе түскен демографиялық теңгерімсіздік жаңа көші-қон толқындарын туғызып, күллі әлемде әлеуметтік шиеленісті күшейте түседі.

Біз Қазақстанда заңсыз еңбек мигранттары жергілікті еңбек нарықтарын тұрақсыздыққа әкелген елдің жекелеген өңірлеріндегі көші-қон қысымымен бетпе-бет келіп отырмыз.

Біз таяу болашақта кері процеспен – елдің шегінен  тыс жерлерден бізге келетін еңбек иммиграциясымен бетпе-бет келуіміз әбден мүмкін екенін түсінуге тиіспіз.

Біз жас ұлтпыз. Еліміздегі орташа жас – 35. Бұл біздің адамдық әлеуетімізді сақтауға, әлемде өзіміздің дұрыс орнығуымызға зор мүмкіндік береді. Бүгінгі күні алға жылжуға бізде жақсы негіз бар.

Елімізде әрбір іздеген адам табуына болатын жұмыс бар. Оның үстіне біздің әрқайсымыздың өзіміз жұмыс істеп, өзімізді асырауға мүмкіндігіміз бар. Бұл – біздің үлкен жетістігіміз.

Мен сіздерді жалпыға ортақ еңбек қоғамына бастап келемін, онда жұмыссыздар жай ғана жәрдемақы алушылар емес, олар жаңа кәсіптерді меңгеретін болады, мүгедектер жасампаздық қызметпен белсенді түрде айналыса алады, ал корпорациялар мен компаниялар олардың еңбегі үшін лайықты жағдай жасай алады.

Біздің жастарымыз оқуға, жаңа ғылым-білімді игеруге, жаңа машықтар алуға, білім мен технологияны күнделікті өмірдешебер де тиімді пайдалануға тиіс. Біз бұл үшін барлық мүмкіндіктерді жасап, ең қолайлы жағдайлармен қамтамасыз етуіміз керек.

Үшінші сын-қатер – жаһандық азық-түлік қауіпсіздігіне төнетін қатер.

Әлемдік халық саны өсуінің жоғары қарқыны азық-түлік проблемасын күрт шиеленістіріп отыр.

Бүгіннің өзінде әлемде миллиондаған адам аштыққа ұшырап, миллиардқа жуық адам тағамның ұдайы жетіспеушілігін бастан кешіруде. Тамақ өнімдерін өндіруде революциялық өзгерістер жасамаса, осынау үрейлі цифрлар тек өсе түспек.

Біз үшін бұл сын-қатер астарында орасан зор мүмкіндіктер бар.

Біз қазірдің өзінде астық дақылдарын аса ірі экспорттаушылар қатарына ендік. Бізде аса ірі экологиялық таза аумақтар бар және экологиялық таза тағам өнімдерін шығара аламыз.

Ауыл шаруашылығы өнеркәсібінде сапалы секіріс жасау толықтай қолымыздағы нәрсе. Бұл үшін бізге жаңа тұрпаттағы мемлекеттік ой-сана қажет болады.    

Төртінші сын-қатер – судың тым тапшылығы.

Әлемдік су ресурстары да қатты қысым көріп отыр.

Соңғы 60 жылда жер шарында ауыз суды пайдалану 8 есе өсті. Осы жүзжылдықтың ортасына қарай көптеген елдер суды сырттан алдыруға мәжбүр болады.

Су – барынша шектеулі ресурс және оның көздерін иелену үшін күрес жер бетіндегі шиеленіс пен жанжалдар себептерінің бірі ретінде, қазірдің өзінде геосаясаттың аса маңызды факторына айналып отыр.

Сумен қамтамасыз ету проблемасы біздің елімізде де өткір болып отыр. Бізге сапалы ауыз су жетіспейді. Бірқатар өңірлер оның зардабын қатты тартуда.

Бұл проблеманың геосаяси астары да жоқ емес. Қазірдің өзінде біз трансшекаралық өзендердің су ресурстарын пайдалануда бірқатар мәселелермен бетпе-бет келдік. Аталған мәселенің күрделілігіне қарамастан, біз оны саясаттандыруға жол бермеуге тиіспіз.    

Бесінші сын-қатер– жаһандық энергетикалық қауіпсіздік.

Барлық дамыған елдер баламалы және «жасыл» энергетикалық технологияларға инвестицияны ұлғайтуда.

2050 жылға қарай алғанның өзінде оларды қолдану барлық тұтынылатын энергияның 50 %-на дейін өндіруге мүмкіндік береді.

Көмірсутегі экономикасының дәуірі бірте-бірте аяқталып келе жатқаны анық. Адамзаттың өмір тіршілігі тек бір ғана мұнай мен газға емес, энергияның жаңғыртылатын көздеріне негізделетін жаңа дәуір келе жатыр.

Қазақстан жаһандық энергетикалық қауіпсіздіктің басты элементтерінің бірі болып саналады.

Мұнай мен газдың әлемдік деңгейдегі аса ірі қорларын иеленетін біздің еліміз өзінің энергетикалық саладағы сенімді стратегиялық әріптестік пен өзара пайдалы халықаралық ынтымақтастық саясатынан бір қадам да кейін шегінбейтін болады.

Алтыншы сын-қатер – табиғи ресурстардың сарқылуы.

Жердің табиғи ресурстарының шектеулілігі, түгесілуі жағдайында адамзат тарихындағы теңдесі жоқ тұтынудың өсуі әр бағыттағы, келеңсіз де, оң да үдерістерді үдете түседі.

Біздің еліміз бірқатар артықшылықтарға ие. Жаратқан бізге көп табиғи байлық сыйлаған. Басқа елдер мен халықтарға біздің ресурстарымыз қажет болады.

Бізге өз табиғи байлықтарымызға деген көзқарасымызды ой елегінен өткізудің принципті маңызы бар. Біз оларды сатудан қазынамызға кіріс құя отырып, оларды дұрыс басқаруды, ең бастысы, еліміздің табиғи байлығын орнықты экономикалық өсуге барынша тиімді кіріктіруді үйренуіміз керек.

Жетінші сын-қатер – Үшінші индустриялық революция.

Адамзат Үшінші индустриялық революция табалдырығында тұр, ол өндіріс ұғымының өзін өзгертеді. Технологиялық жаңалықтар әлемдік нарықтың құрылымы мен қажеттіліктерін түбегейлі өзгертеді. Біз бұрынғыға қарағанда мүлде өзгеше технологиялық болмыста өмір сүріп жатырмыз.

Цифрлық және нанотехнология, регенеративтік медицина және басқа да көптеген ғылыми жетістіктер қоршаған ортаны ғана емес, адамның өзін трансформациялап,  күнделікті ақиқатқа айналады.

Біз осынау үдерістердің белсенді қатысушылары болуға тиіспіз.

Сегізінші сын-қатер – үдей түскен әлеуметтік тұрақсыздық.

Қазіргі уақытта ең үлкен әлемдік проблемалардың бірі – күшейе түскен әлеуметтік тұрақсыздық. Оның негізгі себебі –әлеуметтік теңсіздік.

Бүгінде әлемде екі жүз миллионға жуық адам жұмыс таба алмай отыр. Еуропалық Одақтың өзінде жұмыссыздық соңғы онжылдықтардағы ең жоғары деңгейге жетіп, көптеген жаппай тәртіпсіздіктерге түрткі болып отыр.

Мұның жанында Қазақстандағы ахуал біршама қолайлы болып отырғанын мойындау керек. Бүгінде біз бүкіл жаңа тарихымыз ішіндегі жұмыссыздықтың ең төменгі деңгейіндеміз. Бұл, сөз жоқ, үлкен жетістік. Солай бола тұра, біз масаттануға тиіс емеспіз.

Әлеуметтік-саяси дағдарысқа ұласатын жаһандық экономикалық дағдарыс Қазақстанға сөзсіз қысым көрсетіп, біздің төзімімізді сынаққа алатын болады.

 Сондықтан күн тәртібіне әлеуметтік қауіпсіздік және әлеуметтік тұрақтылық мәселесі қойылады. Біз үшін маңызды міндет –қоғамымыздағы әлеуметтік тұрақтылықты нығайту.

Тоғызыншы сын-қатер – өркениетіміз құндылықтарының дағдарысы.

Әлем ауыр дүниетанымдық және құндылық дағдарысты бастан кешіріп отыр. Өркениеттер қақтығысы, тарихтың ақыры, мультимәдениеттің күйреуін жариялайтын үндер жиі естіледі. Жылдар бойы сыннан өткен құндылықтарымызды қорғай отырып, біз үшін осынау кертартпа көзқарастан тартынуымыздың принципті маңызы бар. Өз тәжірибемізден білетініміз, біздің «осал тұсымыз» деп атаған көпэтностылығымыз бен көпконфессиялығымызды өз артықшылығымызға айналдыра алдық.

Біз мәдениеттер мен діндердің қатар өмір сүруі жағдайында өмір сүріп үйренуіміз керек. Біз мәдениеттер мен өркениеттер диалогына бейілді болуға тиіспіз.

Тек басқа ұлттармен жарастықта ғана біздің еліміз болашақта табыс пен ықпалға қол жеткізе алады. ХХІ ғасырда Қазақстан өзінің өңірлік көшбасшылық ұстанымын нығайтып, Шығыс пен Батыстың үндестігі мен өзара іс-қимылы үшін көпір болуға тиіс.

Оныншы сын-қатер –әлемдік жаңа тұрақсыздық қаупі.

Әлемде не болып жатқанын біздің бәріміз көріп отырмыз. Бұл дағдарыстың жаңа толқыны емес, әлемдік экономика әлі еңсере алмай отырған 2007-2009 жылдардағы дағдарыстың жалғасы.

Жаһандық экономикалық жүйе 2013-2014 жылдардың өзінде елеулі іркіліске ұшыратып, атап айтқанда, шикізатқа әлемдік бағаның құлдырауын туғызуы мүмкін. Біз үшін мұндай көрініс аса тиімді бола қоймайды.

ЕО мен АҚШ-тағы ықтимал рецессия дамыған елдердің шикізат ресурстарына қажеттілігін төмендетуге әкелуі мүмкін.

Еуроодақтағы жоқ дегенде бір мемлекеттің ықтимал дефолты «домино әсерін» тудырып, біздің халықаралық резервтеріміздің сақталуы мен экспорттық өнім беруіміздің тұрақтылығына күмән туғызуы мүмкін.

Валюталық резервтердің қысқаруы валюталық бағамдар  мен инфляцияның қысымын күшейтіп, бұл қайтадан әлеуметтік-экономикалық ахуалға кері әсер етуі мүмкін.

Осыған байланысты біз халықаралық ахуал дамуының кез келген көрінісіне жан-жақты дайын болу үшін биліктің барлық тармақтарының, мемлекет пен қоғамның ойластырылған, келісілген және үйлестірілген бағытын тұжырымдауға тиіспіз.

ІІІ. “Қазақстан-2050” Стратегиясы –  тым құбылмалы тарихи жағдайдағы

жаңа Қазақстан үшін жаңа саяси бағыт

Құрметті қазақстандықтар!

Қымбатты отандастар!

1. Біз шешуге тиісті міндеттер парадигмасы  сапалық тұрғыдан өзгерді.

Жаңа сын-қатерлерді лайықты қабылдау үшін ендігі жерде 2030 Стратегиясының аясы жеткілікті емес. Біз жоспарлау көкжиегін кеңейтіп, 15 жыл бұрынғыдай кезекті дүниетанымдық серпіліс жасауымыз керек.

Біріншіден, Қазақстан – қазіргі заманғы мемлекет. Біздің мемлекетіміз кемелдікке жетті. Сондықтан да бүгінгі күн тәртібі мемлекеттің қалыптасуы кезеңіндегіден өзгеше.

Дүниеде болып жатқан өзгерістердің сипаты мен тереңдігі, жаһандық өзара іс-қимыл ұзақ мерзімді дамуды талап етеді. Көптеген елдер қазірдің өзінде 2030-2050 жылдардың арғы жағына көз жіберуге тырысады. «Басқарылатын болжамдау» қазіргі тұрақсыз кезде мемлекеттер дамуының маңызды тетігіне айналуда.

Екіншіден, «Қазақстан-2030» Стратегиясы біздің мемлекеттілігіміздің қалыптасу кезеңі үшін жасалған болатын. Өзінің базалық өлшемі бойынша ол орындалды.

Үшіншіден, біз жаңа шындық тудырған сынақтар мен қауіп-қатерлерге кезігіп отырмыз. Олар жалпылық сипат алып, барлық елдер мен өңірлерге әсерін тигізуде.

Біз «Қазақстан-2030» Стратегиясын тұжырымдаған кезде нәтижесінде жаңа, мүлдем күтпеген, экономикалық және геосаяси жағдаяттар туындайтын, өз көлемі жағынан теңдесі жоқ әлемдік қаржы-экономикалық дағдарыс төнеді деп ешкім күтпеген еді.

2030 стратегиясы 1997 жылы ашық құжат ретінде жасалды. Біз  о бастан-ақ оған түзетулер енгізу мүмкіндігін ескердік.

Әлемдегі жағдай өзгеретінін және өмір өз түзетулерін енгізуі мүмкін екенін түсіне отырып, менің тапсырмам бойынша жаңа жағдайдағы біздің орнымыз бен біздің мүмкіндіктерімізді ой елегінен өткізе отырып жұмыс істейтін жұмыс тобы құрылды.

Олардың талдау жұмыстарын ескере отырып, мен ұлттың 2050 жылға дейінгі жаңа саяси бағытын жасауды ұсынамын, оның ішінде 2030 Стратегиясының міндеттерін орындау жалғасын табатын болады. Уақыт пен жағдай 2030 бағдарламасы сияқты біздің жоспарларымызға түзетулерін енгізетінін нақты түйсінуіміз керек.

2050 жыл – жай бейнелі дата емес.

Бұл бүгінде әлемдік қауымдастық бағдар ұстап отырған нақты мерзім.

БҰҰ-да 2050 жылға дейінгі өркениеттер дамуының жаһандық болжамы әзірленді.

2050 жылға дейінгі болжамдық баяндаманы Дүниежүзілік азық-түлік ұйымы жариялады.

Қазір елдердің дені  осындай ұзақ мерзімді стратегиялар әзірлеп, қабылдауда. Қытай өзі үшін дәл осындай стратегиялық жоспарлау көкжиегін айқындап алды.

Ірі трансұлттық компаниялардың өзі алдағы жарты ғасырға даму стратегияларын әзірлеуде.

Он бес жыл бұрын, 2030 Стратегиясы қабылданғанда біздің жаңа мемлекетімізде дүниеге келген қазақстандықтардың жаңа буыны енді ғана мектепке баруға даярланып жатты.

Бүгінде олар еңбек етуде немесе жоғары оқу орындарын аяқтауда.

Енді екі-үш жылдан соң Тәуелсіздіктің екінші буыны дүниеге келе бастайды.

Сондықтан қазірдің өзінде оларға дұрыс бағдар нұсқау туралы ойланғанның маңызы зор.

Біздің басты мақсатымыз 2050 жылға қарай Жалпыға ортақ еңбек қоғамын құру.

Қазақстан ХХІ ғасырдың ортасына қарай әлемнің ең дамыған 30 елінің қатарында болуға тиіс.

Біздің жетістіктеріміз бен қазақстандық даму үлгісі Жаңа саяси бағыттың негізі болуға тиіс.

“Қазақстан-2050” Стратегиясы – “Қазақстан-2030” Стратегиясының жаңа кезеңдегі үйлесімді дамуы. «Біз кімбіз, қайда барамыз және 2050 жылға қарай қайда болғымыз келеді?» деген сұрақтарға жауап осы. Жас ұрпақтың нақ осыған мүдделі екеніне сенімдімін.

Осыған орай,  ұлттың 2050 жылға дейінгі жаңа саяси бағытының жобасын ұсынамын. Бұл менің Қазақстан халқына жолдауым болады.

***

2. Біз қайда бара жатырмыз?

Қазақстан 2050 жылға қарай әлемнің ең дамыған отыз елінің қатарында болуға тиіс.

Дамушы елдер арасында осы клубтағы орынға бәсекелестік қатал болмақ. Күн астындағы орын тек ең мықтыларға арналғанын нақты сезіне отырып, ұлтымыз жаһандық экономикалық тайталасқа дайын болуға тиіс.      Біз бірінші дәрежедегі мынадай мақсаттарымызды назардан шығармастан, нысаналы әрі шабытты жұмыс істеуіміз керек:

• Мемлекеттілікті одан әрі дамыту және нығайту.
• Экономикалық саясаттың жаңа қағидаттарына көшу.
• Ұлттық экономиканың жетекші күші – кәсіпкерлікке жан-жақты қолдау көрсету.
• Жаңа әлеуметтік үлгіні қалыптастыру.
•  Білім беру мен денсаулық сақтаудың қазіргі заманғы және тиімді жүйесін құру.
• Мемлекеттік аппараттың жауапкершілігін, тиімділігі мен функционалдығын арттыру.
• Халықаралық және қорғаныс саясатының жаңа сын-қатерлеріне парапар саясат құру.

Бүгін, сонымен қатар, мен 2050 жаңа саяси бағыттың табысты басталуын қамтамасыз ететін 2013 жылғы бірінші кезектегі міндеттерді атағалы отырмын.

Осы міндеттерге сәйкес Үкімет шұғыл түрде 2013 жылғы жалпыұлттық іс-қимыл жоспарын әзірлеуі тиіс.

Осынау аса маңызды құжат нақты тапсырмаларды қамтуы және биліктің атқарушы, заң шығарушы және сот тармақтарыбасшыларының дербес жауапкершілігін көздеуі тиіс. Президент Әкімшілігі оны дайындау және кейіннен іске асыру барысын ерекше бақылауға алуға тиіс.

Енді мен “Қазақстан 2050” Стратегиясының негізгі бағыттары туралы өз пайымдауымды алға тартқым келеді.

1. Жаңа бағыттың экономикалық саясаты – пайда алу, инвестициялар мен бәсекеге қабілеттіліктен қайтарым алу принципіне негізделген түгел қамтитын экономикалық прагматизм

1. ТҮГЕЛ ҚАМТИТЫН ЭКОНОМИКАЛЫҚ ПРАГМАТИЗМ

Жаңа бағыт экономикалық саясатының мәні – түгел қамтитын экономикалық прагматизм, шын мәнінде бұл біздің бүгінгі көзқарастарымыз бен ұстанымдарымызды түбегейлі өзгерту.

Бұл нені білдіреді?

Бірінші. Экономикалық және басқару шешімдерін түгелдей экономикалық мақсаттылық және ұзақ мерзімді мүдделер тұрғысында қабылдау.

Екінші. Қазақстан толыққанды бизнес-серіктестік ретінде қатыса алатын жаңа нарықтық тауашаларды айқындау. Экономикалық дамудың жаңа тіректерін құру.

Үшінші. Экономикалық әлеуетті арттыру мақсатында қолайлы инвестициялық ахуал құру. Инвестициядан алынатын кірістілік пен қайтарым.

Төртінші. Экономиканың тиімді жеке секторын құру және мемлекеттік-жекеменшік серіктестікті дамыту. Экспортты мемлекеттік ынталандыру.

Жаңа кадр саясаты

Жаңа экономикалық саясат табыстылығының басты шарты кадрлар арқылы нығайтылуға тиіс. Бұл үшін біз:

•  Басқарушылық ресурсын жетілдіруге тиіспіз әрі бұл үшін бізде резервтер бар.

Менеждменттің жаңа құралдарын және мемлекеттік сектордағы корпоративтік басқарудың қағидаларын енгізу қажет.

•  Мұнымен бір мезгілде халықаралық еңбек бөлінісінен пайдалы жағын алуымыз, атап айтқанда, біздің жаңа бағытымыздың бірқатар міндеттерін іске асыру үшін аутсорсинг бағдарламалары арқылы сыртқы кадр ресурстарынтартуымыз керек. Біз сонымен қатар ашық нарықтағы ең үздік шетел мамандарын тартуға және оларды елімізге жұмысқа шақыруға тиіспіз.

Кең көлемді халықаралық тәжірибесі бар әрі білімді басқару кадрларды пайдалану екі бірдей нәтиже береді: біз өндірісіміздің менеджментін жаңғыртумен қатар, өзіміздің отандық кадрларымызды үйретеміз. Бұл – біз үшін жаңа тәжірибе.

2050 жылға дейін кезең-кезеңмен мынадай міндеттерді шешу принципті маңызды:

Біріншіден, мемлекеттің макроэкономикалық саясаты жаңғыртылуы тиіс.

Бюджет саясаты

•  Біз бюджет саясатының жаңа принциптерімен қарулануға – өз мүмкіндіктеріміз шегінде ғана шығындануға және тапшылықты барынша мүмкіндікте қысқартуға тиіспіз. Ұзақ мерзімде олардың сақталуын қамтамасыз ете отырып, «қиын-қыстау» күнге резервтер жинау қажет.
• Бюджеттік-қаржылық процеске деген көзқарас жекелей салымдарға көзқарас секілді ұқыпты да ойластырылған болуға тиіс. Басқаша айтқанда, бірде-бір бюджеттік теңге ысырап болмауға тиіс.
• Мемлекет бюджеті ұзақ мерзімді перспектива тұрғысынан қарағанда өнімді, мәселен, экономиканы әртараптандыру және инфрақұрылымды дамыту секілді жалпыұлттық жобаларға бағытталуы тиіс.

Инвестициялар үшін объектілерді олардың мақсаттылығы және қайтарымдылығы тұрғысынан қатаң іріктеу қажет. Ең заманауи объектілердің өзі оларды ұстап тұру үшін шығыстарды талап етіп, бірақ кірістер әкелмейтін болса және ел азаматтарының проблемаларын шешпейтін болса, бюджетке масыл боларын есте сақтаған жөн.

Салық саясаты

•  Өндіріс және жаңа технологиялар саласындағы салық салу объектілері үшін қолайлы салық режімін енгізу қажет. Қазір бұл жұмыс басталды. Оны жетілдіру мақсатын қоямын. Барлық қолданыстағы салық жеңілдіктеріне ревизия жүргізіп, оларды мейілінше тиімді ету керек.
• Біз салық әкімшілігін ырықтандыру және кеден әкімшілігін жүйелендіру саясатын жалғастыруға тиіспіз. Салық есептілігін жеңілдетіп әрі мейлінше азайту қажет.

Біз нарық қатысушыларын салықтан жалтару жолдарын іздеуге емес, бәсекелестікке ынталандыруымыз қажет.

• Салықтық қадағалауды прагматикалық азайту шаруашылық субъектілерінің салық қызметімен диалогын азайтуға тиіс. Алдағы бес жылда бәріміз онлайн-электрондық есептілік режіміне көшуіміз керек.
• 2020 жылдан бастап біз салықтық несиелендіру практикасын енгізуіміз керек. Басты міндет – кәсіпкерлердің инвестициялық белсенділігін ынталандыру.
• Жаңа салық саясаты әлеуметтік бағыт алуға тиіс. Бұл үшін 2015 жылдан бастап ынталандыру шаралары кешенін, соның ішінде білім беруге, өзін, өз отбасын, қызметкерлерін медициналық сақтандыруға қаражат салатын азаматтар мен компанияларды салықтан босату практикасын көздейтін ынталандыру кешенін әзірлеу қажет.

Осылайша, бизнес деңгейіндегі болашақ салық саясаты ішкі өсімді ынталандыруы және сыртқы нарықтарға отандық экспортты, ал азаматтар деңгейінде олардың қорларын, жинақтарын және салымдарын ынталандыруға тиіс.

Ақша-кредит саясаты

•  Әлемдік экономикадағы қолайсыз ахуалды ескере отырып, біз инфляциядан әрбір қазақстандықтың кірістерін қорғауды қамтамасыз ететін және экономикалық өсім үшін лайықты деңгейін ұстап тұратын боламыз. Бұл жай ғана макроэкономикалық мәселе емес, бұл елдің әлеуметтік қауіпсіздігінің мәселесі. Және де бұл – 2013 жылдың өзінен бастап Ұлттық Банк пен Үкімет жұмысының басты мәселесі.
• Қазақстандық банктер өз кезегінде өзінің мақсатын орындауға және нақты экономика секторының кредиттік ресурстарға деген қажеттілігін қамтамасыз етуге тиіс. Бұл ретте қаржылық жүйеге бақылауды әлсіретуге болмайды, банктерді проблемалық кредиттерден тазарту және қорландыру мәселелерімен тығыз айналысу қажет.

Бұл үшін Ұлттық Банк пен Үкіметке Президент Әкімшілігінің үйлестіруімен экономиканы қажетті ақша ресурстарымен қамтамасыз етуге бағытталған түбегейлі ақша-кредит саясатының жаңа жүйесін әзірлеу қажет болады. 

Мемлекеттік және сыртқы қарызды басқару саясаты

•  Біз елдің мемлекеттік қарызының деңгейін тұрақты бақылауда ұстауға тиіспіз.
• ІЖӨ-ге қатысты бюджет тапшылығын 2013 жылғы 2,1%-дан 2015 жылы 1,5%-ға дейін төмендету керек.

Мемлекеттік қарыз аз мөлшерлі деңгейде қалуға тиіс. Бұл қағидатты міндет, өйткені, біз әлемдік тұрақсыздық жағдайында бюджетіміздің тұрақтылығын және ұлттық қауіпсіздігімізді тек осылай ғана қамтамасыз ете аламыз.

•  Экономиканың квазимемлекеттік секторы борышының деңгейін қатаң бақылау қажет.

Екіншіден, біздің инфрақұрылымды дамытуға деген қағидатты түрде жаңа көзқарасымыз болуға тиіс.        

Инфрақұрылым экономикалық өсімнің мүмкіндіктерін кеңейтуге тиіс.

Инфрақұрылымды екі бағытта дамыту: ұлттық экономиканы жаһандық ортаға кіріктіру, сонымен қатар, ел ішінде өңірлерге қарай қадам жасау қажет.

•  Өз пайдамызды мұқият есептей отырып, Қазақстанның шегінен тыс өндірістік көліктік-логистикалық объектілер құру үшін, елден сыртқа шығуға назар тіктеудің маңызы зор. Біз қазіргі түсініктерімізден арылып, өңірде және барша әлемде – Еуропада, Азияда, Америкада, мысалы, теңізге тікелей шыға алатын елдердің порттары, әлемнің тораптық транзиттік нүктелеріндегі және тағы басқа, көліктік-логистикалық хабтар секілді қазіргі заманғы кәсіпорындар құруға тиіспіз. Осы мақсатта «Жаһандық инфрақұрылымдық интеграция» арнайы бағдарламасын әзірлеу қажет болады.
• Біз өз транзиттік әлеуетімізді дамытуға тиіспіз. Бүгінде нәтижесінде 2020 жылы Қазақстан арқылы транзиттік тасымалдау екі есеге ұлғаюы тиіс болатын бірқатар ірі жалпыұлттық инфрақұрылымдық жобалар іске асуда. 2050жылға қарай – бұл цифр он есе ұлғаюға тиіс.
• Осының бәрі басты мақсатқа – экспортымызды тек біздің өніміміз бен қызметтерімізге деген ұзақ мерзімді сұранысболатын әлемдік нарықтарға қарай жылжытуға бағынуға тиіс.
• Инфрақұрылым жасау, сонымен қатар, табыстылық заңына бағынуға тиіс. Жаңа бизнестерді дамытуға және жұмыс орындарын ашуға бастайтын жерде ғана құрылыс жүргізу қажет.
• Шалғай өңірлерді немесе тұрғындарының тығыздылығы жеткілікті емес өңірлерді өмірлік маңызды және экономикалық қажет инфрақұрылым объектілерімен қамту үшін біз «инфрақұрылымдық орталықтар» құруға тиіспіз. Бұл үшін көлік жүйесінің озыңқы инфрақұрылымын құруды қамтамасыз ету қажет.
• Үкіметке 2013 жылы Инфрақұрылымды дамыту жөніндегі мемлекеттік бағдарлама әзірлеп, қабылдауды тапсырамын.

Үшіншіден, мемлекеттік активтерді басқару жүйесін жаңғырту.

Қазақстан – әлемдік ауқымда көлемі шағын экономика. Сондықтан оны өте тиімді басқару қажет. Ел біртұтас корпорациясекілді жұмыс істеуі тиіс, ал мемлекет оның өзегі болуға тиіс.

Корпоративтік ойдың қуаты барлық процестердің біртұтас алып қаралуында жатыр. Барлық деңгейдегі мемлекеттік басқарушылар осындай бизнес-пайымға үйренуге тиіс.

Қайталап айтамын: елдің бюджетін жай бөліп қана қоймай, ойлы да салмақты инвестициялау қажет.

Тиімділіктің басты өлшемі – біздің салымдарымыздан түсетін қайтарым деңгейі. Елдің өндірістік әлеуетін қаншалықты еселей алсақ, Қазақстан халықаралық нарықта қосалқы емес, солғұрлым тезірек әлеуетті ойыншыға айналады.

•  Ұлттық қор жаңа экономикалық саясатқа көшудің «локомотиві» болуға тиіс. Ұлттық қордың қаражатын бірінші кезекте ұзақ мерзімдік стратегиялық жобаларға бағыттау керек. 2013 жылы Ұлттық қорда қаражат жинақтау жалғасуы тиіс, бірақ бұл қаражатты мейілінше тиімді де ойластырып пайдалану керек.
• Мемлекет Үшінші индустриалдық революция нәтижесінде пайда болатын секторларды ескере отырып, ұлттық компаниялар арқылы болашақтың экономикасын дамытуды ынталандыруы тиіс. Ұлттық индустрия біз өз елімізде өндіруге тиіс ең жаңа композиттік материалдарды тұтынуы керек.
• Мемлекет ақпараттық технологиялар саласында транзиттік әлеуетті дамытуды ынталандыруы тиіс. 2030 жылға қарай Қазақстан арқылы біз әлемдік ақпараттық ағындардың кем дегенде 2-3%-ын өткізуге тиіспіз. 2050 жылға қарай бұл цифр кем дегенде екі еселенуге тиіс.
• Сонымен қатар, жеке компаниялардың өз қаражатын зерттеулер мен инновацияларға салуын ынталандыру керек. Мына нәрсені баса айтқым келеді: инновацияларды енгізудің маңызы зор, бірақ бұл басты нысана емес. Біздің жаңа технологиялар сұранысқа ие болғанда, олар нарықта қажет болғанда ғана ел нақты пайда алатын болады. Олай болмаған күнде инновация – ақшаны босқа шығындау деген сөз.
• Жекелеген компаниялар мен салаларды іріктеп қолдау тәжірибесін тоқтату керек. Біз әлеуметтік-маңызды стратегиялық функцияларды атқаратын және өзінің тиімділігін дәлелдейтін салаларды ғана қолдауға тиіспіз.

Төртіншіден, табиғи ресурстарды басқарудың түбегейлі жаңа жүйесін енгізу қажет.

Біз ресурстарды экономикалық өсуді, ауқымды сыртқы саяси және сыртқы экономикалық уағдаластықтарды қамтамасыз ету үшін Қазақстанның маңызды стратегиялық артықшылығы ретінде пайдалануға тиіспіз.

• Қазірдің өзінде шикізаттың жаңа қаржылық күйреу жағдайында тұрақсыздандыруға ұшырайтын халықаралық нарықтарға шығуын барынша жеделдету қажет. Біздің негізгі импорттаушыларымыз шикізат сатып алуды елеулі қысқартуы, ал баға күрт төмендеуі мүмкін. Ал біздің озыңқы стратегиямыз кейіннен елге ықтимал жаһандық дағдарыс кезеңінен аман өтуге көмектесетін қаражатты нарықтардың тұрақсыздануы басталғанға дейін өте тез жинақтауға мүмкіндік береді.
• Технологиялық революция шикізат тұтыну құрылымын өзгертеді. Мысалы, композиттер технологиясын және бетонның жаңа түрлерін енгізу темір кені мен көмірдің қорларын құнсыздандырады.

Бұл – қазіргі жоғары әлемдік сұранысты елдің мүддесіне пайдалану үшін табиғи ресурстарды өндіру мен әлемдік нарыққа жеткізу қарқынын арттырудың тағы бір факторы.

• Көмірсутегі шикізатының нарығында ірі ойыншы болып қала отырып, біз энергияның баламалы түрлерін өндіруді дамытуға, күн мен желдің энергиясын пайдаланатын технологияларды белсенді енгізуге тиіспіз. Бұл үшін бізде барлық мүмкіндіктер бар. 2050 жылға қарай елде энергияның  баламалы және жаңғыртылатын түрлерін қоса алғандағы  барлық энергия тұтынудың кем дегенде тең жартысы келуге тиіс.

***

Егер ұлтымыз шикізат ресурстарынан түсетін кірістерді 35 жылдан кейін пайдаланғысы келсе, бұған бүгіннен бастап дайындалу керек. Бізге арнайы стратегия әзірлеу – барлық ірі корпорациялар мен концерндер тәжірибесіндей алда тұрған барлық жылдарға барша жұмысты бөліп жоспарлау үшін басымдықтарды, серіктестерді айқындап алу қажет.

Бұл – біздің төл тарихымыздың басты сабағы: Қашаған бойынша келіссөздер мен дайындықты біз осыдан 20 жыл бұрын дерлік бастадық, ал нәтижесін тек қазір ғана алуға кірістік.

Стратегияны әзірлеудің негізгі бағыттары:

• Өңірлер инвестициялар тартуға мүдделі болуы үшін жер қойнауын пайдалануға мораторийді жою қажет.
• Біз жай ғана шикізат беруден энергия ресурстарын қайта өңдеу мен аса жаңа технологиялармен алмасу саласындағы ынтымақтастыққа көшуге тиіспіз. 2025 жылға қарай біз өз нарығымызды жаңа экологиялылық стандарттарына сай жанар-жағармай материалдармен толықтай қамтамасыз етуге тиіспіз.
• Біз инвесторларды елімізге ең заманауи өндіру және қайта өңдеу технологияларын беру шартымен ғана тартуғатиіспіз. Біз инвесторларға еліміздің аумағында ең жаңа өндірістер құратын болса ғана шикізаттарымызды өндіру мен пайдалануға рұқсат беруге тиіспіз.
• Қазақстан инвестиция үшін өңірлік тартылыс күші болуы тиіс. Біздің еліміз инвестиция үшін және технологиялар трансферті үшін Еуразиядағы ең тартымды болуға тиіс. Мұның принципті маңызы  бар. Біз инвесторларға қолда бар артықшылықтарымызды көрсетуге тиіспіз.
• Барлық өндіруші кәсіпорындар тек экологиялық зиянсыз өндірісті енгізуге тиіс.

Құрметті отандастар!

Ұлт болашағы мен мемлекет қауіпсіздігі мүддесінде көмірсутегі шикізатының стратегиялық «резервін» құру керек. Стратегиялық резерв ел энергетикалық қауіпсіздігінің іргетасы болады. Осылайша біз ықтимал экономикалық сілкіністер жағдайына тағы бір қорғаныс шебін құрамыз.

***

 Бесіншіден, бізге индустрияландырудың келесі фазасының жоспары қажет.

Екі жылдан кейін үдемелі инновациялық индустрияландыру бағдарламасын іске асырудың бірінші бесжылдығы аяқталады.

Үкімет индустрияландыру бағдарламасының келесі фазасының егжей-тегжейлі жоспарын әзірлеуі тиіс. Перспективалық технологиялық бағыттарды дамытудың сценарийі қажет.

Нәтижесінде, экспорттың жалпы көлеміндегі шикізаттық емес экспорттың  үлесі 2025 жылға қарай екі есеге, ал 2040 жылға қарай үш есеге ұлғаюы тиіс.

Бұл үшін не істеу қажет?

• 2050 жылға қарай Қазақстан өзінің өндірістік активтерін ең жаңа технологиялық стандарттарға сәйкес толықтай жаңартуы тиіс.

Бәсекеге ең қабілетті салаларда  біз отандық өндірушілер үшін жаңа нарықтық тауашалар қалыптастыру стратегиясын белсенді әзірлеуге тиіспіз. Бұл, әсіресе, ДСҰ-ға кіру перспективаларын ескере отырып, кері индустрияландырудың ықтимал ыдыратушы әсерлерін болдырмауға мүмкіндік береді.

Отандық тауарлар бәсекеге қабілетті болуы тиіс. 2012 жылдың 1 қаңтарынан бастап Қазақстанның, Ресей мен Беларусьтің қатысуымен Біртұтас экономикалық кеңістік құрудың іс жүзіндегі кезеңі басталды.

Жиынтық ІЖӨ-сі 2 трлн. АҚШ доллары болатын, 170 млн. тұтынушыны біріктіретін осынау ауқымды нарық біздің бизнесті бәсекеге қабілеттілікке үйретуі тиіс. Бұл ретте осынау экономикалық-интеграциялық үдерісте Қазақстан өз егемендігінің бір мысқалын да жоғалтпайды.

• Біз экспортқа бағытталған шикізаттық емес секторды кеңейтуге негізделген жаңа өндірісті дамытуға тиіспіз.
• Біз Үдемелі индустриялық-инновациялық даму мемлекеттік бағдарламасын өнеркәсіптік қуаттарды импорттауға және технологиялар алмасуға бағыттауға тиіспіз. Бұл үшін бізге бірлескен халықаралық компаниялар мен ел үшін пайдалы серіктестіктер құру мен дамытудың кіші бағдарламасы қажет.
• 2030 жылға қарай Қазақстан ғарыш қызметтерінің әлемдік нарығындағы өз тауашасын кеңейтіп, басталған бірқатар жобаларды қисынды аяқтауға дейін жеткізуге тиіс. Мен Астанадағы ғарыштық аппараттар құрастыру-сынақтан өткізу кешенін, қашықтан зондтау ғарыштық жүйесін, ғарыштық мониторинг пен жердегі инфрақұрылымның ұлттық жүйесін және жоғары дәлдіктегі спутниктік навигация жүйесін айтып отырмын.
• Екі жетекші инновациялық кластерді – Назарбаев Университетін және Инновациялық технологиялар паркін дамытуды жалғастыру керек. Бізге төменкөміртекті экономикаға жедел көшу қажет.

2013 жылы «жасыл көпір» халықаралық ұйымын құруды, сонымен қатар, Алматының маңындағы төрт серіктес қаладаGreen4 жобасын іске асыруды бастауды ұсынамын.

Елдің дамудың «жасыл» жолына көшуіне Астанадағы алда тұрған ЭКСПО-2017 қуатты серпіліс беруі тиіс. Астанада ғылым мен техниканың үздік әлемдік жетістіктері ұсынылатын болады.

Көптеген қазақстандықтар біз қол созып отырған  «болашақтың энергиясын» өз көзімен көре алады.

***

Қазір мен еліміздің Үшінші индустриялық революцияға дайындығының шарты болып табылатын ең принципті мәселелерді атадым.

Алтыншыдан, ауыл шаруашылығын, әсіресе, ауыл шаруашылығы өніміне өсіп отырған жаһандық сұраныс жағдайында ауқымды жаңғырту қажет.

Әлемдік азық-түлік нарығының көшбасшысы болу және ауыл шаруашылығы өндірісін арттыру үшін бізге мыналар қажет:

• Егістік алаңын ұлғайту. Мұндай мүмкіндік барлық елдерде бірдей жоқ екенін атап өтемін.
• Егістік түсімін, ең алдымен жаңа технологиялар енгізу есебінен елеулі көтеру қажет.
• Біз әлемдік деңгейдегі мал шаруашылығы жемшөп базасын құру үшін үлкен әлеуетке иеміз.
• Біз экологиялылыққа баса назар аудара отырып, ұлттық бәсекеге қабілетті брендтер құруға тиіспіз. Нәтижесінде мен агроөнеркәсіптік кешеннің алдына – экологиялық таза өндіріс саласындағы жаһандық ойыншы болу міндетін қоямын.

Ауылшаруашылық қайта өңдеуде және саудада фермерлік пен шағын және орта бизнесті  дамыту.

Бұл – өзекті міндет. Бұл арада бізге:

• Жер өңдеу мәдениетін өзгерту және жаңа ғылыми, технологиялық, басқарушылық жетістіктерді ескере отырып, мал шаруашылығындағы дәстүрлерімізді  жаңғыртуымыз қажет.
• Аса ірі экспорттық нарықты меңгеру үшін біз қай азық-түліктің жаппай өндірісін басты етіп қоятынымызды айқындауымыз керек.

Алынған шаралардың нәтижесі 2050 жылға қарай ел ІЖӨ-дегі ауылшаруашылық өнімінің үлесі 5 есе артуы болуы тиіс.

2013 жылдың өзінде Үкіметке мыналарды тапсырамын:

• Ел агроөнеркәсіп кешенінің 2020 жылға дейінгі дамуының жаңа бағдарламасын әзірлеу.
• 2020 жылға қарай ауыл шаруашылығын мемлекеттік қолдаудың көлемін 4,5 есе арттыру.
• Ең жаңа агротехнологияларды қолдануға бағытталған орта және ірі тауарлық ауылшаруашылық өндірістерін құру жөніндегі заңнамалық және экономикалық ынталандырулар жүйесін тұжырымдау.
• Берілгеннен кейін белгілі бір кезеңде игеру қолға алынбаған жерлерге салық мөлшерлемелерін көтеруді енгізу.

Жетіншіден, еліміздің су ресурстарына қатысты жаңа саясат тұжырымдау қажет.

Ауыл шаруашылығы мұқтаждығы үшін бізге аса көп су көлемі қажет. Осыған байланысты біз:

• Басқа елдердегі, мысалы, Австралиядағы сумен қамтамасыз ету проблемаларын шешудің озат тәжірибесін мұқият зерделеп, оны біздің жағдайымызда пайдалануға тиіспіз.
• Бізде елеулі қоры бар жерасты суларын өндіру мен үнемді пайдаланудың ең озат технологияларын енгізу қажет.
• Агроөнеркәсіп секторында ылғал үнемдеу технологиясына кешенді түрде ауысуға тиіспіз.

Қоғамымыздағы ой-сананы түбегейлі өзгерту қажет. Біздің ең асыл табиғи байлығымыз – суды ысырап етуді тоқтатуымыз қажет.

2050 жылға қарай Қазақстан сумен қамтамасыз ету проблемасын түбегейлі шешуге тиіс.

Үкіметке дәйектілікпен, бірінші кезеңде 2020 жылға қарай – тұрғындарды ауыз сумен қамтамасыз ету, 2040 жылға қарай суару проблемасын шешетін ұзақмерзімді бағдарлама жасауды  тапсырамын.

2. КӘСІПКЕРЛІКТІ – ҰЛТТЫҚ ЭКОНОМИКАНЫҢ ЖЕТЕКШІ КҮШІН ЖАН-ЖАҚТЫ ҚОЛДАУ

Отандық кәсіпкерлік жаңа экономикалық бағыттың қозғаушы күші болып табылады.

Шағын және орта бизнестің экономикадағы үлесі 2030 жылға қарай, ең аз дегенде, екі есе өсуге тиіс.

Біріншіден, біз адамға ол үшін мемлекет барлық проблемаларын шешіп беруін күтпей, өзін бизнесте сынап көруге, елде жасалып жатқан экономикалық өзгерістерге толыққанды қатысушыға айналуына жағдай туғызуымыз керек.

Іскерлік мәдениетінің деңгейін көтеру мен кәсіпкерлік бастаманы ынталандырудың маңызы үлкен.  

Ол үшін төмендегідей шаралар қажет:

• Шағын және орта бизнестің бірлестіктер мен кооперацияларға ұмтылысын көтермелеу, оларды қолдау мен көтермелеудің жүйесін жасау.
• Жергілікті бизнес-бастамаларды көтермелеу және мейлінше аз, бірақ қатаң  реттеу есебінен ішкі нарықты дамыту.
• Бизнеске жасанды бөгеттер тудыратын мемлекеттік шенеуніктер үшін жаңа, әлдеқайда қатаң жауапкершілік жүйесіненгізуді қарастыру.
• Жаңа жағдайларды, соның ішінде біздің Еуразиялық экономикалық кеңістікке қатысуымызды, алда Дүниежүзілік сауда ұйымына (ДСҰ) кіретінімізді ескере отырып, отандық кәсіпкерлерді қолдау тетіктерін жетілдіру және олардың мүдделерін қорғау мен ілгерілету үшін қажетті барлық шараны қабылдау.

Бүгінгі күннің міндеті – ұсақ кәсіпорындар мен жеке кәсіпкерлерді орта деңгейге көшіру үшін жағдай және алғышарттар қалыптастыру.

Өкінішке қарай, қазіргі уақытта шағын және орта бизнеске салық салу жүйесіндегі қиғаштықтар олардың дамуы мен өсуіне кедергі келтіруде. Сондықтан Үкімет 2013 жылдың соңына дейін заңнамаға микро, шағын, орта және ірі бизнес ұғымдарын айқын жіктеуге бағытталған өзгерістер енгізсін. Бұл тұста біз шағын және орта іскерлік сегменттеріне түсетін күшті ауырлатпауға тиіспіз.

Мен Үкіметке 2013 жылдың бірінші жартыжылдығының соңына дейін Қазақстан азаматтарының өмір-тіршілігі қауіпсіздігіне тікелей ықпал етпейтін барлық рұқсаттар мен лицензияларды қайтарып алып, оларды хабарландырумен ауыстыруды тапсырамын.

Заңнамалық негізде бизнеске ұсынатын тауар, жұмыс және қызмет сапасын бақылау мәселелерін өзі реттейтін жағдай тудыру қажет. Бізге тұтынушылар үшін сот шешімдерін қабылдаудың көпдеңгейлі жүйесін алып тастап, олардың құқығын қорғаудың жаңа жүйесін әзірлеп шығу керек. 

Екіншіден, Мемлекеттік-жекеменшік әріптестігі принципіне негізделген сенімді диалог құру үшін бизнесті топтастыруды жалғастыру керек, ол бұл жаңа стратегияны жүзеге асыруда кең ауқымды және барлық кәсіпкерлердің тартылуы міндетін шешіп береді.  

Халықаралық тәжірибені талдау көрсеткендей, кәсіпкерлердің палаталарға топтасуы – экономиканың тиімділігінің маңызды факторының бірі, осылай істелген жерлерде «мықты бизнес – мықты мемлекет» қағидасы іс жүзіне асты.

Үкімет «АТАМЕКЕН» Одағымен бірлесіп, Кәсіпкерлердің ұлттық палатасына міндетті мүшеліктің тұжырымдамалық моделін әзірледі.

Аталған модель кәсіби-техникалық білім, әсіресе, ауылдық жерлер мен моноқалалардағы шағын бизнесті кешенді сервистік қолдау, сыртқы экономикалық қызмет салаларында мемлекеттік органдардың кең өкілеттіктері мен функцияларын құрылатын Кәсіпкерлердің ұлттық палатасына беруді қамтамасыз етеді. Кәсіпкерлердің ұлттық палатасы Үкіметтің сенімді және білікті серіктесіне айналады.

Осыған байланысты Үкіметке тиісті заң жобасын әзірлеп, оны Парламентке келесі жылдың бірінші тоқсанында енгізуді тапсырамын.

Үшіншіден, мемлекет өзінің ролін өзгертуі тиіс. Бізге кең ауқымды жекешелендірудің екінші толқыны қажет.

Бұл оңай қадам емес, өйткені, мемлекет пен нарық арасындағы жауапкершілікті қайта бөлісуді білдіреді. Бірақ біз экономикалық өсімнің жоғары қарқынын сақтау үшін соған баруымыз керек.

Жеке бизнес әрқашан және барлық жерде мемлекеттен гөрі тиімдірек әрекет етеді. Сондықтан біз стратегиялық емес сипаттағы кәсіпорындар мен қызметтерді жеке қолға беруге тиіспіз. Бұл – отандық кәсіпкерлікті нығайту үшін аса маңызды қадам.    

Бұл жолдағы алғашқы қадам «Халықтық ІРО» бағдарламасының сәтті басталуы болды. Бұл – ең алдымен ұлттық байлықтың халықтың қолына таратылып берілуі. «ҚазТрансОйл» компаниясы тарапынан 28 миллиард теңгені орналастыру туралы хабарланды және қазірдің өзінде тапсырыстар ұсыныстан екі есе асып кетті.

3. ӘЛЕУМЕТТІК САЯСАТТЫҢ ЖАҢА ПРИНЦИПТЕРІ – ӘЛЕУМЕТТІК КЕПІЛДІКТЕР ЖӘНЕ ЖЕКЕ ЖАУАПКЕРШІЛІК

Біздің басты мақсатымыз – әлеуметтік қауіпсіздік және азаматтарымыздың бақуаттығы. Бұл – қоғамдағы тұрақтылықтың ең жақсы кепілі.

Біздің қоғамда уақыт сынына төтеп бере алатын жаңартылған және әлдеқайда тиімді әлеуметтік саясатқа деген сұранысөсіп келеді.

Әлемдік тәжірибе көрсеткендей, әлеуметтік саясаттың мінсіз және әмбебап үлгісі жоқ. Бұл барлық азаматтары сол әлеуметтік жүйеге қанағаттанатындай бірде-бір қоғамның жоқтығы сияқты.

Әлеуметтік қауіпсіздік және азаматтардың бақуаттығы мәселелерін шешу – бұл әрбір қазақстандыққа әсер ететін қиын және өте маңызды міндет. Сондықтан бұл тұста әр қадам мұқият ойластырылған болуы тиіс.

Мен біздер басшылыққа алуға тиіс және оларды ескере отырып, әлеуметтік әділеттілік пен әлеуметтік қамтамасыз ету мәселелеріне деген көзқарастарымызға түзету енгізе алатын қағидаларды өзімнің қалай пайымдайтынымды баяндап бергім келеді.

Әлеуметтік саясаттың жаңа қағидалары

Біріншіден, мемлекет, әсіресе, жаһандық дағдарыс жағдайында, азаматтарға ең төменгі әлеуметтік стандарт кепілдігін беруі тиіс.

Басты міндет – кедейшіліктің өсуіне жол бермеу.

Кедейшілік ешбір қазақстандық үшін әлеуметтік перспективаға айналмауы керек.

Біз өз азаматтарымыз үшін экономика мен бюджеттің өсіміне тікелей тәуелді болатын ең төменгі әлеуметтік стандарттар мен кепілдіктер белгілеуіміз керек.

Олар мынаны қамтуға тиіс:

•  Ең алдымен,  тұлғаның қажеттіліктері тізімін кеңейту және оған білім беру мен денсаулық сақтау баптарын енгізу (соның ішінде, жұмыссыздар мен еңбекке қабілетсіздер үшін оларды барынша әлеуметтендіру мақсатында), саламатты тамақтану және саламатты өмір салты, зияткерлік және ақпараттық сұраныстарын өтеу, т.б.
•  Нақты бағалар бойынша тұлғаның қажеттіліктерінің құнының есебі (тиісінше, елдегі статистиканы жетілдіру қажет).
•  Экономиканың өсіміне байлаулы өмір сапасының стандарттарын кезең-кезеңмен сапалы арттыру.

Осы стандарттарды сақтау бүкіл әлеуметтік саланы бюджеттік қаржыландыру көлемін айқындауы тиіс. Бұл бюджеттік процестердің ашықтығын арттырады және біздер бөлетін қаражаттың атаулылығын күшейтеді. Үкіметке тиісті заң әзірлеуді тапсырамын.

Екіншіден, мемлекет әлеуметтік қолдауды тек бұған мұқтаж топтарға ғана көрсетуі тиіс.

Ол үшін не істеу керек?

•  Мемлекет қоғамның әлеуметтік жағдайы төмен топтарына – зейнеткерлерге, мүгедектерге, еңбекке жарамсыздарға, науқас балаларға және т.б. атаулы көмек үшін толық жауапкершілік алатын болады.
•  Ұдайы әлеуметтік және зейнетақылық қамтамасыз ету жүйесін жетілдіріп отыру, ананы және баланы жан-жақты қорғау қажет.
•  Бізде жұмыссыздарды оқыту мен қайта даярлаудың еңбек нарығына бейімделген айқын бағдарламалары болуы керек. Мемлекет жұмыссыздарға әлеуметтік қолдауды бұл санатқа жататын адам жаңа мамандық игеруіп, қайта даярлықтан өтуге бет бұрған жағдайда көрсетуі керек.  
•  Жұмыс берушілер халықтың әлеуметтік жағдайы төмен топтарын  жұмысқа белсене тартып, оларды еңбекақымен қамтамасыз ететіндей жағдай туғызу қажеттігі маңызды. Ең алдымен, бұл мүмкіндігі шектеулі адамдарға қатысты.Әлемнің дамыған елдерінде осылай жасайды. Біз олардың толыққанды еңбек етуіне жағдай туғызуға тиіспіз. Мемлекеттік жәрдемақыны тек шынымен нақты жұмыс істей алмайтындар ғана алуы тиіс. Жұмысқа мүгедектерді алып, оларға жағдай жасайтын компаниялар мен корпорацияларды көтермелеу керек.

Үшіншіден, біз өңірлерді дамытуда әлеуметтік теңгерімсіздік мәселелерін шешуге назар аударуға тиіспіз.

Қазіргі кезде бірқатар өңірлердің экономикалық баяу дамуы еңбекпен қамтудың қамтамасыз етілмеуіне алып келеді. Халықтың кірісінің деңгейі тербеліп тұр.

(1) Ең алдымен, мемлекеттік органдардың өңірлік даму саласындағы жұмыстарын үйлестіруді күшейту қажет.

Міндет – мемлекеттік және салалық барлық бағдарламалардың орындалуын өңірлерді дамытудың басымдыққа ие міндеттерін шешумен үйлестіру.

Үкімет 2013 жылдың бірінші тоқсанында-ақ өңірлердегі қажетті және болашағы бар жобалардың тізбесін анықтауы және тарифтендіруі тиіс.

(2) Өтіп бара жатқан жылда біз моноқалаларды дамыту бағдарламасын жүзеге асыруды бастадық. Жаңа жұмыс орындарын ашуға, әлеуметтік мәселелерді шешуге, кәсіпорындар жұмысын жетілдіруге айтарлықтай ресурстар бағытталды.

Біз жергілікті жерлерде басқарудың сапасын арттыратын боламыз. Бұл жұмыс менің жеке бақылауымда.

Сонымен бірге, бізге өңірлерде әлеуметтік-экономикалық жағдайларды теңестірудің тиімді жаңа тетіктері қажет.

Үкіметке облыстардың әкімдерімен бірлесіп, 2013 жылы шағын қалаларды дамыту жөнінде бағдарлама қабылдауды тапсырамын. Бұл олардың базасында көптеген индустриялық жобалар жасай отырып, ұзақ мерзімге арналуы керек. Олардың міндеті – өңірлердің салаларға мамандану жүйесін құруға көмектесу, ірі агломерациялардың индустриялық-өндірістік серіктес қалаларына айналу, ақыр соңында, жергілікті халықтың тұрмыс деңгейін арттырып, ауыл жастарын жұмыспен қамтамасыз ету.

(3) Бізге көші-қон мәселелерін кешенді түрде шешу бойынша ел өңірлеріндегі еңбек нарығына ықпал ететін шаралар қабылдау қажет.

Шектес елдерден келіп жатқан көші-қон ағынына бақылауды күшейту керек.

Перспективалық міндет ретінде біздің алдымызда шетелдік еңбек нарықтарына көптеп кетіп қалмауы үшін отандық білікті мамандарға қолайлы жағдай жасау міндеті тұр.

Үкімет  2013 жылы  Көші-қон мәселелерін шешу жөнінде кешенді жоспар әзірлеп, бекітуі тиіс.

Ерекше назарды шекарамен шектес аумақтарға аударған жөн. Олардың әлеуеті әлі толық ашылған жоқ. Оларды өмір сүруге қолайлы ете түсу қажет. Үкімет облыстардың әкімдерімен бірлесіп, 2013 жылы шекарамен шектес аудандарды дамыту жөнінде қосымша шаралар кешенін әзірлеуі қажет.

Төртіншіден, біз еңбекпен қамтуды қамтамасыз ету және еңбек төлемі саясатын жаңғыртуға тиіспіз.

(1) Әлемдік тұрақсыздықтың басты қатері – жұмыссыздықтың өсуі. Елде жүзеге асырылып жатқан мемлекеттік те, салалық та – барлық бағдарламалар, тек әлдебір бөліктері емес, барлығы нақты жұмысқа орналастыруды қамтамасыз етуі тиіс. Сондықтан Үкіметке және әкімдерге 2013 жылдың өзінде-ақ төмендегіні іске асыруды тапсырамын:

•  Кәсіпкерлікті дамыту және бизнесті қолдау жөніндегі бұрын қабылданған барлық бағдарламаларды ықпалдастыру.  
•  Бюджеттік қаражатты жұмыссыздардың және кірісі аз адамдардың  көрсеткіші жоғары өңірлерге бөлу тетіктерін әзірлеу.

Бұл жаңартылған бағдарламаның орындалуына жауапты ретінде мен Премьер-Министрдің жеке өзі мен әкімдерді бекітемін.

(2) Бұдан жарты жыл бұрын,  «Әлеуметтік жаңғырту: Жалпыға Ортақ Еңбек Қоғамына қарай 20 қадам» атты мақалам жарияланған соң Кәсіподақтар және еңбектің реттелуі туралы Заң әзірлене бастады. Біздің мақсатымыз – еңбеккерлер мүддесін ескерген кәсіпкерлік қолдауын қамтитын еңбек қатынастарының түбірімен жаңа үлгісін жасау.

Күшіне еніп, барлық еңбеккерлердің мүддесін қорғауы үшін бұл заңның қабылдануын жеделдету қажет.

(3) Үкіметке еңбек төлеміне және ондағы сәйкессіздіктерді қысқартуға қатысты мүлде жаңа амалдар табу шараларын қабылдау қажет. 

***

Жаңа кезеңдегі әлеуметтік саясаттың маңызды құрамдас бөлігі ретінде ана мен баланы қорғауды жариялаймын.

Ананы қорғау. Әйелдерге үндеу

Мемлекет үшін және менің жеке өзім үшін де ананы қорғау – ерекше мәселе.

Қымбатты ханымдар!

Сіздер – отбасының, демек, мемлекеттің тірегісіздер.

Еліміздің болашақта қандай болатыны балаларымыздың бойына өзіміз қандай тәрбиені сіңіретінімізге тікелей байланысты.

Ең алдымен, біз қыздарымыздың тәрбиесіне көп көңіл бөлуіміз керек. Олар – болашақ жар, болашақ ана, шаңырақтың шырақшылары.

Қазақстан – зайырлы мемлекет. Азаматтарды ар-ождан бостандығымен қамтамасыз ете отырып,  мемлекет, дегенмен қоғамға өз бетімен біздің дәстүріміз бен заңдарымызға қайшы келетін әлдебір қоғамдық нормаларды тықпалайтын әрекеттерге өте қатаң қарсы тұратын болады.

Біз Қазақстан қыздарының сапалы білім алып, жақсы жұмысқа ие болуы және тәуелсіз болулары үшін барлық жағдайды жасауымыз қажет.  

Олар банк карточкаларына ие болуға, көлік жүргізіп, қызмет жолын қалыптастыра алуға, заманға сай болуға, сәнденуге тиіс және біздерде ешқашан киілмеген, салтымызға жат киімдерге оранып-қымтанбауға тиіс. Біздің халқымыздың өз мәдениеті, өз дәстүрі мен салты бар.

Халқымыз «Қыздың жолы жіңішке» дегенге ерекше мән беріп айтады. Бойжеткеннің жолы, қыздың жолы – қылдай, оны үзуге болмайды. Бойжеткен, әйел заты әрдайым біздің қоғамның теңқұқылы мүшесі, ал ана – оның ең ардақты тұлғасы болды.

Біз әйел затына – анаға, жарға, қызға деген қапысыз құрметті қайта оралтуға тиіспіз.

Біз ананы қорғап-қолдауымыз керек. Мені отбасында әйелдер мен балаларға тұрмыстық зорлық-зомбылық көрсету жайттарының көбеюі алаңдатады. Әйелді құрметтемеу деген болмау керек. Бірден айтайын, ондай зорлық-зомбылықтың жолы қатаң түрде кесілуі тиіс.

Мемлекет әбден асқынған жыныстық құлдыққа, әйелге тауар ретінде қарайтын көзқарасқа айрықша қатаң түрде тыйым салуға тиіс.

Біздің елімізде толық емес отбасылар көп. Мемлекет баланы жалғыз тәрбиелеп жатқан аналарға көмектесуі керек.  Біз әйелдер үшін икемді еңбек түрлерін қалыптастырып, үйде жұмыс жасауларына жағдай туғызуымыз керек. Заң, мемлекет және мен біздің ханымдарымыздың жағындамыз.

Біз бұдан әрі де елімізде әйелдердің рөлі артуы үшін барлық жағдайды жасайтын боламыз. Қазіргі замандағы қазақстандық әйел қызмет істеуге ұмтылуы керек.

Әйелдерді мемлекеттік және қоғамдық басқару ісіне белсене тартқан жөн, әсіресе, жергілікті деңгейдегі өңірлерде. Олардың бизнес ашып, оны жүргізуіне де қолайлы жағдай жасаған абзал.

Баланы қорғау

Бейбіт өмірдің өзінде бізде мыңдаған жетімдер бар – балалар үйлері толы. Бұл, өкінішке қарай, жалпыәлемдік үрдіс және жаһанданудың сынағы. Бірақ біз бұл үрдіспен күресуіміз керек. Мемлекетіміз бен қоғамымыз жетімдерді асырап алуды және отбасы типіндегі балалар үйлері салынуын көтермелеуі қажет.

Ерлердің әйелдер мен балаларға мүлдем жауапсыз көзқарас танытқан оқиғаларының саны өсуде. Бұл біздің дәстүрімізге, мәдениетімізге тіптен жат.

Балалар – қоғамымыздың ең әлсіз және қорғансыз бөлігі және олар құқықсыз болуға тиіс емес.

Елбасы ретінде мен әрбір сәбидің құқығы қорғалуын талап ететін боламын.

Біздің топырағымызда туған кез келген сәби – қазақстандық. Және мемлекет оны қамқорлығына алуға тиіс.

Мен ажырасуға қарсымын, жастарды отбасы құндылығы, ажырасудың қасірет екендігі рухында тәрбиелеу керек, өйткені, оның салдарынан, ең алдымен, балалар зардап шегеді. «Әкесі қой баға білмегеннің баласы қозы баға білмейді». Бала тәрбиесі – тек ананың емес, ата-ананың екеуінің де міндеті.

Ал болған іс болған екен, онда әке алимент төлеуге тиіс. Мемлекет жалғызбасты аналарды қолдауы және алимент төлемегені үшін жазаны күшейтуі керек.

Бала тәрбиелеу – болашаққа ең үлкен инвестиция. Біз бұл мәселеге осылай қарап, балаларымызға жақсы білім беруге ұмтылуымыз керек.

Мен өскелең ұрпақтың озық білім алуы үшін мүмкіндік туғызуға көп күш жұмсадым: «Балапан» бағдарламасы жүзеге асып, Зияткерлік мектептер, Назарбаев Университеті, «Болашақ» бағдарламасы жұмыс жасап жатыр.

Өздеріңіз білесіздер, оған тек дайындығы бар және дарынды балалар ғана өте алады. Баланы білім мен еңбекке дайындау – ата-ананың борышы.

«Бар жақсылық балаларға» ұраны барлық ата-ана үшін қағидаға айналуы қажет.

Үкіметке:

•  ана мен баланы қорғау, сондай-ақ, отбасы және неке саласында заңнаманы түбегейлі қайта қарауды;
•  ана мен балаға қарсы бағытталған қылмыс үшін, сондай-ақ,осы саладағы ең ұсақ деген заңбұзушылықтар үшін жазаны күшейтуді; 
•  туу мен көп балалы болуды ынталандыру жүйесін реформалауды – жеңілдетілген салық, медициналық және әлеуметтік қызмет, еңбек нарығында жаңа мүмкіндіктер беру және сол сияқты материалдық және материалдық емес ынталандыруларды қамтитын шаралар кешенін әзірлеуді;
•  елде жыныстық ерекшелігі бойынша кемсітушілікке жол бермеу және іс жүзінде гендерлік теңдік пен әйелдерге ерлермен тең мүмкіндіктерді қамтамасыз етуді тапсырамын. Бұл орайда мен сөзімді ең бірінші жұмыс берушілерге арнаймын.

Ұлт денсаулығы – біздің табысты болашағымыздың негізі

Денсаулық сақтаудың ұлттық жүйесін ұзақмерзімді жаңғырту аясында біз елдің барлық аумағында медициналық қызметтерсапасының бірыңғай стандарттарын енгізуге, сондай-ақ медицина мекемелерінің материалдық-техникалық жабдықталуын бірыңғайландыруға тиіспіз.

Негізгі басымдықтар:

•  Сапалы және қолжетімді медициналық қызметтер көрсетумен қамтамасыз ету.
•  Аурулар түрінің барынша кең спектрін диагностикалау және емдеумен қамтамасыз ету.
•  Профилактикалық медицина аурудың алдын алудағы басты құралға айналуы тиіс. Халықпен ақпараттық-түсіндірмелік жұмыс жүргізуге баса ден қою.  
•  «Смарт-медицина», қашықтан профилактика және емдеу, «электрондық медицина» қызметтерін енгізу. Медицина қызметтерінің бұл жаңа түрлері біздікі сияқты аумағы үлкен, кең байтақ елде ерекше сұранысқа ие.  
•  Біз балаларымыздың денсаулығын қамтамасыз етуге жаңа тәсілдер енгізу мәселесімен жұмыс жүргізуіміз қажет. Барлық 16 жасқа дейінгі балаларды медициналық қызметтің барлық спектрімен қамту қажет деп ойлаймын. Оны ең төменгі өмір стандарттарына заңнамалық тұрғыдан бекіту қажет. Бұл қадам ұлт денсаулығын қамтамасыз етуде маңызды үлес болады. 
•  Медициналық білім беру жүйесін түбірімен жақсарту. Медициналық жоғары оқу орындары жүйесі мамандандырылған орта деңгейдегі білім беру мекемелері желісі арқылы нығайтылуы тиіс.

Күнделікті тәжірибе оқу процесімен барынша ықпалдастырылуы тиіс. 

•  Медициналық жоғары оқу орындары жұмысының тәжірибелік ғылыми-зерттеушілік бөлігіне басты маңыз беру. Адамзаттың жаңа білімдері мен технологиялық жетістіктерін шоғырландыратын жоғары оқу орындары болуы тиіс. Мысал ретінде, ірі және тиімділігі жоғары медициналық орталықтар болып саналатын АҚШ-тағы университеттік госпитальдерді келтіруге болады. Бұл бағытта да мемлекеттік-жекеменшік әріптестігін дамыту керек.
•  Жеке медицинаның дамуына жағдай жасау. Барлық дамыған әлемде медициналық қызметтердің айтарлықтай бөлігін жеке сектор көрсетеді. Біз жеке ауруханалар мен емханаларға тезірек көшуге жағдай туғызуға тиіспіз.
•  Заңнамалық деңгейде медициналық жоғары оқу орындары мен мекемелердің халықаралық аккредитациясынөткізуді бекіту.

Қазірге дейін ауылдағы медициналық қызметтердің сапасы жөнінде көп сын айтылады. Ал ауыл тұрғындары бізде бүкіл халықтың 43%-ын құрайды.

Денешынықтыру мен спорт мемлекеттің айрықша назарында болуы тиіс. Нақ сол саламатты өмір салты ұлт денсаулығының кілті болып саналады. Алайда елде барлығы үшін қолжетімді спорт нысандары, спорт құрал-жабдықтары жетіспейді. Осыған байланысты Үкімет және жергілікті органдар дене шынықтыруды, бұқаралық спортты дамыту және типтік жобадағы денешынықтыру-сауықтыру нысандары, соның ішінде, аула нысандары құрылысы бойынша шаралар қабылдау қажет. Бұл жұмысты келесі жылы-ақ бастау керек.

4. БІЛІМ ЖӘНЕ КӘСІБИ МАШЫҚ – ЗАМАНАУИ БІЛІМ БЕРУ ЖҮЙЕСІНІҢ, КАДР ДАЯРЛАУ МЕН ҚАЙТА ДАЯРЛАУДЫҢ НЕГІЗГІ БАҒДАРЫ

Бәсекеге қабілетті дамыған мемлекет болу үшін біз сауаттылығы жоғары елге айналуымыз керек.

Қазіргі әлемде жай ғана жаппай сауаттылық жеткіліксіз болып қалғалы қашан. Біздің азаматтарымыз үнемі ең озық жабдықтармен және ең заманауи өндірістерде жұмыс жасау машығын меңгеруге дайын болуға тиіс.

Сондай-ақ балаларымыздың, жалпы барлық жеткіншек ұрпақтың функционалдық сауаттылығына да зор көңіл бөлу қажет. Балаларымыз қазіргі заманға бейімделген болуы үшін бұл аса маңызды.

Біздің жұмыстарымыздың білім беру саласындағы басымдықтары

(1) Бүкіл әлемдегі сияқты, Қазақстан мектепке дейінгі білім берудің жаңа әдістеріне көшу керек.

Сіздер білесіздер, мен басты міндеті балаларымыздың бастапқы мүмкіндіктерін теңестіру болған «Балапан» бағдарламасыбастамасын көтердім.

Ол жүзеге асырыла бастаған сәттен бері 3 956 жаңа балабақша мен шағын орталықтар іске қосылды. 

Туу көрсеткішінің жоғарылығын, жалғасып жатқан демографиялық өсімді ескере келе, мен «Балапан» бағдарламасын 2020 жылға дейін ұзартуға шешім қабылдадым. Үкімет пен әкімдердің алдына балаларды мектепке дейінгі білім беру және тәрбиемен 100% қамтуға қол жеткізу міндетін қоямын.

(2) «Қазақстан-2050» Жаңа бағытын ескере отырып, Үкіметке 2013 жылдан бастап халықаралық үлгідегі куәліктер беру арқылы инженерлік білім беруді және заманауи техникалық мамандықтар жүйесін дамытуды қамтамасыз етуді тапсырамын. 

Кәсіби-техникалық және жоғары білім ең бірінші кезекте ұлттық экономиканың мамандарға деген қазіргі және келешектегі сұранысын барынша өтеуге бағдар ұстауы керек. Көп жағынан бұл халықты еңбекпен қамту мәселесін шешіп береді.

Жоғары оқу орындары білім беру қызметімен шектеліп қалмауы тиіс. Олар қолданбалы және ғылыми-зерттеушілік бөлімшелерін құруы және дамытуы қажет.

Біз академиялық автономия кепілдігін берген жоғары оқу орындары тек оқу бағдарламаларын жетілдірумен шектелмей,өздерінің ғылыми-зерттеушілік қызметін де белсенді дамытуы тиіс.

(3) Жеке бизнестің, үкіметтік емес және қайырымдылық ұйымдарының, жеке адамдардың әлеуметтік жауапкершілігі білім беру саласында айрықша көрінуі керек. Бұл ең бірінші кезекте лайықты білім алуда оқу ақысын өз бетінше төлей алмайтын жастарға көмек беруге қатысты.

Ол үшін қажетті шаралар:

• Жоғары және орта білім беру жүйесін дамыту үшін мемлекеттік-жекеменшік әріптестігі желісін құру. 
• Көпсатылы оқу гранттары жүйесін әзірлеу.
• Бүкіл ел бойынша ғылыми-зерттеушілік және қолданбалы білім берудің өңірлік мамандықтарды ескеретін мамандандырылған оқу орындары жүйесін құру.
• Жоғары оқу орындарындағы оқудың екінші курсынан бастап кәсіпорындардағы міндетті өндірістік тәжірибені заңнамалық тұрғыда бекіту.

(4) Бізге оқыту әдістемелерін жаңғырту және өңірлік мектеп орталықтарын құра отырып, білім берудің онлайн-жүйелерін белсене дамыту керек болады.

• Біз қалайтындардың барлығы үшін қашықтан оқытуды және онлайн режімінде оқытуды қоса, отандық білім беру жүйесіне инновациялық әдістерді, шешімдерді және құралдарды қарқынды енгізуге тиіспіз.
• Ескірген немесе сұраныс жоқ ғылыми және білім пәндерінен арылу,  сонымен бірге, сұраныс көп және болашағы бар бағыттарды күшейту қажет.
• Орта және жоғары білім берудің оқу жоспарларының бағыттылығы мен басымдықтарын оларға тәжірибелік машықтарға үйрету бойынша және тәжірибелік біліктілікке ие болу бағдарламаларын  қосып, өзгерту.
• Кәсіпкерлікке бағдарланған оқу бағдарламаларын, білім беру курстары мен институттарын құру.

Инновациялық зерттеулерді дамытудың жаңа саясаты

Бүкіләлемдік тәжірибенің көрсетуінше, бүкіл инновациялық өндірістік циклды жеке бір елде жүзеге асыруға тырысу – велосипед ойлап шығару деген сөз. Бұл – өте қымбатқа түсетін және әрдайым нәтижелі, жемісті бола бермейтін іс. Табысқа жету үшін ғалымдардың талай буынының тәжірибесіне, тарихи қалыптасқан ғылыми мектептердің арнаулы ақпарат және білімдерінің көп терребайт көлеміне негізделген дербес ғылыми база қажет болады. 

Жаңа технологиялық толқын жалына жармасып, теңдессіз инновациялар жасау барлық елдің қолынан келе бермейді. Біз осыны жете түсінуге тиіспіз.

Сондықтан біз өте шынайы, барынша прагматикалық стратегия құрғанымыз жөн. 

Біз шығыны көп емес зерттеулер мен әзірлемелерге ден қоюға тиіспіз.

Бізге елімізге қажетті технологиялар трансферті мен оларды қолдану үшін мамандарды оқыту керек. ЭКСПО-2017бұл процеске серпін беріп, бізге болашақтың энергиясын дамыту үшін жаңа технологияларды таңдап алуға көмектесуі тиіс.

Біз – жас ұлтпыз және бұл біздің қолымыздан келеді.

Оған қоса, біз ауқымды халықаралық ғылыми-зерттеу жобаларына әбден-ақ белсене қатыса аламыз. Бұл бізге ғалымдарымыздың күш-жігерін шетелдік ғылыми-зерттеушілік қоғамдастықпен стратегиялық инновациялық бағыттар бойынша ықпалдастыруға мүмкіндік береді. Біздің мақсатымыз – жаһандық технологиялық төңкерістің бөлшегіне айналу.

• Біз 2013 жылдың өзінде-ақ ғылым мен бизнестің толыққанды кооперациясы жөнінде шаралар қабылдауға тиіспіз. Үкіметке технология трансферті мүмкін болатын салааралық секторларды анықтауды және оларға жер қойнауын пайдаланушылар мен ұлттық компаниялар тарапынан сұраныс тудыруды тапсырамын.
• Болашағы зор ұлттық кластерлер қалыптастыру жөнінде нақтылы Жол карталарын әзірлеу аса маңызды.
• Мемлекеттік-жекеменшік әріптестігі үшін құқықтық базаны анықтауды да тездету қажет. Міндет – мұндай әріптестіктің бүгінгі күнгі ең озық құралдары мен тетіктерін енгізу.
• Авторлық құқықтар мен патенттер мәселелерін реттейтін заңнаманы қайта қарау. Үкімет 2014 жылдың соңына дейін бұған дейін берілген барлық патенттер мен тіркелген авторлық құқықтарды олардың коммерциялануының ықтималдығы жөнінен талдаудан өткізуі қажет.

Құрметті отандастар!

Мен сөзімді, әсіресе, жастарымызға арнағым келеді.

Бүгін мен жариялаған Жаңа саяси және экономикалық бағыт сіздерге жақсы білім беруді, яғни бұдан да лайықтырақ болашақ сыйлауды көздейді.

Мен сіздерге – жаңа буын қазақстандықтарға сенім артамын. Сіздер Жаңа бағыттың қозғаушы күшіне айналуға тиіссіздер.

Мемлекет басшысы ретінде мен әрдайым сіздердің оқуларыңыз бен өсіп-өнулеріңіз үшін барлық жағдайды жасауға тырыстым. Әлемдік деңгейдегі университет, зияткерлік мектептер аштым, «Болашақ» бағдарламасын құрдым. 

Қазір мемлекеттік жастар саясатының жаңа тұжырымдамасы әзірленуде.

Мемлекет сіздердің алдарыңыздан жаңа мүмкіндіктер ашылуы үшін барлығын жасауда. Олар – сіздердің ата-аналарыңыз тіпті ойлап та көрмеген мүмкіндіктер.

Естеріңізде болсын: сіздердің табыстарыңыз – ата-аналарыңыздың табысы, туғандарыңыз мен туыстарыңыздың табысы, отбасыларыңыздың табысы, барлық отандастарыңыздың табысы, біздің Отанымыздың табысы.

5. МЕМЛЕКЕТТІЛІКТІ ОДАН ӘРІ НЫҒАЙТУ ЖӘНЕ ҚАЗАҚСТАНДЫҚ ДЕМОКРАТИЯНЫ ДАМЫТУ

Біздің мақсатымыз – мемлекеттік басқарудың жаңа түрін қалыптастыру. Ол  қоғамға қызмет ету мен мемлекеттілікті нығайтудың жаңа міндеттеріне сай болуы тиіс.

Бірінші. Бізге Мемлекеттік жоспарлау және болжау жүйесін одан әрі жетілдіре түсу керек.

Қойылатын мақсат – жоспарлар мен бағдарламалар әзірлеуде мемлекеттік органдардың жауапкершілігін күшейту. Осыған байланысты Үкіметке беретін тапсырмам:

• Менің пайымдауымдағы Қазақстанның 2050 жылға дейінгі Даму стратегиясын ескере отырып, жұмыста және өмірде еліміз басшылыққа алатын стратегиялық құжаттарды қайта қарау.
• Елде Мемлекеттік аудит енгізу тұжырымдамасын әзірлеп, келесі жылы Парламентке тиісті заң жобасын енгізу. Бізге мемлекеттік аудиттің ең озық әлемдік тәжірибесі негізінде кешенді жүйе құру қажет. 
• Экономикалық стратегияларымыз жүзеге асуы үшін мемлекет дағдарыстық жағдайларды күні бұрын тиімді түрде біліп, оларға қарсы шара қолдануы тиіс. Бұл үшін бізге дағдарысқа қарсы әрекет етудің көпдеңгейлі жүйесін құру қажет.

Бізде ықтимал дағдарыстық жағдайларға арналған стандартты іс-әрекеттер жиынтығы болуы керек. Бұл, әсіресе, өңірлер үшін маңызды. Ол жүйені әзірлеу барысында мен айтқан барлық қатерлерді ескеру қажет.

Екінші. Біз басқаруды орталықсыздандыруды сауатты жүргізуіміз керек.

Орталықсыздандыру идеясының мәні – шешім қабылдау үшін құқықтар мен қажетті ресурстарды орталықтан өңірлік билік органдарына беру.

Біз 2013 жылы жауапкершілік пен өкілеттіктерді орталық пен өңірлер арасында бөлу жөнінде нақты шаралар қабылдауымыз қажет.

Жергілікті жерлердегі билік органдарының өкілеттіктері қаржылық және кадрлық ресурстармен нығайтылатын болады.

Қоғам және азаматтар мемлекеттік шешімдер қабылдау процесі мен олардың жүзеге асырылуына тікелей қатыстырылуы қажет. Жергілікті басқару органдары арқылы халыққа жергілікті маңызы бар мәселелерді өз бетімен және жауапкершілікпен шешуіне нақты мүмкіндік беру керек.

Мен Жергілікті басқаруды дамыту тұжырымдамасын бекіттім. Ол ауылдық, селолық деңгейде басқару сапасын арттыруға мүмкіндік жасайды және азаматтардың жергілікті маңызы бар мәселелерге қатысуын кеңейтеді.

Біз селолық әкімдіктерге қосымша өкілеттіктер береміз және олардың ауылдағы ахуалға ықпалын күшейтеміз. 

Бірақ, сонымен бірге, бізге қоғамдық бақылауды,  жергілікті жерлердегі ахуалға азаматтардың ықпалын күшейту керек.Сондықтан мен мәслихат арқылы ауыл әкімдерінің сайланбалылығын енгізу туралы шешім қабылдадым. Сайлауды біз2013 жылдың өзінде-ақ бастаймыз.

Барлығы 2533 әкім, соның ішінде селолық округтердің, кенттердің және аудандық маңызы бар 50 қаланың әкімі сайланатын болады.

Бұл барлық деңгейдегі әкімдердің жалпы санының 91,7%-ы!

Осылайша, біз азаматтармен тікелей жұмыс жасайтын және мәселені жергілікті жерде шешетін барлық әкімдерді сайланбалылықпен қамтитын боламыз. 

Азаматтардың жергілікті жерлердегі өзекті мәселелерді шешуге, жергілікті билік органдарының жұмысын бақылауға белсене араласатын уақыты туды.

Үкіметке менің Әкімшілігіммен бірлесіп, қажетті заңнамалық актілер әзірлеуді тездетуді, ал Парламентке олардыңбасымдық тәртібімен  қабылдануын қамтамасыз етуді тапсырамын.

Біз бүкіл әлеммен бірге өркениетті жолмен жүруге және қоғамның одан әрі демократиялануына бағыт ұстауға тиіспіз.

Парламенттің өкілеттіктерін күшейту жөніндегі саясатымызды жалғастыру керек.

Сонымен бірге, орталықсыздандыруға тек жергілікті деңгейде белгілі бір өкілеттіктер беруге болатын жаңа билік органдарын құру процесі ретінде қараудың керегі жоқ.

Орталықсыздандыру – ең алдымен мемлекеттік басқару жүйесінің сапалық өзгерісі, мәселелерді жергілікті деңгейде шешу жүйесін өзгерту.

Бұл орайда орталықсыздандыру жоғарыдан төмен қарай басқару билігінің әлсіреуіне, орындаушылық тәртіп мен реттіліктің төмендеуіне апарып соқтырмауы тиіс.  Оған жол беруге болмайды. Жергілікті жерлерде әкімдер, Үкімет мұны ерекше бақылауда ұстауға тиіс.

Үшінші. Алдымызда, мен бүгін жариялаған қағидаларға сәйкес, халыққа және мемлекетке қызмет етуді барлығынан жоғары қоятын кәсіпқой мемлекеттік аппарат  қалыптастыру міндеті тұр.

Біз мемлекеттік қызметтің кадрлық құрамын іріктеу және кәсіби даярлықтың жетілдірілген әдістемелерін енгізу арқылы сапалы түрде жақсартуымыз керек.

Басқарушылық шешімдер мемлекет деңгейінде төмендегідей талаптарға сай болуы тиіс: 

• Тек қысқамерзімді ғана емес, ұзақмерзімді нәтижелерді де есепке алу.
• Басқарушылық шешімнің мультипликативті әсерін есепке алу.
• адал бәсекелестік және кәсіпкерліктің еркіндігі ережелерін қамтамасыз ету. 
• Мемлекеттік қызметшілердің лауазымдық міндеттерінің екі түрлі түсіндірілуін болдырмау. Олардың қызметінің заңнамалық тұрғыдан дәл регламенттелуі.

Жаңа талаптарды ескере отырып, біз әкімшілік реформасының екінші кезеңін бастап кеттік.

Ең алдымен мемлекеттік аппарат реформаланатын болады. Мен мемлекеттік қызметтің жаңа жүйесі туралы Заңға қол қойдым. Ол сыбайлас жемқорлыққа қарсы шараларды күшейтуді, мемлекеттік қызметшілерді іріктеуде ашықтықты арттыруды, меритократия қағидаларын енгізуді, яғни жақсы кадрларды ілгерілетуді қамтамасыз етеді.

Біз Кадр саясаты жөніндегі ұлттық комиссия құратын боламыз. Мемлекеттік саясаттың нақты бағыттарын жүзеге асыруға жауапты кәсіпқой басқарушылардың мүлдем жаңа санаты – «А» корпусы  құрылады.

 «А» корпусына бірінші кезекте жауапты хатшылар мен облыс әкімдерінің аппарат басшылары, комитет төрағалары, қалалар мен аудандар әкімдері кіреді. Өзімнің Әкімшілігіме «А» корпусына үміткерлерге қойылатын біліктілік талаптары туралы Жарлық жобасын дайындауды тапсырамын.

Бұдан былай мемлекеттік қызметші лауазымдық сатымен кезең-кезеңмен, билік иерархиясының бір сатысынан келесісіне өзінің машығын жетілдіре және кәсіби деңгейін арттыра отырып көтерілетін болады. Белгіленген көрсеткіштерді асыра орындағандар мен өзінің тиімділігін көрсеткендерге және жоғары нәтижеге қол жеткізгендерге ғана ерекшелік жасалуы керек. 

Мемлекеттік қызмет істері жөніндегі агенттікке 2013 жылдың соңына дейін мемлекеттік қызметшілердің лауазымдық өсуінің осындай мүлде жаңа тетігін енгізуді тапсырамын.   

Ерекше назарды мемлекеттік қызметтер көрсетудің сапасын арттыруға аудару қажет. Міндет – мемлекеттік аппараттың халықпен өзара қарым-қатынастарында біржақты-өктем көзқарастардан арылып, азаматтарға мемлекеттік қызметтерді тиімді және жедел түрде көрсетуге көшу.

Қазір Парламентке «Мемлекеттік қызмет туралы» заң жобасы енгізілді. Оны 2013 жылдың бірінші тоқсанының соңына дейін қабылдау керек.

Біз мемлекеттік органдарды оларға тән емес функцияларды орындаудан босатып, мемлекеттік институттардың дербестігін сапалық тұрғыдан кеңейтуге тиіспіз. Үкімет оның орындалуын 2014 жылдан бастап жергілікті бюджет қалыптастырудың жаңа тетігін енгізумен ұштастыруы керек. 

Төртінші. Мемлекеттік аппарат бизнес-қауымдастықпен жаңа өзара іс-қимыл жүйесін құруы керек.

Біз бизнеске араласпауға және «бәрін қолынан жетелеп жүрмеуге» тиіспіз. Біз бизнеске ертеңгі күнге деген сенімділік сіңіруге тиіспіз,  кәсіпкерлер өздерінің күшіне сенуге және мемлекет оларды алдамайтынын, қорғайтынын білуге тиіс. Олардан тек адал жұмыс істеу ғана талап етіледі.

Бұл үшін біз, біріншіден, жекеменшік құқығының беріктігін іс жүзінде қамтамасыз етуге кепілдік беруге тиіспіз деп санаймыз. Екіншіден, шарттық міндеттемелерді қорғауға кепілдік беру керек.

Мемлекеттің міндеттемесі – азаматтарға олардың іскерлік белсенділігін жүзеге асыруға барынша мүмкіндік беру. Ал бұл дегеніміз – отандық бизнес үшін инфрақұрылым құрудың қамын ойлау.

(1) Осы мақсатта жаңа 2013 жылдың өзінде ұлттық құқықтық жүйені жаңғыртудың кезекті кезеңін бастау керек.

Заңнама тек ұлттық мүдделерді ғана қорғап қана қоймай, қарқынды дамып отырған халықаралық құқықтық ортамен де үйлесуге тиіс. Үкіметке жария, сондай-ақ жеке құқықтың барлық базалық салаларында біздің құқық жүйеміздің бәсекелестігін арттыру жөнінде жүйелі шаралар қабылдауды тапсырамын.

(2) Үкіметке 2013 жылы менің Әкімшілігіммен бірлесіп атқаратын мынадай тапсырма беремін:

•  Қылмыстық және Қылмыстық-іс жүргізу заңнамаларын реформалауды  бастау керек. Ілгері ізгілендіруге, оның ішінде, экономикалық құқық бұзушылықты қылмыссыздандыруға маңыз беру керек;
•  Парламентке 4 жаңа кодексті: Қылмыстық-іс жүргізу, Қылмыстық, Қылмыстық-орындаушылық жәнеӘкімшілік құқық-бұзушылық туралы кодексті әзірлеп, енгізу керек.

Бұл өзекті заң актілерінің қабылдануы қылмыстық сот ісін жүргізуді және, ең алдымен, қылмысқа қарсы мемлекеттің күрес саясатын тұжырымдық тұрғыдан жаңғыртады, біздің құқықтарымызды қазіргі сын-қатерлерге өз дәрежесінде әрекет жасайтындай деңгейге көтереді.

Бесінші. Мемлекет тәртіпсіздікке мүлдем төзбеушілік принципін ұстануға тиіс.

Дамыған қоғам барлық жерде тәртіп пен реттілік орнатудан, жайлы подъезден, жинақы ауладан, таза көшеден және жарқын жүзді адамдардан басталады.

Біз ең ұсақ құқық бұзушылықпен, бұзақылықпен, мәдениетсіздікпен ымыраға келмеуіміз керек, өйткені, осының өзі қоғам тыныштығын бұзады, өмірдің сапасына селкеу түсіреді.

Тәртіпсіздік пен бетімен кетушілікті сезіну одан да елеулі қылмыстарға жол ашады.

Ұсақ  құқық бұзушылыққа төзбеу ахуалы – қоғамдық тәртіпті нығайтуға, қылмыспен күреске бастайтын маңызды қадам.

Біз құқықтық нигилизмді жеңіп, қоғамды қоғамдық тәртіпті қорғау ісіне тартуымыз керек.

Біз  әлеуметтік бүлдіргі пиғылды  жұмысқа орналасу мәселесімен байланыста қарауымыз керек. Біз қоғамдық орындардағы бұзақылық әрекет үшін жеке іс қағазында және резюмеде міндетті түрде көрсетілетін және жұмысқа қабылдау, қызмет сатысы бойынша өсіру кезінде ескерілетін жаза қолдануды енгізуіміз керек.

Мұның бәрі қоғамдық өмірдің нормасы болуға тиіс.

Алтыншы. Мемлекет пен қоғам жемқорлыққа қарсы күресетін бір күш болуға тиіс.

Жемқорлық – жай құқық бұзушылық емес. Ол мемлекеттің тиімділігіне деген сенімді сетінетеді және ұлттық қауіпсіздікке төнген  тікелей қатер болып саналады. 

Біз түпкі мақсатымыз – жемқорлықты құбылыс ретінде жою үшін жемқорлыққа қарсы заңнамаларды жетілдіру арқылы жемқорлықпен күресті қатты күшейтуіміз керек. 

Жетінші. Біз құқық қорғау органдары мен арнайы қызметтердің реформасын жалғастыруға тиіспіз. Онсыз біз тәртіпсіздікке мүлдем төзбеуді қалыптастыру және жемқорлықты түбірімен жою жөніндегі міндеттерді шеше алмаймыз.

(1) Соңғы үш жылда құқық қорғау органдары мен арнайы қызметтердің бірқатар маңызды реформалары жүргізілді. Бұл – мемлекеттікті нығайтудың маңызды қадамы. Олардың жұмысының  құқықтық базасы жақсартылды. Функциялары нақты айқындалды. Қызметтің қайталануы жойылды. Қылмысқа қатысты саясат ізгілендірілді.

Барлық құқықтық құрылымдардың қызметкерлері түгелдей аттестаттаудан өткізілді. 100 мыңнан астам адамнан 12,5 мың адам аттестаттаудан өтпей қалды және органдардан босатылды.

(2) Біз бұл жұмысты одан әрі жалғастыра береміз.

Менің Әкімшілігім мен Қауіпсіздік Кеңесіне және Үкіметке бірлесіп атқаратын мынадай тапсырма беремін:

•  Құқық  қорғау органдары қызметкерлерін ақшалай қамтамасыз ету және зейнетақымен қамсыздандыру деңгейін арттыру жөніндегі іс-қимыл жоспарын дайындау керек.

Осы 2013 жылдан бастап арнайы атақтар үшін төленетін қосымша ақы мөлшерін әскери атақтар бойынша төленетін жалақы деңгейіне дейін көтеруді тапсырамын.

•  Құқық қорғау органдарының Кадр саясаты тұжырымдамасын әзірлеу керек.
•  Жоғары аттестаттау комиссиясы базасында құқық қорғау органдарындағы кадр саясаты жөніндегі тұрақты жұмыс істейтін құрылым құру керек.
•  Құқық қорғау және арнайы органдар жетекшілерінің Президентік резервін қалыптастыру керек.

(3) Менің Әкімшілігіме, Қауіпсіздік Кеңесіне Үкіметпен бірлесіп, ведомствоаралық жұмыс тобын құруды және 2013 жылдың екінші тоқсанының аяғына дейін Құқық қорғау жүйесін одан әрі жаңғырту бағдарламасының жобасын әзірлеуді тапсырамын.

(4) Құқықтық саясаттың маңызды мәселесі азаматтардың Конституция кепілдік беретін сот арқылы қорғалу құқын жүзеге асыруы болып табылады.

Бұл үшін сот төрелігін жүзеге асыру процесін оңайлату, оны басы артық бюрократиялық рәсімдерден арылту керек. Жаңа ақпараттық технологияларды белсенді енгізген жағдайда мұны істеу қиын емес.

Сонымен бір мезгілде соттардың жұмысын жеңілдету мақсатында дауларды соттардан тыс реттеу институттарын дамытуды жалғастырған жөн. Болмашы мәселелер бойынша дауларды шешу соттардан тыс тәртіппен жүргізілетіндей тетіктер қарастыру қажет.

Сот билігінің беделі орындалмаған сот шешімдерінен төмендейді. Осыған байланысты, бұл жағдайды түбегейлі өзгерту жөніндегі шаралар қабылдануға тиіс.

(5) Шекара қызметінің ауқымды реформасын жүргізу керек. Міндет –  оның тиімділігін түбегейлі арттыру, материалдық-техникалық базасын жаңғырту.

Бұл үшін Қауіпсіздік Кеңесіне менің Әкімшілігіммен және Үкіметпен бірлесіп, Шекара қызметін дамытудың және мемлекеттік шекараны орта мерзімді кезеңде орнықтырудың арнайы Кешенді жоспарын әзірлеуді тапсырамын.

6. ДӘЙЕКТІ ЖӘНЕ БОЛЖАМДЫ СЫРТҚЫ САЯСАТ – ҰЛТТЫҚ МҮДДЕЛЕРДІ ІЛГЕРІЛЕТУ МЕН АЙМАҚТЫҚ ЖӘНЕ ЖАҺАНДЫҚ ҚАУІПСІЗДІКТІ НЫҒАЙТУ

Қазақстан тәуелсіздік жылдарында халықаралық процестердің тең құқықты қатысушысы болып қалыптасты және біз қолайлы сыртқы ахуал құруға қол жеткіздік.

Біздің басымдықтарымыз өзгермейді – көршілеріміз – Ресеймен, Қытаймен, Орталық Азия елдерімен, сондай-ақ АҚШ-пен, Еуроодақпен, Азия елдерімен серіктестікті дамыту мәселесі болып табылады.

Біз Кеден одағын және Біртұтас экономикалық кеңістікті нығайтатын боламыз.

Біздің таяудағы мақсатымыз – Еуразиялық экономикалық одақ құру. Осыған орай біз мәселелердің консенсус арқылы шешілетінін нақты мәлімдейміз. Саяси егемендікке қысым көрсетілмейді.

Сыртқы саясатымызды теңдестіру әлемдік істерде елеулі рөл атқаратын және Қазақстан үшін практикалық қызығушылық туғызатын барлық мемлекеттермен достық және болжамды қарым-қатынастарды дамыту дегенді білдіреді.

Алайда халықаралық ахуал және геосаяси орта қарқынды  өзгеруде және әрқашан жақсы жағына қарай ойыса бермейді. Солтүстік Африка мен Таяу Шығыстан Солтүстік-Шығыс Азияға дейін тұрақсыздықтың алып белдеуі созылып жатыр. Күштердің ара салмағы жаһандық деңгейде де, сонымен қатар, Жер шарының жекелеген аймақтарында да елеулі өзгерістерге ұшырауда. Соған сәйкес, БҰҰ, ЕҚЫҰ, НАТО, ҰҚШҰ, ШЫҰ, АӨСШК және басқа аймақтық қауіпсіздік тетіктерінің рөлі арта түседі. Орталық Азияда ұлттық қауіпсіздікке төнген жаңа қатерлер пайда болды.

Мұндай ахуалда Қазақстанның сыртқы саясаты ішкі саясаты сияқты жаңғыртылуға тиіс.

Сыртқы саясатты жаңғыртудың басымдықтары:

• аймақтық және ұлттық қауіпсіздікті жан-жақты нығайту;  
• экономикалық және сауда дипломатиясын белсенді дамыту;
• мәдени-гуманитарлық, ғылым-білім және басқа шектес салалардағы халықаралық ынтымақтастықты арттыру;
• азаматтарымызды құқықтық қорғауды, олардың шетелдердегі жеке, отбасылық, іскерлік мүдделерін қорғауды күшейту.

Біріншіден, ұлттық мүдделерді сыртқы саясатта ілгерілету айрықша прагматикалық принциптерге негізделген. 

Біздің міндеттеріміз: сыртқы саясатты әртараптандыру, ұлттық экономикалық және сауда мүдделерін ілгерілету үшін экономикалық және сауда дипломатиясын дамыту.

Екіншіден, біз әрі қарай да аймақтық қауіпсіздік үшін өз жауапкершілігімізді сезінуге және Орталық Азияны тұрақтандыруға өз үлесімізді қосуға тиіспіз.

Біздің міндетіміз – аймақтағы тартысты жағдайдың алғышарттарын жоюға барынша көмектесу.

• Орталық Азияны тұрақтандырудың озық тәсілі – аймақішілік бірігу. Нақ осы жолмен біз біздің аймақтың тартыстық әлеуетін төмендетіп, толғақты әлеуметтік-экономикалық проблемаларды шешіп, су-энергетикалық және басқа да қайшылықтардың түйіндерін  жаза аламыз.
• Біздің дауысымыз барлық әлемге естіліп тұруға тиіс. Сондықтан мен Астана Экономикалық форумында өзіміз G-Global  деп атаған диалогтың жаңа түрін ұсындым.

Әлемде бірде-бір ел бастан кешіп жатқан дәуірінің қатерлерін жалғыз өзі жеңе алмайды. Менің бастамамның мәні – әділ және қауіпсіз әлем орнықтыру үшін баршаның күшін біріктіру.

Үшіншіден, біздің еліміз халықаралық прогрессивті бастамаларды бәрін одан әрі қолдап, жаһандық қауіпсіздікке үлесін қоса беруі керек.

• Қазақстан барлық мүдделі серіктестермен және біздің көршілерімізбен бірге Ауғанстан мәселесін тезірек саяси реттеуге және қайта қалпына келтіруге қол жеткізетін болады.
• Қазақстан ИЫҰ-ның белсенді қатысушысы бола отырып, Таяу Шығысты реттеу процесінің бейбіт сипатына шын жүректен мүдделілік танытады. Араб-ислам әлеміндегі халықтық толқудан босаған күш-қуаттың  жасампаздық арнаға бағытталып, аймақтың  әлеуметтік-экономикалық проблемаларын шешуге қызмет етуі маңызды.
• Біз озық қарқынмен Азия-Тынық мұхиты аймағының елдерімен экономикалық тұрғыдан жақындасуға тиіспіз. Бұл бізге тек экономикалық дивиденд беріп қана қоймайды, сыртқы саясатымыздың теңгерімділігін де нығайта түседі.

Төртіншіден, Қазақстан өзінің қорғаныс қабілеті мен әскери доктринасын нығайтуға, түрлі қорғаныстық тежеу тетіктерінеқатысуға тиіс.

• Біз ұлттық қорғаныс моделін әзірлей отырып, түрлі елдермен және ұйымдармен ынтымақтасуға тиіспіз.
• Қазақстан ҰҚШҰ бойынша одақтастармен тығыз жұмыс істейтін және жедел қимылдайтын Ұжымдық  күштердің әлеуеті мен жауынгерлік қабілетін арттыруға көмектесетін болады.

7. ЖАҢА ҚАЗАҚСТАНДЫҚ ПАТРИОТИЗМ – БІЗДІҢ КӨПҰЛТТЫ ЖӘНЕ КӨПКОНФЕССИЯЛЫ ҚОҒАМЫМЫЗ ТАБЫСЫНЫҢ НЕГІЗІ

Біздің бұл бағыттағы басты мақсатымыз қарапайым және түсінікті: біз қоғамдық келісімді сақтауға және нығайтуғатиіспіз. Бұл – біздің мемлекет ретінде, қоғам ретінде, ұлт ретінде өмір сүруіміздің айнымас шарты.

Қазақстан патриотизмінің іргетасы – барлық азаматтардың тең құқылығы және олардың Отан намысы алдындағы жалпы жауапкершілігі.

Биыл Лондон Олимпиадасында біздің спортшыларымыз 205 ұлттық құрама арасынан 12-орын алды.

Біздің команда көпұлтты Қазақстанның, көптеген этностардың берік және ынтымақты шаңырағының біртұтас жасағыретінде сайысқа түсті.

Олимпиададағы жеңіс салтанаты халқымызды одан әрі біріктіре түсті, патриотизмнің ұлы күшін танытты. Бұқаралық спорт және жоғары жетістіктерге жеткізетін спорт кешенді жүйелі тәсілді талап етеді. Тек саламатты ұлт қана бәсекелестікке қабілетті болмақ.

Үкіметке  әлемдік озық тәжірибені есепке ала отырып, Бұқаралық спорт пен жоғары жетістікке жеткізетін спортты дамыту бағдарламасын әзірлеуді тапсырамын.

Бірінші. Жаңа қазақстандық патриотизм.

Болашаққа деген сенім болмаса, толыққанды мемлекет құруға болмайды. Мемлекет пен азаматтың мақсаттары барлық бағыттар бойынша сәйкес келуі өмірлік тұрғыдан маңызды. Мемлекеттің басты міндеті де осы.

Азаматтар мемлекетке болашақ бар болса, даму үшін, жеке және кәсіби тұрғыдан өсу үшін мүмкіндіктер болса ғана сенім артады.

Мемлекет және халық мұны сезініп, бірлесіп жұмыс істеуге тиіс.

Өз бойымызда  және балаларымыздың бойында жаңа қазақстандық патриотизмді тәрбиелеуіміз керек. Бұл ең алдымен елге және оның игіліктеріне деген мақтаныш сезімін ұялатады.

Бірақ бүгінде қалыптасқан мемлекеттің жаңа даму кезеңінде бұл түсініктің өзі жеткіліксіз. Біз бұл мәселеге прагматикалық тұрғыдан қарауымыз керек.

Егер мемлекет әр азаматтың өмір сапасына, қауіпсіздігіне, тең мүмкіндіктеріне және болашағына кепілдік беретін болса, біз елімізді сүйеміз, онымен мақтанамыз.

Осындай тәсіл ғана патриотизмді және оны тәрбиелеу мәселесіне прагматикалық және шынайы көзқарасты оятады.

2050 жылға қарай біз Қазақстанның кез келген азаматы ертеңгі күнге, болашаққа өте сенімді болатындай саяси жүйе құруымыз керек.

Біздің балаларымыз бен немерелеріміз  сырт елден гөрі Отанында өмір сүргенді артық көретіндей, өйткені, өз жерінде  өзін жақсы сезінетіндей болуға тиіс. Біздің еліміздің әрбір азаматы өзін өз жерінің қожасы ретінде сезінуге тиіс.

Екінші. Барлық этностар азаматтары құқықтарының теңдігі.

Біз – бәріміз тең құқықты, тең мүмкіндіктерді иеленген қазақстандықтармыз.

Жаңа қазақстандық патриотизм барлық қоғамды, барлық этностық әркелкіліктерді біріктіруге тиіс.

Біз – көпұлтты қоғамбыз. Және де ұлтаралық қатынастар мәселесінде ешқандай қосарланған стандарттар болмауға тиіс.

Мемлекетте бәрі де тең болуға тиіс. Этностық немесе басқа да белгілер бойынша жақсы немесе жаман деген болмауға тиіс.

Бұл мәселе мен үшін декларативті емес. Егер біреуге этностық белгісі бойынша қысым жасалса, онда бүкіл қазақстандықтарға қысым жасалды деп есептеу керек.

Ешқандай этносқа ешқандай артықшылық болмайды және болмауға тиіс, барлығының құқықтары мен міндеттері бірдей.

Біз тең мүмкіндіктер қоғамын, бәрі заң алдында бірдей болатын қоғамды құрудамыз.

Біз ешқашан оқуға түсу, жұмысқа тұру және қызмет бабында өсу этностық белгі арқылы шешіледі дегенді ойға да алмауға тиіспіз.

Мен Үкімет пен әкімдердің еңбек саясатына тәртіп енгізуін талап етемін. Жұмысқа, әсіресе жергілікті билік органдарына этностық ерекшеліктеріне қарамастан, үздіктер алынуы керек. Өлшем біреу ғана – өте жоғары этика және кәсібилік.Министрліктер мен әкімдіктердің барлық буындарында кадр таңдауда байқалатын біржақтылықты түзеу керек. 

Біздің қоғамымызда «артық» немесе «бөтен», «біздікі» немесе «біздікі емес» деген болмауға тиіс. Біз еліміздің бірде-бір азаматын сыртта қалдыра алмаймыз. Әрбір қазақстандық  биліктің қолдайтынын және тірек екенін сезінуге тиіс.

Ұлттардың этносаралық келісіміне сына қағуға тырысатындардың барлығы да заңмен қудаланады.

Мұнда ерекше жауапкершілік біздерге, қазақтарға артылады.

Қазақстан – біздің қасиетті мекеніміз.

Кейінгі ұрпақ осынау қастерлі өлкеде өмір сүріп, өркен жаятын болады.

Қазақ жеріне тағдырдың жазуымен алуан түрлі ұлт өкілдері қоныс аударды.

Біз оларға құшағымызды ашып, қазақи қонақжайлылықпен қарсы алдық.

Олар біздің елімізде өсіп-өніп, бауырларымызға айналды.

Қазір біз көпұлтты сипаты бар, біртұтас елміз.

Жаһандану дәуірі – көпұлтты мемлекеттер дәуірі.

Бұл – әлемдік үрдіс.

Еліміздің дамуына барша ұлт пен ұлыс өкілдері бірге үлес қосты.

Ендеше, тәуелсіз қазақ елінің азаматтарын алалауға, бауырластығын бұзуға ешкімнің хақысы жоқ.

Барлық ұлт өкілдерімен тіл табысып, тату-тәтті, бейбітшілік пен келісімде өмір сүру – барша қазақтың басты қағидасыболуы шарт.

Өз халқын сүйетін адам, өз жұртына жақсылық тілеген жан өзге халықтарды ашындырмайды, өз ұлтын ешкімге қарсы қоймайды.

Біз ел иесі ретінде биік бола білсек, өзгелерге сыйлы боламыз.

Тіл туралы жауапкершілігі жоғары саясат біздің қоғамымызды одан әрі ұйыстыра түсетін басты фактор болуға тиіс.

Біз алдағы уақытта да мемлекеттік тілді дамыту жөніндегі кешенді шараларды жүзеге асыруды табандылықпен жалғастыра береміз.

Кез келген тіл өзге тілмен қарым-қатынасқа түскенде ғана өсіп, өркен жаятынын әрдайым есте сақтаған жөн.

Осы заманғы ғылыми терминологияның негізін латын тілінен енген сөздер құраса, ақпараттық технология дамыған қазіргі дәуірде күн сайын дерлік ағылшын тілі дүние жүзі халықтарының тілдеріне жаңа сөздер мен ұғымдар арқылы батыл ену үстінде. Бұл үдерістен біз де тыс қалмауымыз керек.

Қазақ тілінің осы заманның биік талабына сай, бай терминологиялық қорын жасаған соң оны рет-ретімен, кезең-кезеңімен қоғамдық өмірдің бар саласына батыл енгізуіміз керек.

Мемлекеттік тілмен қатар Қазақстанда тұратын барлық ұлттар мен ұлыстардың тілін, мәдениетін және салт-дәстүрін дамытуға барынша жағдай жасауды алдағы уақытта да жалғастыра беретін боламыз.

Үшінші. Қазақ тілі және тілдердің үштұғырлылығы.

Жауапкершілікті тіл саясаты қазақ ұлтын біріктіруші басты факторлардың бірі болып табылады.

(1) Қазақ тілі – біздің рухани негізіміз.

Біздің міндетіміз – оны барлық салада белсенді пайдалана отырып дамыту. Біз ұрпақтарымызға бабаларымыздың сандаған буынының тәжірибесінен өтіп, біздің де үйлесімді үлесімізбен толыға түсетін қазіргі тілді мұраға қалдыруға тиіспіз.  Бұл – өзін қадірлейтін әрбір адам дербес шешуге тиіс міндет.

Мемлекет өз тарапынан мемлекеттік тілдің позициясын нығайту үшін көп жұмыс атқарып келеді. Қазақ тілін кеңінен қолдану жөніндегі кешенді шараларды жүзеге асыруды жалғастыру керек.

• Біз 2025 жылдан бастап әліпбиімізді латын қарпіне, латын әліпбиіне көшіруге кірісуіміз керек. Бұл – ұлт болып шешуге тиіс принципті мәселе. Бір кезде тарих бедерінде біз мұндай қадамды жасағанбыз.

Балаларымыздың болашағы үшін осындай шешім қабылдауға тиіспіз және бұл әлеммен бірлесе түсуімізге, балаларымыздың ағылшын тілі мен интернет тілін жетік игеруіне, ең бастысы – қазақ тілін жаңғыртуға жағдай туғызады.

• Біз қазақ тілін жаңғыртуды жүргізуге тиіспіз.  Тілді заманға сай үйлестіріп, терминология мәселесінен консенсус іздеу керек. Сонымен қатар, әбден орныққан халықаралық және шет тілінен енген сөздерді қазақ тіліне аудару мәселесін біржола шешу қажет.  Бұл мәселе оқшауланған қайраткерлердің ортасында шешілмеуге тиіс. Үкімет мұны реттегені жөн.

Бүкіл әлемде бірдей қабылданған терминдер бар. Олар кез келген тілді байытады. Біз өмірді өзіміз күрделендіре түсеміз, түсінбестікке бой алдырып, ақыл-ойды сапырылыстырамыз, көнерген сөздердің шырмауынан шықпаймыз. Мұндай мысалдар аз емес.

Мен қазіргі тілде жазылған кемінде жүздеген қазіргі кітаптардың тізімін жасап, қазақ тіліне қазіргіше аударуды ұсынамын. Бәлкім, жастар арасында конкурс жариялау керек шығар: өздеріне не нәрсе қызықты әрі пайдалы екенін олар да айтсын.

***

Қазақ тілін дамыту саясаты одан жерінуге, тіпті қазақтардың өздерінің бойды аулағырақ ұстауына ықпал етпеуі керек. Керісінше, тіл Қазақстан халқын біріктіруші болуға тиіс. Бұл үшін тіл саясатын сауатты және дәйекті, қазақстандықтар сөйлесетін бірде-бір тілге қысым жасамай жүргізу керек.

Сіздер біздің саясатымыз туралы – 2025 жылға қарай қазақстандықтардың 95 пайызы қазақ тілін білуге тиіс екендігін білесіздер.

Бұл үшін қазір барлық жағдай жасалған.

Қазірдің өзінде еліміздегі оқушылардың 60 пайыздан астамы мемлекеттік тілде оқиды. Мемлекеттік тіл барлық мектептерде оқытылады. Бұл – егер бала биыл мектепке барса, енді он-он екі жылдан соң жаппай қазақша білетін қазақстандықтардың жаңа ұрпағы қалыптасады деген сөз.

Қазақстанның болашағы – қазақ тілінде.

Қазақ тілі 2025 жылға қарай өмірдің барлық саласында үстемдік етіп, кез келген ортада күнделікті қатынас тіліне айналады.

Осылай тәуелсіздігіміз бүкіл ұлтты ұйыстыратын ең басты құндылығымыз – туған тіліміздің мерейін үстем ете түседі.

Тәуелсіздігін алған тұста еліміздегі қазақтың саны 6,8 миллион немесе 41% болса, қазір 11 миллионға жетіп, 65 %-данасты.

Қазақтың саны 4 миллионға артты.

Егер әрбір қазақ ана тілінде сөйлеуге ұмтылса, тіліміз әлдеқашан Ата Заңымыздағы мәртебесіне лайық орнын иеленер еді.

Қазақ тілі туралы айтқанда, істі алдымен өзімізден бастауымыз керектігі ұмыт қалады.

Ұлттық мүддеге қызмет ету үшін әркім өзгені емес, алдымен өзін қамшылауы тиіс.

Тағы да қайталап айтайын: қазақ қазақпен қазақша сөйлессін.

Сонда ғана қазақ тілі барша қазақстандықтардың жаппай қолданыс тіліне айналады.

Тілге деген көзқарас, шындап келгенде, елге деген көзқарас екені даусыз.

Сондықтан оған бей-жай қарамайық.

Қазақ тілі жаппай қолданыс тіліне айналып, шын мәніндегі мемлекеттік тіл мәртебесіне көтерілгенде, біз елімізді ҚАЗАҚ МЕМЛЕКЕТІ деп атайтын боламыз.

(2) Қазір біз балаларымыз қазақ тілімен қатар орыс және ағылшын тілдерін де белсенді меңгеру үшін жағдай жасауға шаралар қабылдап жатырмыз.

Үштілділік мемлекеттік деңгейде ынталандырылуы керек.

Орыс тіліне және кириллицаға біз қазақ тіліне қандай қамқорлықпен қарасақ, сондай қамқорлықпен қарауымыз керек. Орыс тілін білу – біздің ұлтымыздың тарихи артықшылығы екені баршаға белгілі.

Дәл осы орыс тілі арқылы қазақстандықтар бірнеше ғасыр бойы қосымша білім алып, ел ішінде де, шет жерлерде де өз дүниетанымдары мен араласатын ортасын кеңейтіп келе жатқанын жоққа шығармауға тиіспіз.

Біз ағылшын тілін игеруде серпіліс жасауымыз керек. Қазіргі әлемнің осы «лингва франкасын» меңгеру біздің еліміздің әрбір азаматына өмірдегі шексіз жаңа мүмкіндіктерді ашады.

Төртінші. Мәдениет, дәстүр және даралық

Дәстүр мен мәдениет – ұлттың генетикалық коды.

Патшалықтың, төңкеріс дүмпуі мен тоталитаризмнің барлық ауыртпалығы мен қиыншылықтарына қарамастан, біздің еліміздің аумағында тұратын қазақтар және басқа да халықтардың өкілдері өздерінің мәдени ерекшеліктерін сақтай алды.

Тәуелсіздік жылдарында, жаһандану мен вестернденуге қарамастан, біздің мәдени іргетасымыз беки түсті.

Қазақстан – бірегей ел. Біздің қоғамда әртүрлі мәдени элементтер бір-бірімен біріккен және бірін-бірі толықтырып тұрады, біріне-бірі нәр беріп тұрады.

Біз өзіміздің ұлттық мәдениетіміз бен дәстүрлерімізді осы әралуандығымен және ұлылығымен қосып қорғауымыз керек, мәдени игілігімізді бөлшектеп болса да жинастыруымыз керек.

Бірлігі бар ел озады, бірлігі жоқ ел тозады.

Бұл – тарих заңы.

Сондықтан қазақтың бірлігі – елдігіміздің кілті, ең басты мәселесі.

Ел бірлігі – ең асыл қасиет.

Бірлік, ынтымақ, сабырлылық пен парасаттылық ең алдымен өзімізге – қазақтарға керек.

Қазақты ешуақытта сырттан жау алған емес.

Қазақ әлсіресе, алауыздықтан әлсіреген, күшейсе, бірліктен күшейген.

Үйдің берекесі қабырғасының қиюымен емес, теңінің жиюымен, отбасындағы сыйластықпен, татулықпен кіреді.

Мемлекет те солай.

Қазақстанның елдігі асқан, ерлігі тасқан, кемел де келісті елге айналуына бізден – қазақтардан артық мүдделі кім бар?!

Қазақтың ішкі тұтастығын бұзғысы келетін рушылдық, жершілдік әңгімемен ел бірлігін бүлдіргісі келетін күштердің пайда болуы Елбасы ретінде мені алаңдатпай қоймайды.

Ондай жымысқы ниеттілердің айқайына құлақ асып, айтағына ілескен жан әр атаның шежіресін әспеттеп, әр жаққа тартқанын аңдамай қалуы мүмкін.

Ру мен тайпаға бөліну – ұлттық тұтастықтан айырылудың өте қауіпті түрі.

Қазақ шежіресінің түпкі мәнін ұмытпау керек, алып дарақтың бұтақтары сияқты күллі рулардың түбін қуа келгенде, барлығы бір ғана ұлы тамырға – қазақ деген ұлтқа барып тіреледі.

Қай шежірені алып қарасаңыз да, ол қазақтың бірлігін, тұтастығын әйгілейді.

Шежіре – қазақты бөлшектейтін емес, керісінше, біріктіретін ұғым.

Барша адамзаттың Адам атадан басталатыны сияқты, бүкіл қазақтың шежіре атаулысы Атам қазақтан бастау алатынын әрбір қазақ жүрегінің төрінде ұстауға тиіс.

Тек бірлесіп қана, бүкіл халықтың күш-жігерін біріктіріп қана біз алға баса аламыз.

Бірлігі берекелі, тірлігі мерекелі, ынтымағы жарасқан елдің ғана ырысы мен табысы мол болмақ.

Бесінші. Ұлттық интеллигенцияның рөлі

Біз мемлекеттілігіміздің рухани мәселелер экономикалық, материалдық мәселелерден ешбір кем бағаланбайтын даму кезеңіне келіп отырмыз.

Рухани дамуда негізгі рөлге әрқашан интеллигенция ие.

2050 жылғы Қазақстан прогрессивті идеалдар қоғамы болуға тиіс.

Біздің қоғамымыздың қазіргі көзқарастарының негізін дәл осы интеллигенция беруі керек.

(1) Интеллигенция қалыптасқан мемлекет кезеңінде жаңа жалпыұлттық құндылықтар жасауда алдыңғы қатарлы күш болуы керек. Олар заманға сай және болашаққа құлшынысты болуға тиіс.

Біз жастарымыз бағыт алып, бой түзеуге тиіс өз заманымыздың жаңа қаһармандарын көрсету және жасауымыз керек.

(2) Интеллигенция менің пайымдауымдағы Қазақстан-2050 Жаңа саяси бағыты негізінде ел болашағының ментальді, дүниетанымдық үлгісін жобалауда негізгі рөлді қолға ала алады және алуға тиіс.

(3) Біз ұлттың тарихи санасын қалыптастыру жұмысын жалғастыруымыз керек.

Бүкілқазақстандық бірегейлік біздің халқымыздың тарихи санасының өзегіне айналуға тиіс.

Бүгінде кез келген этносқа жататын немесе дінді ұстанатын қазақстандық – өз елінің тең құқықты азаматы.

Қазақ халқы және мемлекеттік тіл даму үстіндегі қазақстандық азаматтық тұтастықтың біріктіруші ұйытқысы болып келеді.  

Біз: «Мен – қазақстандықпын, өз елімде мен үшін барлық есік ашық!» – деп айта алатын әділетті қоғам құрып жатырмыз.

Бүгінде біздің азаматтар үшін барлық есік, барлық мүмкіндік, барлық жол ашық.

Біз көппіз және бәріміз – бір Елміз, бір халықпыз.

Өз еліне пайдасын тигізу, өз Отанының тағдырына жауапты болу – әрбір жауапты саясаткер үшін, әрбір қазақстандық үшінпарыз және абырой.

Біз бірлік пен татулық құндылықтарын қоғамның іргетасына, қазақстандық ерекше толеранттылықтың негізіне айналдырдық.

Біз осы құндылықтарды қазақстандықтардың әрбір болашақ буынына аялай ұсынуымыз керек.

Алтыншы. ХХІ ғасырдағы Қазақстандағы дін

Бүгінде біздің халқымыз үшін дәстүрлі емес діни және жалған діни ағымдар мәселесі өткір тұр.

Жастарымыздың бір бөлігі өмірге осы жат жалған діни көзқарасты көзсіз қабылдайды, өйткені, біздің қоғамның бір бөлігінде шеттен келген жалған діни әсерлерге иммунитеті әлсіз.

Біздің Конституция сенім бостандығына кепілдік береді, бұл – факт. Бірақ, өздеріңіз білетіндей, шексіз еркіндік деген болмайды. Ол дегеніміз – хаос. Барлығы да Конституция мен заңдар аясында болуға тиіс.

Әркімнің таңдау құқығы бар. Діни таңдауға өте үлкен жауапкершілікпен қарау керек, өйткені, адамның өмірлік салты, тұрмысы, көп жағдайда бүкіл өмірі соған байланысты.

Бүгінде, интернет пен жоғары технологиялар ғасырында, ақпараттар тасқындаған заманда, «сүзгі» адамның ішінде болу керек.

Ішкі «сүзгі» сұрақтар қойып отыруға тиіс: аналарымыз, әпке-қарындастарымыз, қыздарымыз орамалға оранып алып, басқа халықтардың киімін кигені бізге керек пе? Бізбен бір дастарқанда отырып тамақ ішпеуге тиіс пе? Көлік жүргізбеуі керек пе? Мұның бәрі – басқа елдердің орныққан дәстүрлері, біздің даламызда ондай дәстүрлер ешқашан болған емес. Классиканы оқыңыздар, фильмдерді көріңіздер.

Біздің әйелдерде ұлттық тәкаппарлық, қалыптасқан киіну стилі бар, оны олар ибалылықпен ұстана біледі және біз, ерлер, әйелдердің осы қасиетін жиі теріс пайдаланамыз.

Біз мұсылманбыз, оның ішінде Әбу Ханифа мазһабын ұстанатын сүнниттерміз.

Бабаларымыз ұстанған бұл жол ұлттық салт-дәстүрді, ата-ананы сыйлауға негізделген.

Ендеше, бүгінгі ұрпақ та әлемдегі ең ізгі дін – ислам дінін қадірлей отырып, ата дәстүрін ардақтағаны абзал.

Қазір кейбір сыртқы күштер жастарымызды ислам дінінің хақ жолынан адастырып, теріс бағытқа тартуға тырысуда.

Мұндай ұлттық табиғатымызға жат келеңсіздіктерден бойымызды аулақ салуымыз керек.

Біз мұсылман үмбетінің бір бөлігі екенімізді мақтан тұтамыз. Ол – біздің дәстүріміз. Бірақ бізде зайырлы қоғамның дәстүрлері де бар екенін, Қазақстан зайырлы мемлекет екенін ұмытпауымыз керек.

Біз елдің дәстүрлері мен мәдени нормаларына сәйкес келетін діни сана қалыптастыруымыз керек. Біз өзін өзі ұстаудың ерекше үлгілерін алуға тиіспіз. Мен жария етіп отырған стратегия біздің халқымызды орта ғасырларда емес, ХХІ ғасырда өмір сүруге дайындайды.

***

Мемлекет пен азаматтар радикализмнің, экстремизмнің және терроризмнің барлық түрлері мен бой көрсетулеріне қарсыбіртұтас шеп құруға тиіс.

Діни экстремизм қаупі ерекше алаңдаушылық тудырып отыр. Дінбасылар да ортақ алаңдаушылық білдіруде.

Біз Жаратушыға деген кіршіксіз сенімнің агрессиялы және қырып-жойғыш фанатизммен алмасуына жол бермеуіміз керек.

Соқыр фанатизм біздің бейбітсүйгіш халқымыздың психологиясы мен діліне мүлде жат. Ол Қазақстанның мұсылмандары ұстанатын ханафи мазһабына қарама-қайшы.

Қазақстандағы экстремизм мен терроризмде идеялық емес, қылмыстық негіз бар. Жалған діни көпірмеліктің артында қоғамның негізін күл-талқан еткісі келетін қылмыстық іс-әрекет жасырынып жатыр.

Бұл – біздің еліміздегі бейбітшілік пен тұрақтылыққа шабуыл. Бұл – біздің мемлекеттігіміз бен азаматтық кемелдігіміздің мықтылығының сынға түсуі.

• Біз діни радикализм мен экстремизмнің пайда болуын бейтараптандыру мақсатында заңдарымызды жетілдіруіміз керек. Біз терроризмге қарсы заңдарды да жетілдіруге тиіспіз. Мемлекет қайдан бой көтерсе де, радикализм мен экстремизмнің жолын кесу керек.
• Біз әлеуметтік, этностық және діни шиеленістер мен қақтығыстарды еңсерудің жаңа сенімді механизмдерін жасауымыз керек. Дәстүрлі емес секталар мен күмәнді жалған діни ағымдардың іс-әрекетін қатаң түрде тыйып отыру қажет.
• Біз қоғамда, әсіресе, жастар арасында діни экстремизм профилактикасын күшейтуіміз керек.
• Әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшыларының съезі беретін артықшылықтарды да пайдалануымыз керек. Осы әңгімелесу алаңының базасында діни ыңғайдағы дауларды шешудің жаңа платформасын жасауымыз қажет.
• Біз діни және этностық дауларды шешу үшін аймақтағы ыстық нүктелерде, Үлкен Таяу Шығыс аясында, тіпті одан да ауқымды деңгейде араағайындық жасауға дайын болуымыз керек.

Біздің мемлекетіміздің зайырлы келбеті – Қазақстанның табысты дамуының маңызды шарты.

Мұны Қазақстанның қазіргі және болашақ саясаткерлері, барлық қазақстандықтар айқын түсінуге тиіс.

Үкіметке менің Әкімшілігіммен бірлесіп, Діни экстремизммен және терроризммен күрес жөніндегі мемлекеттік бағдарлама дайындауды тапсырамын.

Сөйте тұрып, мен ұлтты да сақтандырғым келеді. Экстремизммен күрес әйтеуір жазықтыны іздеп табуға айналып кетпеуге және дінмен күреске жалғасып кетпеуге тиіс.

Дін мәселелерінде ойластырылған қадам және өте мұқияттылық қажет. Мемлекет діни бірлестіктердің ішкі ісіне араласпауға тиіс. Біз ұят, толеранттылық және төзімділік еркіндігі принциптерін қастер тұтуымыз керек.

Құрметті қазақстандықтар!

Менің отандастарым!

Бүгінгі Жолдауымда мен сіздердің әрқайсыларыңызға сөз арнаймын.

Ел алдында ірі мәселелер тұр. Мен біздің табысты болатынымызға сенімдімін.

Болашақтың Қазақстанын мен қалай елестетемін?

Мен 2050 жылғы қазақстандықтар – үш тілде сөйлейтін білімді, еркін адамдардың қоғамы екеніне толық сенімдімін.

Олар – әлемнің азаматтары. Олар саяхаттап жүреді. Олар жаңа білім меңгеруге құштар. Олар еңбексүйгіш. Олар – өз елінің патриоттары.

Мен 2050 жылғы Қазақстан – жалпыға ортақ еңбек қоғамы екеніне сенімдімін. Ол – барлығы да адам игілігі үшін жасалатын, экономикасы мықты мемлекет. Білім беру саласы да, денсаулық сақтау саласы да үздік. Бейбітшілік пен тыныштық салтанат құрған. Азаматтары еркін және тең құқықты, ал билігі әділ. Онда заң үстемдік етеді.

Мен біздің дұрыс бағытпен ілгерілеп бара жатқанымызға сенемін және бізді ештеңе де түзу жолдан тайдыра алмайды.

Егер біз күшті болсақ, бізбен санасатын болады.

Егер біз таңғажайыпқа сенсек немесе басқаларға иек артсақ, қол жеткізген жетістіктерімізді жоғалтып аламыз.

Бүгін біз ең дұрыс таңдау жасауға тиіспіз.

***

Қымбатты отандастар!

«Қазақстан 2050» Жаңа стратегиялық бағытын жүзеге асыруда бізге – қазақ халқына айрықша жауапкершілік жүктеледі.

Тағылымы мол тарихымызбен, ұлы бабалардың ұлағатты өмірінен алар тәлімімізбен біз алдағы асулардан алқынбай асамыз.

Үдеудің сыры – бірлікте,

Жүдеудің сыры – алауыздықта.

Осыдан 3 ғасыр бұрын Аңырақайда болған ұлы шайқаста ата-бабаларымыз бірліктің құдіреті қандай боларын өзіне де, өзгеге де дәлелдеген.

Сын сағатта туған елге деген перзенттік парызды бәрінен биік қоя білген.

Сол шайқаста төгілген қан барша қазақтың тамырында бар. Бізді бір-бірімізбен біріктіретін де, бауыр ететін де бабалардың бостандық жолында төгілген осы қаны деп білемін.

Елдік мұрат жолындағы ұлы ерлік әрқашан аталарымыздың бойынан табылған.

Бабаларымыз тірі болу үшін бір болса, біз әрдайым ірі болу үшін бір болуымыз керек.

Бейбіт күндегі белестерді бағындырып, алдағы сындардан сүрінбей өтеріміз, ең алдымен, өзімізге, бірлігіміз бен берекемізге байланысты.

Біз бәріміз бір атаның – қазақ халқының ұлымыз.

Бәріміздің де туған жеріміз біреу – ол қасиетті қазақ даласы.

Бұл дүниеде біздің бір ғана Отанымыз бар, ол – тәуелсіз Қазақстан.

Біз болашаққа көз тігіп, тәуелсіз елімізді «Мәңгілік Ел» етуді мұрат  қылдық.

«Қазақстан-2050» Стратегиясы осынау мәңгілік жолдағы буындар бірлігінің, ұрпақтар сабақтастығының көрінісі.

Тәуелсіз елді өз қолымен құрған буыннан басталған ұлы істерді кейінгі ұрпақтың лайықты жалғастыратынына кәміл сенемін.

Бабалардың ерлігі, бүгінгі буынның ерен істері және жас ұрпақтың жасампаздығы арасында сабақтастық болса ғана, біз«Мәңгілік Ел» боламыз.

Сондықтан барлық буын өкілдеріне үн қатамын!

Алдымен, алдыңғы толқын – аға буын!

Сіздердің көрегендіктеріңіз бен өмірлік тәжірибелеріңіз кейінгі буынның ақиқат жолынан адаспай, алға басуына септігін тигізеді.

Ортаңғы буын отандастарым!

Сіздердің еншілеріңізге алып империяның күйреп, жас, тәуелсіз мемлекеттің түлеген кезеңі дөп келді.

Сіздердің күрделі де қиын шешімдер арқылы жинаған өлшеусіз тәжірибелеріңіз – қиындықтардан қыңбай өтуімізге қажетті баға жетпес қазына.

Ал кейінгі толқын жастарға айтарым: Сендер – болашаққа деген үкілі үмітіміздің тірегісіңдер.

Біздің бүгінгі атқарып жатқан қыруар шаруаларымыз тек сендер үшін жасалуда.

Сендер тәуелсіз Қазақ елінің перзенттерісіңдер.

Тәуелсіз елде туып, тәуелсіз елде тәрбие алдыңдар.

Сендердің азат ойларың мен кемел білімдерің – елімізді қазір бізге көз жетпес алыста, қол жетпес қиянда көрінетін тың мақсаттарға апаратын құдіретті күш.

Мен барша халқымды жарқын болашаққа жол бастайтын адамзат баласының мәңгілік құндылықтары – ерік-жігер мен еңбексүйгіштік, мақсаткерлік қасиеттерді бойға сіңіруге шақырамын.

Мен 21-ғасыр Қазақстанның «алтын ғасыры» боларына сенемін.

Бұл бейбітшіліктің, тұрақтылық пен гүлденудің ғасыры болады.

Қазақстан халқы ұлы тарихтың иесі атануға лайық.

Біз көздеген мақсатымызға міндетті түрде жетеміз.

Аңсарлы азаттығымыз бен тәу етер тәуелсіздігіміз баянды болсын!

Мәңгілік Ел болу жолындағы ұлы істеріміз жаңа дәуірлерге жол ашсын!

Баршаларыңызға бақ-береке, отбасыларыңызға амандық тілеймін.

Астана, Ақорда, 2012 жыл

________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________

 

Закон об образовании

Закон Республики Казахстан от 27 июля 2007 года № 319-III

Вниманию пользователей!

Для удобства пользования РЦПИ создано оглавление.

Сноска. По всему тексту Закона:

слова “участникам войны и к инвалидам”, “участникам войны и инвалидам” заменены словами

“участникам и инвалидам Великой Отечественной”;

слова “учебного и воспитательного процесса”, “Учебный и воспитательный процесс”, “учебной

и воспитательной работы” заменены словами “учебно-воспитательного процесса”,

“Учебно-воспитательный процесс”, “учебно-воспитательной работы” Законом РК от 24.10.2011 №

487-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального

опубликования).

Настоящий Закон регулирует общественные отношения в области образования, определяет

основные принципы государственной политики в этой области и направлен на обеспечение

конституционного права граждан Республики Казахстан, а также иностранцев и лиц без гражданства,

постоянно проживающих в Республике Казахстан, на образование.

Глава 1. ОБЩИЕ ПОЛОЖЕНИЯ

Статья 1. Основные понятия, используемые в настоящем

Законе

В настоящем Законе используются следующие основные понятия:

1) адъюнктура – форма подготовки научно-педагогических кадров высшей квалификации в

военных учебных заведениях;

2) академия – высшее учебное заведение, реализующее образовательные учебные программы

высшего и послевузовского образования по одной-двум группам специальностей;

2-1) академическая мобильность – перемещение обучающихся или преподавателей-исследователей

для обучения или проведения исследований на определенный академический период: семестр или

учебный год в другое высшее учебное заведение (внутри страны или за рубежом) с обязательным

перезачетом освоенных образовательных учебных программ в виде кредитов в своем высшем учебном

заведении или для продолжения учебы в другом высшем учебном заведении;

2-2) аккредитационные органы – юридические лица, которые разрабатывают стандарты

(регламенты) и проводят аккредитацию организаций образования на основе разработанных ими

стандартов (регламентов);

2-3) стандарты (регламенты) аккредитации – документы аккредитационного органа,

устанавливающие требования к процедуре аккредитации;

3) именная стипендия – учреждаемая физическими или юридическими лицами стипендия для

поощрения наиболее способных обучающихся, успешно осваивающих соответствующие образовательные

программы, занимающихся научно-исследовательской работой, принимающих активное участие в

общественной, культурной и спортивной жизни учебного заведения;

3-1) методический кабинет – структурное подразделение органов управления образования,

обеспечивающее организационно-методическое сопровождение, анализ и оценку результативности

образовательного процесса, обобщение и распространение инновационного педагогического опыта, что

способствует творческому росту педагогических кадров и их профессиональной самореализации;

4) бакалавр – академическая степень, присуждаемая лицам, освоившим соответствующие

образовательные программы высшего образования;

5) предпрофильная подготовка – целенаправленная педагогическая поддержка выбора

обучающимся основного среднего образования индивидуальной образовательной траектории;

5-1) профильная школа – учебное заведение, реализующее образовательную учебную программу

общего среднего образования;

6) профильное обучение – процесс дифференциации и индивидуализации обучения, организации

образовательного процесса с учетом интересов, склонностей и способностей обучающихся;

7) международная стипендия “Болашак” – стипендия, учреждаемая Президентом Республики

Казахстан для обучения граждан Республики Казахстан в ведущих зарубежных высших учебных

заведениях по очной форме обучения или прохождения стажировки научными, педагогическими,

инженерно-техническими и медицинскими работниками в зарубежных организациях;

7-1) ваучерно-модульная система повышения квалификации – форма повышения квалификации,

предоставляющая работнику образования возможность выбора организации, содержания и сроков

обучения, финансируемая на основе подушевого норматива, установленного государством и

оформленного в виде именного документа (ваучера), обеспеченного определенной суммой денег;

7-2) институт повышения квалификации – организация образования, реализующая актуальные

образовательные учебные программы профессионального повышения квалификации и переподготовку

кадров в системе непрерывного образования, осуществляющая поддержку инновационных процессов в

образовании, обеспечивающих эффективность методической работы;

7-3) присвоение квалификации – процедура подтверждения совокупности индивидуальных

способностей, профессиональных знаний, умений и навыков, необходимых для выполнения работы в

рамках соответствующего вида профессиональной деятельности по конкретной специальности;

7-4) специальные условия для получения образования – условия для получения образования,

включая специальные образовательные учебные программы и специальные методы обучения, технические

и иные средства, среду жизнедеятельности, а также медицинские, социальные и иные услуги, без

которых невозможно освоение общеобразовательных и профессиональных образовательных учебных

программ лицами с ограниченными возможностями;

8) промежуточная аттестация обучающихся – процедура, проводимая с целью оценки качества

освоения обучающимися содержания части или всего объема одной учебной дисциплины после

завершения ее изучения;

9) итоговая аттестация обучающихся – процедура, проводимая с целью определения степени

освоения ими объема учебных дисциплин, предусмотренных государственным общеобязательным

стандартом соответствующего уровня образования;

10) образовательный грант – целевая сумма денег, предоставляемая обучающемуся на

условиях, установленных законодательством Республики Казахстан, для оплаты высшего образования;

10-1) образовательный кредит – деньги, предоставляемые заемщику финансовыми организациями

для оплаты обучения на условиях срочности, платности и возвратности;

11) образовательная деятельность – процесс целенаправленного, педагогически обоснованного,

последовательного взаимодействия субъектов образования, в ходе которого решаются задачи

обучения, развития и воспитания личности;

12) образовательный мониторинг – систематическое наблюдение, анализ, оценка и прогноз

состояния и динамики изменений результатов и условий осуществления образовательных процессов,

контингента обучающихся, сети, а также рейтинговых показателей достижений деятельности

организаций образования;

13) уполномоченный орган в области образования – центральный исполнительный орган

Республики Казахстан, осуществляющий руководство и межотраслевую координацию в области

образования;

14) национальная система оценки качества образования – совокупность институциональных

структур, процедур, форм и способов установления соответствия качества образования

государственным общеобязательным стандартам образования, потребностям личности, общества и

государства;

15) нострификация документов об образовании – процедура, проводимая с целью определения

эквивалентности документов, выданных лицам, получившим образование в других государствах, в

международных или иностранных учебных заведениях (их филиалах);

16) аккредитация организаций образования – процедура признания аккредитационным органом

соответствия образовательных услуг установленным стандартам (регламентам) аккредитации с целью

предоставления объективной информации об их качестве и подтверждения наличия эффективных

механизмов его повышения;

17) государственная аттестация организаций образования – процедура, проводимая с целью

контроля соответствия образовательных услуг, предоставляемых организациями образования,

требованиям государственного общеобязательного стандарта;

17-1) особый статус организации образования – особый режим функционирования,

предоставляющий возможность самостоятельного определения порядка приема на обучение, реализации

самостоятельно разработанных образовательных учебных программ, использования собственных норм и

нормативов в области учебной, научной и методической деятельности, выдачи документов об

образовании собственного образца;

18) гимназия – учебное заведение, реализующее общеобразовательные и дополнительные

образовательные учебные программы начального, основного среднего и общего среднего образования,

обеспечивающие расширенное и углубленное образование по общественно-гуманитарному и иным

направлениям обучения в соответствии со склонностями и способностями обучающихся;

18-1) научно-методическая работа – вид деятельности, основанный на достижениях науки и

передового педагогического опыта и направленный на совершенствование функционирования и развития

системы непрерывного образования;

18-2) кандидат наук, доктор наук – ученые степени, присужденные на основании защиты

диссертаций соискателями;

18-3) докторант – лицо, обучающееся в докторантуре;

18-4) докторантура – профессиональная образовательная учебная программа послевузовского

образования, направленная на подготовку научных и педагогических кадров с присуждением ученой

степени доктор философии (PhD), доктор по профилю;

19) исключен Законом РК от 24.10.2011 № 487-IV (вводится в действие по истечении десяти

календарных дней после его первого официального опубликования);

20) исключен Законом РК от 24.10.2011 № 487-IV (вводится в действие по истечении десяти

календарных дней после его первого официального опубликования);

21) общеобразовательная школа – учебное заведение, реализующее общеобразовательные учебные

программы начального, основного среднего и общего среднего образования, а также учебные

программы дополнительного образования обучающихся и воспитанников;

21-1) высшая техническая школа – учебное заведение, реализующее интегрированные

образовательные учебные программы технического и профессионального, послесреднего образования;

21-2) исследовательский университет – высшее учебное заведение, реализующее утвержденную

Правительством Республики Казахстан программу развития на пять лет и самостоятельно

разработанные образовательные учебные программы высшего и послевузовского образования по трем и

более группам специальностей, использующее результаты фундаментальных и прикладных научных

исследований для генерации и трансферта новых знаний;

21-3) инклюзивное образование – совместное обучение и воспитание лиц с ограниченными

возможностями, предусматривающие равный доступ с иными категориями обучающихся к соответствующим

образовательным учебным программам обучения, коррекционно-педагогическую и социальную поддержку

развития посредством обеспечения специальных условий;

22) инновационно-образовательный консорциум – добровольное равноправное объединение на

основе договора о совместной деятельности, в котором высшие учебные заведения, научные

организации и другие юридические лица, занятые в сфере производства, объединяют

интеллектуальные, финансовые и иные ресурсы для подготовки высококвалифицированных специалистов

на базе фундаментальных, прикладных научных исследований и технологических инноваций;

23) исключен Законом РК от 24.10.2011 № 487-IV (вводится в действие по истечении десяти

календарных дней после его первого официального опубликования);

24) исключен Законом РК от 24.10.2011 № 487-IV (вводится в действие по истечении десяти

календарных дней после его первого официального опубликования);

25) институт – высшее учебное заведение, реализующее образовательные учебные программы

высшего образования;

26) институциональная аккредитация – оценка деятельности организации образования по

качественному представлению образовательных программ в соответствии с заявленным статусом;

26-1) интегрированные образовательные учебные программы – образовательные учебные

программы, разработанные на основе объединения соответствующих содержательных аспектов

образовательных учебных программ;

27) интернатура – форма одно- или двухгодичной подготовки обучающихся медицинских высших

учебных заведений в рамках базового медицинского образования;

28) интернатные организации – организации образования, обеспечивающие государственные

гарантии прав на образование определенных категорий лиц с предоставлением места проживания;

28-1) центры адаптации несовершеннолетних – организации, находящиеся в ведении органов

образования, обеспечивающие прием и временное содержание безнадзорных и беспризорных детей в

возрасте от трех до восемнадцати лет для установления родителей или других законных

представителей, детей, оставшихся без попечения родителей или лиц, их заменяющих, в случае

невозможности их своевременного устройства, детей, отобранных при непосредственной угрозе их

жизни или здоровью органом опеки и попечительства от родителей (одного из них) или от других

лиц, на попечении которых они находятся, а также детей, направляемых в специальные организации

образования;

29) профессиональная ориентация – предоставление информации и консультационной помощи

обучающемуся в реализации его прав в области образовательных и профессиональных возможностей,

свободном и осознанном выборе профессии и места учебы в соответствии с профессиональными

интересами, индивидуальными способностями и психофизиологическими особенностями;

29-1) профессиональная подготовка – часть системы технического и профессионального

образования, предусматривающей реализацию профессиональных образовательных учебных программ с

сокращенным сроком обучения по подготовке специалистов технического и обслуживающего труда;

30) оценка профессиональной подготовленности – определение степени соответствия уровня

квалификации (способности) выпускника организаций образования, реализующих образовательные

учебные программы технического и профессионального, послесреднего образования, к выполнению

работы в рамках соответствующего вида профессиональной деятельности;

31) исключен Законом РК от 24.10.2011 № 487-IV (вводится в действие по истечении десяти

календарных дней после его первого официального опубликования);

32) исключен Законом РК от 24.10.2011 № 487-IV (вводится в действие по истечении десяти

календарных дней после его первого официального опубликования);

33) комплексное тестирование – форма экзамена, проводимого одновременно по нескольким

учебным дисциплинам с применением информационных технологий;

34) клиническая база – клиника высшего учебного заведения или организации здравоохранения,

функционирующая на базе местных организаций здравоохранения, имеющая высокий уровень

материально-технической базы, осуществляющая на основе современных методов

организационно-методической, учебной, лечебно-диагностической и научно-исследовательской работы

подготовку и переподготовку врачей, научных кадров и оказывающая все виды медицинской помощи;

35) колледж – учебное заведение, реализующее образовательные учебные программы общего

среднего и технического и профессионального образования или послесреднего образования;

35-1) кооперативное обучение – одна из форм организации профессиональной подготовки

кадров, основанной на корпоративной ответственности государства, работодателей и учебных

заведений;

36) кредитная технология обучения – обучение на основе выбора и самостоятельного

планирования обучающимся последовательности изучения дисциплин с использованием кредита как

унифицированной единицы измерения объема учебной работы обучающегося и преподавателя;

37) квота приема – предельное количество объема государственного образовательного заказа,

в том числе образовательных грантов, выделяемых для приема в организации образования, дающие

техническое и профессиональное, послесреднее и высшее образование, граждан из числа инвалидов I,

II групп, лиц, приравненных по льготам и гарантиям к участникам и инвалидам Великой

Отечественной войны, инвалидов с детства, детей-инвалидов, аульной (сельской) молодежи и лиц

казахской национальности, не являющихся гражданами Республики Казахстан, а также детей-сирот и

детей, оставшихся без попечения родителей;

37-1) образовательный грант Первого Президента Республики Казахстан – Лидера Нации “Өркен”

(далее – грант “Өркен”) – грант, учреждаемый Первым Президентом Республики Казахстан для оплаты

обучения одаренных детей в специализированных организациях образования “Назарбаев

Интеллектуальные школы”;

37-2) ассоциированный профессор (доцент), профессор – ученые звания, присваиваемые

уполномоченным органом в области образования по ходатайству высшего учебного заведения или

научной организации;

38) дистанционные образовательные технологии – обучение, осуществляемое с применением

информационных и телекоммуникационных средств при опосредствованном (на расстоянии) или не

полностью опосредствованном взаимодействии обучающегося и педагогического работника;

38-1) внешкольная организация дополнительного образования – учебно-воспитательная

организация, реализующая образовательные учебные программы дополнительного образования

обучающихся и воспитанников;

39) дополнительное образование – процесс воспитания и обучения, осуществляемый с целью

удовлетворения всесторонних потребностей обучающихся и воспитанников;

40) лицей – учебное заведение, реализующее общеобразовательные и дополнительные

образовательные учебные программы основного среднего и общего среднего образования,

обеспечивающие расширенное и углубленное естественно-математическое образование учащихся в

соответствии с их склонностями и способностями;

41) магистр – академическая степень, присуждаемая лицам, освоившим профессиональные

учебные программы послевузовского образования;

41-1) магистрант – лицо, обучающееся в магистратуре;

41-2) магистратура – профессиональная образовательная учебная программа послевузовского

образования, направленная на подготовку научных и педагогических кадров с присуждением

академической степени “магистр” по соответствующей специальности;

42) специализированная аккредитация – оценка качества отдельных образовательных программ,

реализуемых организацией образования;

43) исключен Законом РК от 24.10.2011 № 487-IV (вводится в действие по истечении десяти

календарных дней после его первого официального опубликования);

44) государственная именная стипендия – стипендия, учреждаемая Президентом Республики

Казахстан и (или) Правительством Республики Казахстан;

45) государственный образовательный заказ – финансируемый государством объем услуг по

дошкольному воспитанию и обучению, по подготовке, повышению квалификации и переподготовке

квалифицированных работников и специалистов для обеспечения потребностей экономики,

воспроизводства квалифицированной рабочей силы и интеллектуального потенциала общества, а также

по учебно-методическому обеспечению системы образования;

45-1) государственный выпускной экзамен – одна из форм итоговой аттестации обучающихся в

организациях общего среднего образования, являющаяся необходимым условием для получения ими

документа государственного образца, свидетельствующего об окончании курса общего среднего

образования;

46) учебная программа – программа, определяющая по каждой учебной дисциплине (предмету)

содержание и объем знаний, умений, навыков и компетенций, подлежащих освоению;

47) учебный план – документ, регламентирующий перечень и объем учебных дисциплин

(предметов) соответствующего уровня образования, порядок их изучения и формы контроля;

48) учебно-клинический центр – структурное подразделение медицинского высшего учебного

заведения, оснащенное современной аппаратурой, фантомами и муляжами и предназначенное для

освоения и контроля практических (клинических) навыков обучающихся и (или) медицинских

работников;

49) среднее образование – гарантированное Конституцией Республики Казахстан образование,

получаемое гражданами в результате освоения общеобразовательных учебных программ начального,

основного среднего и общего среднего образования в соответствии с государственными

общеобязательными стандартами образования;

49-1) грант “Лучшая организация среднего образования” – деньги, выделяемые ежегодно

местными исполнительными органами области, города республиканского значения и столицы

государственным организациям среднего образования по итогам конкурса на основе рейтинговых

показателей;

50) аттестация педагогических работников – процедура, проводимая с целью определения

соответствия уровня квалификации педагогического работника квалификационным требованиям;

51) резидентура – форма получения послевузовского углубленного медицинского образования по

клиническим специальностям;

51-1) слушатель резидентуры – специалист, осваивающий образовательные учебные программы

послевузовского углубленного медицинского образования по клиническим специальностям;

52) духовные (религиозные) организации образования – учебные заведения, реализующие

профессиональные учебные программы подготовки священнослужителей;

53) стипендия – сумма денег, предоставляемая обучающемуся для частичного покрытия расходов

на питание, проживание и приобретение учебной литературы;

53-1) студент – лицо, обучающееся в организации образования, реализующей образовательные

учебные программы технического и профессионального, послесреднего и высшего образования;

53-2) опорная школа (ресурсный центр) – организация общего среднего образования, на базе

которой консолидируются образовательные ресурсы близлежащих малокомплектных школ для проведения

краткосрочных сессионных занятий и промежуточной и итоговой аттестации обучающихся в целях

обеспечения доступа к качественному образованию учащимся малокомплектных школ;

54) университет – высшее учебное заведение, реализующее образовательные учебные программы

высшего образования, магистратуры и докторантуры по трем и более группам специальностей,

осуществляющее фундаментальные и прикладные исследования, являющееся научным и методическим

центром;

55) училище – учебное заведение, реализующее образовательные учебные программы основного

среднего, общего среднего, технического и профессионального или послесреднего образования в

области культуры и искусства;

56) единое национальное тестирование – одна из форм итоговой аттестации обучающихся в

организациях общего среднего образования, совмещенная со вступительными экзаменами в организации

образования, дающие послесреднее или высшее образование;

56-1) национальное высшее учебное заведение – высшее учебное заведение, являющееся ведущим

научным и методическим центром страны, имеющее особый статус;

56-2) национальный исследовательский университет – высшее учебное заведение, имеющее

особый статус и утвержденную Правительством Республики Казахстан программу развития на пять лет,

реализующее самостоятельно разработанные образовательные учебные программы высшего и

послевузовского образования по трем и более группам специальностей, использующее результаты

фундаментальных и прикладных научных исследований для генерации и трансферта новых знаний;

57) доктор философии (PhD), доктор по профилю – ученая степень, присуждаемая лицам,

освоившим профессиональные образовательные учебные программы докторантуры по соответствующим

специальностям и защитившим диссертацию;

57-1) международная школа – организация образования, реализующая самостоятельно

разработанные интегрированные образовательные программы, прошедшая авторизацию в Организации

Международного Бакалавриата или международную институциональную аккредитацию;

58) малокомплектная школа – общеобразовательная школа с малым контингентом обучающихся,

совмещенными класс-комплектами и со специфической формой организации учебных занятий;

59) экстернат – одна из форм обучения, при которой обучающийся без регулярного посещения

занятий самостоятельно изучает учебные дисциплины соответствующей образовательной программы;

60) экспериментальная площадка – организация образования, реализующая образовательные

учебные программы в режиме эксперимента для апробации новых педагогических технологий и

образовательных учебных программ;

61) элитарное образование – образование, получаемое по специализированным образовательным

учебным программам, реализуемым в специализированных организациях образования для одаренных лиц.

Сноска. Статья 1 с изменениями, внесенными законами РК от 24.10.2011 № 487-IV (вводится в

действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от

09.01.2012 № 535-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого

официального опубликования).

Статья 2. Законодательство Республики Казахстан в области

образования

1. Законодательство Республики Казахстан в области образования основывается на Конституции

Республики Казахстан, состоит из настоящего Закона и иных нормативных правовых актов Республики

Казахстан.

2. Если международным договором, ратифицированным Республикой Казахстан, установлены иные

правила, чем те, которые содержатся в настоящем Законе, то применяются правила международного

договора.

Статья 3. Принципы государственной политики в области

образования

1. Основными принципами государственной политики в области образования являются:

1) равенство прав всех на получение качественного образования;

2) приоритетность развития системы образования;

3) доступность образования всех уровней для населения с учетом интеллектуального развития,

психофизиологических и индивидуальных особенностей каждого лица;

4) светский, гуманистический и развивающий характер образования, приоритет гражданских и

национальных ценностей, жизни и здоровья человека, свободного развития личности;

5) уважение прав и свобод человека;

6) стимулирование образованности личности и развитие одаренности;

7) непрерывность процесса образования, обеспечивающего преемственность его уровней;

8) единство обучения, воспитания и развития;

9) демократический характер управления образованием, прозрачность деятельности системы

образования;

10) разнообразие организаций образования по формам собственности, формам обучения и

воспитания, направлениям образования.

2. Запрещается создание и деятельность организационных структур политических партий и

религиозных организаций (объединений) в организациях образования.

Сноска. Статья 3 с изменениями, внесенными Законом РК от 24.10.2011 № 487-IV (вводится в

действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Глава 2. УПРАВЛЕНИЕ СИСТЕМОЙ ОБРАЗОВАНИЯ

Статья 4. Компетенция Правительства Республики Казахстан

в области образования

Правительство Республики Казахстан:

1) разрабатывает и реализует государственную политику по развитию образования;

2) разрабатывает и представляет на утверждение Президенту Республики Казахстан

государственные программы развития образования и стратегические планы развития системы

образования, осуществляет меры по их реализации;

3) формирует систему постоянного мониторинга текущих и перспективных потребностей рынка

труда в кадрах;

4) обеспечивает участие социальных партнеров в решении проблем профессионального

образования и утверждает государственный образовательный заказ на подготовку специалистов

с высшим и послевузовским образованием, а также с техническим и профессиональным, послесредним

образованием в организациях образования, финансируемых из республиканского бюджета (за

исключением организаций образования, осуществляющих подготовку специалистов для Вооруженных Сил,

других войск и воинских формирований, а также специальных государственных органов);

5) утверждает правила присуждения образовательного гранта для оплаты высшего образования;

5-1) утверждает правила присуждения и размеры гранта “Өркен”;

6) определяет порядок разработки государственных общеобязательных стандартов образования;

7) утверждает Правила государственной аттестации организаций образования;

8) утверждает квалификационные требования, предъявляемые к образовательной деятельности;

9) определяет виды и формы документов об образовании государственного образца и порядок их

выдачи;

10) утверждает гарантированный государственный норматив сети организаций образования в

зависимости от плотности населения и отдаленности населенных пунктов;

11) определяет типовые штаты работников государственных организаций образования, а также

перечень должностей педагогических работников и приравненных к ним лиц;

12) вносит представление Президенту Республики Казахстан о присвоении особого статуса

отдельным организациям образования, вносящим выдающийся вклад в воспитание, обучение и

профессиональное становление личности, и утверждает Положение об особом статусе организации

образования;

13) создает, реорганизует и ликвидирует по представлению органа государственного

управления государственные организации образования, финансируемые за счет бюджетных средств,

если иное не предусмотрено законами Республики Казахстан;

14) устанавливает порядок осуществления образовательного мониторинга;

15) утверждает Правила отбора претендентов для присуждения международной стипендии

“Болашак” и определяет направления расходования международной стипендии “Болашак”;

16) учреждает государственные именные стипендии;

17) утверждает Положение о знаке “Алтын белгі”;

18) утверждает правила присвоения званий “Лучший преподаватель вуза” и “Лучший педагог”;

19) утверждает типовые правила деятельности организаций образования соответствующих типов,

в том числе организаций образования, реализующих дополнительные образовательные программы для

детей;

20) исключен Законом РК от 24.10.2011 № 487-IV (вводится в действие по истечении десяти

календарных дней после его первого официального опубликования);

21) утверждает правила формирования, направления расходования и учета средств, выделяемых

на оказание финансовой и материальной помощи обучающимся и воспитанникам государственных

учреждений образования из семей, имеющих право на получение государственной адресной социальной

помощи, а также из семей, не получающих государственную адресную социальную помощь, в которых

среднедушевой доход ниже величины прожиточного минимума, и детям-сиротам, детям, оставшимся без

попечения родителей, проживающим в семьях, детям из семей, требующих экстренной помощи в

результате чрезвычайных ситуаций, и иным категориям обучающихся и воспитанников, определяемым

коллегиальным органом управления организации образования, в размере не менее одного процента от

бюджетных средств, выделяемых на текущее содержание общеобразовательных школ;

22) утверждает правила проведения конкурса на присуждение гранта “Лучшая организация

среднего образования” с установлением порядка и размера его предоставления;

22-1) определяет порядок гарантирования образовательных кредитов, предоставляемых

финансовыми организациями;

22-2) определяет порядок направления специалиста на работу, предоставления права

самостоятельного трудоустройства, освобождения от обязанности или прекращения обязанности по

отработке гражданами, указанными в пункте 17 статьи 47 настоящего Закона, обучавшимися на основе

государственного образовательного заказа;

23) вносит представление Президенту Республики Казахстан об утверждении перечня высших

учебных заведений, первые руководители которых назначаются Президентом Республики Казахстан, и

порядка их назначения, аттестации и освобождения от должности;

24) утверждает государственные общеобязательные стандарты образования соответствующих

уровней образования;

24-1) утверждает размеры квоты приема при поступлении на учебу в организации образования,

реализующие профессиональные образовательные учебные программы технического и профессионального,

послесреднего и высшего образования, по представлению уполномоченного органа в области

образования;

25) утверждает типовые правила приема на обучение в организации образования, реализующие

общеобразовательные учебные программы начального, основного среднего, общего среднего

образования, профессиональные учебные программы технического и профессионального, послесреднего,

высшего и послевузовского образования;

25-1) определяет размер, источники, виды и порядок предоставления социальной помощи

гражданам, указанным в части второй пункта 4 статьи 8 настоящего Закона;

26) утверждает правила перевода и восстановления обучающихся по типам организаций

образования;

27) утверждает порядок предоставления академических отпусков обучающимся в организациях

образования;

28) утверждает правила конкурсного замещения должностей профессорско-преподавательского

состава и научных работников высших учебных заведений;

29) утверждает правила организации учебного процесса по дистанционным образовательным

технологиям;

30) выполняет иные функции, возложенные на него Конституцией, законами Республики

Казахстан и актами Президента Республики Казахстан.

Сноска. Статья 4 с изменениями, внесенными законами РК от 05.07.2011 № 452-IV (вводится в

действие с 13.10.2011); от 15.07.2011 № 461-IV (вводится в действие с 30.01.2012); от

24.10.2011 № 487-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого

официального опубликования); от 13.02.2012 № 553-IV (вводится в действие по истечении десяти

календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 5. Компетенция уполномоченного органа в области

образования

Уполномоченный орган в области образования выполняет следующие полномочия:

1) обеспечивает соблюдение конституционных прав и свобод граждан в области образования;

2) реализует единую государственную политику в области образования, осуществляет

межотраслевую координацию, разрабатывает и реализует целевые и международные программы в области

образования и науки;

2-1) утверждает распределение государственного образовательного заказа на подготовку

специалистов с высшим образованием в магистратуре и докторантуре в разрезе специальностей;

3) обеспечивает объективной информацией общество и государство о состоянии системы

образования и эффективности ее деятельности путем подготовки и опубликования ежегодного

национального доклада о состоянии развития образования;

4) осуществляет образовательный мониторинг и информационное обеспечение системы управления

образованием, утверждает правила организации и функционирования единой информационной системы

образования;

5) осуществляет управление качеством образования, методическое и методологическое

обеспечение качества предоставляемых организациями образования образовательных услуг;

6) организует разработку государственных общеобязательных стандартов образования

соответствующих уровней образования, утверждает типовые образовательные учебные программы и

типовые учебные планы всех уровней образования;

6-1) согласовывает государственные общеобязательные стандарты образования медицинского,

фармацевтического и военного образования;

7) исключен Законом РК от 24.10.2011 № 487-IV (вводится в действие по истечении десяти

календарных дней после его первого официального опубликования);

7-1) организует разработку и утверждает типовые учебные планы и программы детских

музыкальных школ, детских художественных школ и детских школ искусств;

8) выдает лицензии и (или) приложения на право осуществления образовательной деятельности:

юридическим лицам, реализующим общеобразовательные программы начального, основного

среднего, общего среднего образования;

юридическим лицам, реализующим профессиональные программы технического и профессионального

образования, в том числе по профессиям и специальностям;

юридическим лицам, реализующим профессиональные программы послесреднего, высшего,

послевузовского образования, в том числе по специальностям;

юридическим лицам, реализующим духовные образовательные программы;

9) проводит государственную аттестацию организаций образования независимо от форм

собственности и ведомственной подчиненности, реализующих образовательные программы:

дошкольного воспитания и обучения, начального, основного среднего и общего среднего

образования;

специального и специализированного образования;

дополнительного образования для детей;

дополнительного образования по спорту для детей и юношества;

технического и профессионального, послесреднего образования;

высшего и послевузовского образования (за исключением медицинского и фармацевтического

образования);

9-1) определяет базовые высшие учебные заведения, осуществляющие инновационную

деятельность и внедряющие результаты научных исследований в производство;

10) устанавливает требования и порядок признания аккредитационных органов, в том числе

зарубежных, и формирует реестр признанных аккредитационных органов, аккредитованных организаций

образования и образовательных учебных программ;

11) разрабатывает типовые правила приема на обучение в организации образования,

реализующие общеобразовательные учебные программы начального, основного среднего, общего

среднего образования, профессиональные учебные программы технического и

профессионального, послесреднего, высшего и послевузовского образования;

12) разрабатывает и утверждает правила проведения единого национального тестирования и

комплексного тестирования;

13) определяет во взаимодействии с заинтересованными министерствами, иными центральными

исполнительными органами, работодателями и другими социальными партнерами перечни профессий и

специальностей для подготовки кадров по видам профессиональных учебных программ и утверждает

классификаторы профессий и специальностей;

14) определяет сроки начала и завершения учебного года в организациях образования

независимо от форм собственности и ведомственной подчиненности;

15) устанавливает перечень профессий и специальностей, получение которых в заочной,

вечерней формах и в форме экстерната не допускается, и выдает разрешение на обучение в форме

экстерната в организациях образования, дающих высшее образование;

16) разрабатывает правила перевода и восстановления обучающихся по типам организаций

образования;

17) разрабатывает порядок предоставления академических отпусков обучающимся в организациях

образования;

18) исключен Законом РК от 24.10.2011 № 487-IV (вводится в действие по истечении десяти

календарных дней после его первого официального опубликования);

19) утверждает типовые правила проведения текущего контроля успеваемости, промежуточной и

итоговой аттестации обучающихся;

20) разрабатывает и утверждает правила оценки уровня профессиональной подготовленности и

присвоения квалификации по профессиям (специальностям) технического и обслуживающего труда;

21) устанавливает порядок признания и нострификации документов об образовании;

22) разрабатывает и утверждает правила по организации заказа, хранению, учету и выдаче

бланков документов государственного образца об образовании и (или) квалификации и обеспечение

ими организаций образования, реализующих профессиональные учебные программы высшего и

послевузовского образования, подведомственных организаций образования и осуществляет контроль за

их использованием;

23) разрабатывает и утверждает формы документов строгой отчетности, используемых

организациями образования в образовательной деятельности, определяет требования к оформлению

документов об образовании; утверждает форму справки, выдаваемой лицам, не завершившим

образование;

24) утверждает формы типового договора оказания образовательных услуг и типового договора

на проведение профессиональной практики;

25) осуществляет руководство и координирует проведение учебно-методической и

научно-методической работы, утверждает правила организации и осуществления учебно-методической и

научно-методической работы, правила организации учебного процесса по кредитной технологии

обучения и разрабатывает правила организации учебного процесса по дистанционным образовательным

технологиям;

25-1) разрабатывает и утверждает правила организации деятельности подготовительных

отделений высших учебных заведений Республики Казахстан;

25-2) создает при высших учебных заведениях учебно-методические объединения по родственным

группам специальностей и утверждает положения об их деятельности;

26) обеспечивает учебниками и учебно-методическими комплексами республиканские организации

среднего образования, а также соотечественников, обучающихся в зарубежных школах в соответствии

с международными соглашениями;

26-1) организует разработку и утверждает нормы оснащения оборудованием и мебелью

организаций дошкольного, начального, основного среднего, общего среднего, технического и

профессионального образования;

27) разрабатывает и утверждает правила организации работы по подготовке, экспертизе,

апробации и проведению мониторинга, изданию учебников, учебно-методических комплексов и

учебно-методических пособий и организует эту работу;

27-1) формирует и утверждает перечень учебников, учебно-методических комплексов, пособий и

другой дополнительной литературы, в том числе на электронных носителях, разрешенных к

использованию в организациях образования;

28) организует проведение внешкольных мероприятий республиканского значения;

29) разрабатывает и утверждает правила организации и проведения Президентской олимпиады по

предметам естественно-математического цикла, республиканских олимпиад и конкурсов научных

проектов по общеобразовательным предметам, республиканских конкурсов исполнителей и

конкурсов профессионального мастерства;

29-1) формирует и утверждает перечень республиканских и международных олимпиад и конкурсов

научных проектов (научных соревнований) по общеобразовательным предметам, конкурсов

исполнителей, конкурсов профессионального мастерства и спортивных соревнований;

30) осуществляет в установленном порядке финансирование подведомственных организаций за

счет бюджетных средств;

31) утверждает уставы подведомственных учреждений образования;

32) осуществляет государственный контроль за исполнением законодательства Республики

Казахстан и нормативных правовых актов в области образования, государственных общеобязательных

стандартов образования в организациях образования независимо от формы собственности и

ведомственной подчиненности, а также бюджетной и финансовой дисциплины в подведомственных

организациях в соответствии с законодательством Республики Казахстан;

33) исключен Законом РК от 24.10.2011 № 487-IV (вводится в действие по истечении десяти

календарных дней после его первого официального опубликования);

34) разрабатывает и утверждает типовые квалификационные характеристики должностей

педагогических работников и приравненных к ним лиц;

35) разрабатывает и утверждает правила конкурсного замещения руководителей государственных

учреждений среднего образования;

36) разрабатывает правила конкурсного замещения должностей профессорско-преподавательского

состава и научных работников высших учебных заведений;

36-1) присваивает ученые звания ассоциированного профессора (доцента), профессора по

ходатайству высшего учебного заведения и научных организаций;

37) утверждает правила аттестации педагогических работников;

38) организует переподготовку и повышение квалификации педагогических кадров;

39) разрабатывает и утверждает отраслевую систему поощрения;

40) проводит переговоры с иностранными партнерами и подписывает в пределах своей

компетенции международные договоры (соглашения) и программы в области образования, а также

научной деятельности; устанавливает правила организации международного сотрудничества,

осуществляемого организациями образования, и координирует эту работу;

41) разрабатывает, утверждает и устанавливает порядок направления для обучения за рубежом,

в том числе в рамках академической мобильности;

42) исключен Законом РК от 24.10.2011 № 487-IV (вводится в действие по истечении десяти

календарных дней после его первого официального опубликования);

43) разрабатывает и утверждает правила размещения государственного образовательного заказа

на дошкольное воспитание и обучение, подготовку специалистов с техническим и профессиональным,

послесредним, высшим и послевузовским образованием, а также на подготовительные отделения

высших учебных заведений;

44) выдает обязательные для исполнения письменные предписания об устранении выявленных

нарушений законодательства Республики Казахстан в области образования в установленные в

предписании сроки;

44-1) разрабатывает и утверждает правила разработки, апробации и внедрения образовательных

учебных программ, реализуемых в режиме эксперимента в организациях образования;

44-2) осуществляет информационное обеспечение органов управления системой образования;

44-3) организует разработку и утверждает правила организации и функционирования единой

информационной системы образования;

44-4) утверждает нормы расходов, типовые договора на обучение и прохождение стажировки по

международной стипендии “Болашак”;

44-5) утверждает номенклатуру видов организаций образования и типовые правила их

деятельности, в том числе малокомплектных школ;

44-6) формирует и утверждает перечень услуг, связанных с государственным образовательным

заказом;

45) разрабатывает и утверждает формы ведомственной отчетности, проверочных листов,

критерии оценки степени риска, ежегодные планы проверок в соответствии с Законом Республики

Казахстан “О государственном контроле и надзоре в Республике Казахстан”;

45-1) организует разработку и утверждает правила деятельности психологической службы в

организациях среднего образования;

45-2) получает сведения, содержащиеся в национальных реестрах идентификационных номеров в

соответствии с законодательством Республики Казахстан;

45-3) разрабатывает и утверждает типовые правила внутреннего распорядка организации

образования;

46) устанавливает порядок и условия содержания несовершеннолетних в центрах адаптации

несовершеннолетних в соответствии с законами Республики Казахстан;

46-1) организует разработку и утверждает методику подушевого нормативного финансирования

среднего, технического и профессионального образования;

46-2) организует разработку и утверждает правила подушевого финансирования среднего,

технического и профессионального образования;

46-3) организует разработку и утверждает методику ваучерно-модульной системы повышения

квалификации;

46-4) организует разработку и утверждает правила обеспечения дистанционного повышения

квалификации;

46-5) разрабатывает и утверждает правила подтверждения уровня квалификации педагогов;

46-6) разрабатывает и утверждает механизм целевой подготовки магистров и докторов PhD в

базовых высших учебных заведениях;

46-7) разрабатывает и утверждает правила назначения ректоров государственных высших

учебных заведений;

46-8) определяет и утверждает требования к университетским интернет-ресурсам;

46-9) организует разработку и утверждает технические условия к школам-интернатам,

профильным школам;

47) осуществляет иные полномочия, предусмотренные законами Республики Казахстан, актами

Президента Республики Казахстан и Правительства Республики Казахстан.

Сноска. Статья 5 с изменениями, внесенными законами РК от 17.07.2009 N 188 (порядок

введения в действие см. ст. 2); от 19.03.2010 № 258-IV; от 29.12.2010 № 372-IV (вводится в

действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от

06.01.2011 № 378-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого

официального опубликования); от 05.07.2011 № 452-IV (вводится в действие с 13.10.2011); от

15.07.2011 № 461-IV (вводится в действие с 30.01.2012); от 24.10.2011 № 487-IV (порядок

введения в действие см. ст. 2).

Статья 6. Компетенция местных представительных и

исполнительных органов в области образования

1. Местные представительные органы:

1) утверждают программы развития образования на территории соответствующей

административно-территориальной единицы, представленные местными исполнительными органами,

заслушивают отчеты об их исполнении;

2) принимают решение о льготном проезде обучающихся на общественном транспорте;

3) осуществляют в соответствии с законодательством Республики Казахстан иные полномочия по

обеспечению прав и законных интересов граждан.

2. Местный исполнительный орган области:

1) разрабатывает и вносит на утверждение маслихата программы развития образования;

2) обеспечивает предоставление технического и профессионального, послесреднего

образования;

3) обеспечивает обучение детей по специальным общеобразовательным учебным программам;

4) обеспечивает обучение одаренных детей в специализированных организациях образования;

5) организует заказ и обеспечение организаций образования, реализующих общеобразовательные

учебные программы основного среднего, общего среднего образования и профессиональные учебные

программы технического и профессионального, послесреднего образования, бланками документов

государственного образца об образовании и осуществляет контроль за их использованием;

5-1) утверждает государственный образовательный заказ на дошкольное воспитание и обучение,

размер подушевого финансирования и родительской платы;

6) создает, реорганизует и ликвидирует в установленном законодательством Республики

Казахстан порядке по согласованию с уполномоченным органом в области образования государственные

организации образования, реализующие профессиональные учебные программы технического и

профессионального, послесреднего образования, специализированные и специальные

общеобразовательные учебные программы, а также детские юношеские спортивные школы;

7)-7-2) исключены Законом РК от 24.10.2011 № 487-IV (вводится в действие по истечении

шести месяцев после его первого официального опубликования);

8) утверждает государственный образовательный заказ на подготовку специалистов с

техническим и профессиональным, послесредним образованием;

9) организует участие обучающихся в едином национальном тестировании;

10) осуществляет материально-техническое обеспечение государственных организаций

образования, реализующих профессиональные учебные программы технического и профессионального,

послесреднего образования, а также специальные и специализированные общеобразовательные учебные

программы (за исключением организаций образования в исправительных учреждениях

уголовно-исполнительной системы);

11) направляет средства на оказание финансовой и материальной помощи обучающимся и

воспитанникам государственных учреждений образования из семей, имеющих право на получение

государственной адресной социальной помощи, а также из семей, не получающих государственную

адресную социальную помощь, в которых среднедушевой доход ниже величины прожиточного минимума, и

детям-сиротам, детям, оставшимся без попечения родителей, проживающим в семьях, детям из семей,

требующих экстренной помощи в результате чрезвычайных ситуаций, и иным категориям обучающихся и

воспитанников, определяемым коллегиальным органом управления организации образования, в размере

не менее одного процента от бюджетных средств, выделяемых на текущее содержание

общеобразовательных школ;

12) обеспечивает приобретение и доставку учебников и учебно-методических комплексов на

бумажных и электронных носителях для организаций образования, реализующих на основе

государственного заказа профессиональные образовательные учебные программы технического и

профессионального образования, а также специализированные и специальные общеобразовательные

учебные программы;

13) обеспечивает организацию и проведение школьных олимпиад и конкурсов научных проектов

по общеобразовательным предметам, конкурсов исполнителей и конкурсов профессионального

мастерства областного масштаба;

14) обеспечивает дополнительное образование детей, осуществляемое на областном уровне;

15) организует переподготовку кадров и повышение квалификации работников государственных

организаций образования, финансируемых за счет бюджетных средств;

16) обеспечивает обследование психического здоровья детей и подростков и оказание

психолого-медико-педагогической консультативной помощи населению;

17) обеспечивает реабилитацию и социальную адаптацию детей и подростков с проблемами в

развитии;

18) осуществляет в установленном порядке государственное обеспечение детей-сирот, детей,

оставшихся без попечения родителей, их обязательное трудоустройство и обеспечение жильем;

19) организует бесплатное и льготное питание отдельных категорий обучающихся в

порядке, предусмотренном законодательством Республики Казахстан;

20) содействует трудоустройству лиц, окончивших на основе государственного

образовательного заказа организации образования, реализующие профессиональные учебные программы

технического и профессионального, послесреднего образования;

20-1) ежегодно до 15 апреля представляет в уполномоченные органы в области образования и

здравоохранения заявки о потребности в кадрах в сельской местности с последующим

трудоустройством согласно представленным заявкам;

21) вносит предложения в маслихат о льготном проезде обучающихся на общественном

транспорте;

22) назначает первого руководителя областного органа управления образованием по

согласованию с уполномоченным органом в области образования;

22-1) осуществляет образовательный мониторинг;

23) обеспечивает функционирование Центров адаптации несовершеннолетних;

24) обеспечивает условия лицам, содержащимся в Центрах адаптации несовершеннолетних;

24-1) оказывает содействие попечительским советам;

24-2) организует кадровое обеспечение государственных организаций образования;

24-3) выплачивает победителям конкурса – государственным учреждениям среднего образования

грант “Лучшая организация среднего образования”;

24-4) выдает разрешение на обучение в форме экстерната в организациях образования,

реализующих специализированные и специальные общеобразовательные учебные программы;

24-5) обеспечивает материально-техническую базу районных методических кабинетов, института

повышения квалификации;

25) осуществляет в интересах местного государственного управления иные полномочия,

возлагаемые на местные исполнительные органы законодательством Республики Казахстан.

3. Местный исполнительный орган города республиканского значения и столицы:

1) разрабатывает и вносит на утверждение маслихата программы развития образования;

2) организует учет детей дошкольного и школьного возраста, их обучение до получения ими

среднего образования;

3) организует и обеспечивает среднее образование, включая вечернюю (сменную) форму

обучения, и среднее образование, предоставляемое через организации образования интернатного

типа;

4) обеспечивает получение технического и профессионального, послесреднего образования;

5) создает, реорганизует и ликвидирует в порядке, установленном законодательством

Республики Казахстан, государственные организации образования, реализующие образовательные

учебные программы дошкольного воспитания и обучения, начального, основного среднего и общего

среднего, технического и профессионального, послесреднего образования, дополнительного

образования детей, а также государственные организации образования, реализующие специальные и

специализированные общеобразовательные учебные программы;

6)-6-2) исключены Законом РК от 24.10.2011 № 487-IV (вводится в действие по истечении

шести месяцев после его первого официального опубликования);

7) утверждает государственный образовательный заказ на подготовку специалистов с

техническим и профессиональным, послесредним образованием;

7-1) утверждает государственный образовательный заказ на дошкольное воспитание и обучение,

размер подушевого финансирования и родительской платы;

8) организует участие обучающихся в едином национальном тестировании;

9) организует приобретение и доставку учебников и учебно-методических комплексов для

государственных организаций образования, реализующих общеобразовательные учебные программы

начального, основного среднего, общего среднего образования, профессиональные учебные программы

технического и профессионального образования, а также специализированные и специальные

общеобразовательные учебные программы;

10) обеспечивает дополнительное образование для детей;

11) направляет средства на оказание финансовой и материальной помощи обучающимся и

воспитанникам государственных учреждений образования из семей, имеющих право на получение

государственной адресной социальной помощи, а также из семей, не получающих государственную

адресную социальную помощь, в которых среднедушевой доход ниже величины прожиточного минимума, и

детям-сиротам, детям, оставшимся без попечения родителей, проживающим в семьях, детям из семей,

требующих экстренной помощи в результате чрезвычайных ситуаций, и иным категориям обучающихся и

воспитанников, определяемым коллегиальным органом управления организации образования, в размере

не менее одного процента от бюджетных средств, выделяемых на текущее содержание

общеобразовательных школ;

12) осуществляет материально-техническое обеспечение государственных организаций

образования (за исключением организаций образования в исправительных учреждениях

уголовно-исполнительной системы) и организаций дошкольного воспитания и обучения;

13) обеспечивает обучение по специальным общеобразовательным учебным программам;

14) обеспечивает обучение одаренных детей в специализированных организациях образования;

15) обеспечивает организацию и проведение школьных олимпиад, конкурсов научных проектов по

общеобразовательным предметам, конкурсов исполнителей и конкурсов профессионального мастерства в

масштабе города республиканского значения, столицы;

16) обеспечивает обследование психического здоровья детей и подростков и оказание

психолого-медико-педагогической консультативной помощи населению;

17) обеспечивает реабилитацию и социальную адаптацию детей и подростков с проблемами в

развитии;

18) обеспечивает переподготовку кадров и повышение квалификации работников государственных

учреждений, финансируемых за счет бюджетных средств;

19) осуществляет в установленном порядке государственное обеспечение детей-сирот, детей,

оставшихся без попечения родителей, их обязательное трудоустройство и обеспечение жильем;

20) организует в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан,

медицинское обслуживание обучающихся и воспитанников организаций образования, за исключением

дошкольных;

21) организует в порядке, предусмотренном законодательством Республики Казахстан,

бесплатное и льготное питание отдельных категорий обучающихся и воспитанников;

22) содействует трудоустройству лиц, окончивших на основе государственного

образовательного заказа организации образования, реализующие профессиональные учебные программы

технического и профессионального, послесреднего образования;

23) вносит предложения в маслихат о льготном проезде обучающихся на общественном

транспорте;

24) оказывает организациям дошкольного воспитания и обучения необходимую методическую и

консультативную помощь;

25) назначает первых руководителей органа управления образованием по согласованию с

уполномоченным органом в области образования;

25-1) организует заказ и обеспечение организаций образования, реализующих

общеобразовательные учебные программы основного среднего, общего среднего образования и

профессиональные программы технического и профессионального, послесреднего образования, бланками

документов государственного образца об образовании и осуществляет контроль за их использованием;

25-2) осуществляет образовательный мониторинг;

25-3) оказывает содействие попечительским советам;

25-4) организует кадровое обеспечение государственных организаций образования;

25-5) обеспечивает методическое руководство психологической службой в организациях

образования;

25-6) выплачивает победителям конкурса – государственным учреждениям среднего образования

грант “Лучшая организация среднего образования”;

25-7) выдает разрешение на обучение в форме экстерната в организациях основного среднего,

общего среднего образования, а также в организациях образования, реализующих специализированные

и специальные общеобразовательные учебные программы;

25-8) обеспечивает материально-техническую базу районных методических кабинетов, института

повышения квалификации;

26) обеспечивает функционирование Центров адаптации несовершеннолетних;

27) обеспечивает условия лицам, содержащимся в Центрах адаптации несовершеннолетних;

28) осуществляет в интересах местного государственного управления иные полномочия,

возлагаемые на местные исполнительные органы законодательством Республики Казахстан.

4. Местный исполнительный орган района (города областного значения):

1) реализует программы развития образования;

2) обеспечивает предоставление начального, основного среднего и общего среднего

образования, включая вечернюю (сменную) форму обучения, и общего среднего образования,

предоставляемого через организации интернатного типа;

3) организует участие обучающихся в едином национальном тестировании;

4) организует учет детей дошкольного и школьного возраста, их обучение до получения ими

среднего образования;

5) создает, реорганизует и ликвидирует в порядке, установленном законодательством

Республики Казахстан, государственные организации образования, реализующие общеобразовательные

учебные программы начального, основного среднего и общего среднего образования, за исключением

государственных организаций образования, реализующих специальные и специализированные

общеобразовательные учебные программы, а также общеобразовательные учебные программы дошкольного

воспитания и обучения и дополнительные образовательные программы для детей;

6)-6-2) исключены Законом РК от 24.10.2011 № 487-IV (вводится в действие по истечении

шести месяцев после его первого официального опубликования);

7) поддерживает и оказывает содействие в материально-техническом обеспечении

государственных организаций образования, реализующих общеобразовательные учебные программы

начального, основного среднего и общего среднего образования (за исключением организаций

образования в исправительных учреждениях уголовно-исполнительной системы);

8) организует приобретение и доставку учебников и учебно-методических комплексов

организациям образования, реализующим общеобразовательные учебные программы предшкольной

подготовки, начального, основного среднего и общего среднего образования;

9) обеспечивает дополнительное образование для детей;

10) обеспечивает организацию и проведение школьных олимпиад и конкурсов научных проектов

по общеобразовательным предметам, конкурсов районного (городского) масштаба;

11) направляет средства на оказание финансовой и материальной помощи обучающимся и

воспитанникам государственных учреждений образования из семей, имеющих право на получение

государственной адресной социальной помощи, а также из семей, не получающих государственную

адресную социальную помощь, в которых среднедушевой доход ниже величины прожиточного минимума, и

детям-сиротам, детям, оставшимся без попечения родителей, проживающим в семьях, детям из семей,

требующих экстренной помощи в результате чрезвычайных ситуаций, и иным категориям обучающихся и

воспитанников, определяемым коллегиальным органом управления организации образования, в размере

не менее одного процента от бюджетных средств, выделяемых на текущее содержание

общеобразовательных школ;

12) осуществляет в установленном порядке государственное обеспечение детей-сирот, детей,

оставшихся без попечения родителей, их обязательное трудоустройство и обеспечение жильем;

13) организует в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан,

медицинское обслуживание обучающихся и воспитанников организаций образования, за исключением

дошкольных;

14) организует в порядке, предусмотренном законодательством Республики Казахстан,

бесплатное и льготное питание отдельных категорий обучающихся и воспитанников;

15) содействует трудоустройству лиц, окончивших обучение в организациях образования;

16) содействует обеспечению жилищно-бытовых условий молодых специалистов, прибывших на

работу в организации образования, находящиеся в сельской местности;

17) вносит предложения в маслихат о льготном проезде обучающихся на общественном

транспорте;

18) оказывает организациям дошкольного воспитания и обучения и семьям необходимую

методическую и консультативную помощь;

19) назначает первых руководителей районных (городских) отделов образования по

согласованию с уполномоченным органом в области образования;

19-1) осуществляет образовательный мониторинг;

19-2) организует заказ и обеспечение организаций образования, реализующих

общеобразовательные учебные программы основного среднего, общего среднего образования, бланками

документов государственного образца об образовании и осуществляет контроль за их использованием;

20) исключен Законом РК от 24.10.2011 № 487-IV (вводится в действие по истечении десяти

календарных дней после его первого официального опубликования);

21) исключен Законом РК от 24.10.2011 № 487-IV (вводится в действие по истечении десяти

календарных дней после его первого официального опубликования);

21-1) осуществляет кадровое обеспечение государственных организаций образования;

21-2) обеспечивает методическое руководство психологической службой в организациях

образования;

21-3) выдает разрешение на обучение в форме экстерната в организациях основного среднего,

общего среднего образования;

22) осуществляет в интересах местного государственного управления иные полномочия,

возлагаемые на местные исполнительные органы законодательством Республики Казахстан.

5. Аким района в городе, города областного, районного значения, поселка, аула (села),

аульного (сельского) округа:

1) организует учет детей дошкольного и школьного возраста;

1-1) обеспечивает функционирование опорных школ (ресурсных центров);

2) обеспечивает дошкольное воспитание и обучение, в том числе организует в порядке,

установленном законодательством Республики Казахстан, медицинское обслуживание в организациях

дошкольного воспитания и обучения.

Аким поселка, аула (села), аульного (сельского) округа в случае отсутствия школы в

населенном пункте организует бесплатный подвоз обучающихся до ближайшей школы и обратно.

Сноска. Статья 6 с изменениями, внесенными законами РК от 29.12.2010 № 372-IV (вводится в

действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от

05.07.2011 № 452-IV (вводится в действие с 13.10.2011); от 15.07.2011 № 461-IV (вводится в

действие с 30.01.2012); от 24.10.2011 № 487-IV (порядок введения в действие см. ст. 2).

Статья 7. Информационное обеспечение органов управления

системой образования

1. В целях своевременного обеспечения органов управления системой образования полной,

достоверной, сопоставимой информацией в Республике Казахстан создается и действует единая

информационная система образования, обеспечивающая возможности эффективного управления

образованием.

2. Единая информационная система образования включает в себя данные образовательного

мониторинга, статистических наблюдений, и иные данные, полученные уполномоченным органом в

области образования, местными исполнительными органами, организациями образования в процессе

осуществления своей деятельности.

Сноска. Статья 7 с изменением, внесенным Законом РК от 24.10.2011 № 487-IV (вводится в

действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 8. Государственные гарантии в области образования

1. Право на образование обеспечивается государством путем развития системы образования,

совершенствования правовой основы ее функционирования и создания необходимых

социально-экономических условий для получения образования в соответствии с Конституцией

Республики Казахстан.

Государственный контроль за качеством образования обеспечивается путем создания и

обеспечения функционирования национальной системы оценки качества образования.

2. Государство обеспечивает получение гражданами Республики Казахстан бесплатного

предшкольного, начального, основного среднего и общего среднего образования, а также на

конкурсной основе в соответствии с государственным образовательным заказом

бесплатного технического и профессионального, послесреднего, высшего и послевузовского

образования, если образование каждого из этих уровней гражданин получает впервые, за исключением

учебных заведений специальных государственных органов.

Иностранцы и лица без гражданства, постоянно проживающие в Республике Казахстан, а также

въехавшие в Республику Казахстан с целью воссоединения семьи, имеют равные с гражданами

Республики Казахстан права на получение предшкольного, начального, основного среднего и общего

среднего образования в порядке, установленномуполномоченным органом в области образования.

Лицам без гражданства, постоянно проживающим в Республике Казахстан, предоставляется право

на получение на конкурсной основе в соответствии с государственным образовательным заказом

бесплатного технического и профессионального, послесреднего, высшего и послевузовского

образования, если образование каждого из этих уровней они получают впервые, за исключением

военных учебных заведений.

Право на получение иностранцами на конкурсной основе в соответствии с государственным

образовательным заказом бесплатного технического и профессионального, послесреднего, высшего и

послевузовского образования определяется международными договорами Республики Казахстан.

3. В целях обеспечения доступности получения технического и профессионального,

послесреднего, высшего и послевузовского образования создаются условия для развития

негосударственного образовательного кредитования.

Государство принимает меры по созданию системы гарантирования образовательных кредитов,

выдаваемых финансовыми организациями.

4. Государство полностью или частично компенсирует расходы на содержание граждан

Республики Казахстан, нуждающихся в социальной помощи, в период получения ими образования.

К категории граждан Республики Казахстан, которым оказывается социальная помощь,

относятся:

1) дети-сироты, дети, оставшиеся без попечения родителей;

2) дети с ограниченными возможностями в развитии, инвалиды и инвалиды с детства,

дети-инвалиды;

3) дети из многодетных семей;

4) дети, находящиеся в центрах временной изоляции, адаптации и реабилитации

несовершеннолетних;

5) дети, проживающие в школах-интернатах общего и санаторного типов, интернатах при

школах;

6) дети, воспитывающиеся и обучающиеся в специализированных интернатных организациях

образования для одаренных детей;

7) воспитанники интернатных организаций;

8) дети из семей, имеющих право на получение государственной адресной социальной помощи, а

также из семей, не получающих государственную адресную социальную помощь, в которых

среднедушевой доход ниже величины прожиточного минимума;

9) дети, которые по состоянию здоровья в течение длительного времени обучаются по

программам начального, основного среднего, общего среднего образования на дому или в

организациях, оказывающих стационарную помощь, а также восстановительное лечение и медицинскую

реабилитацию;

10) иные категории граждан, определяемые законами Республики Казахстан.

5. Для граждан, которые по состоянию здоровья в течение длительного времени не могут

посещать организации начального, основного среднего, общего среднего образования, организуется

индивидуальное бесплатное обучение на дому или в организациях, оказывающих стационарную помощь,

а также восстановительное лечение и медицинскую реабилитацию. V040003303

6. Государство, реализуя цели инклюзивного образования, обеспечивает гражданам с

ограниченными возможностями в развитии специальные условия для получения ими образования,

коррекции нарушения развития и социальной адаптации на всех уровнях образования.

7. Государство гарантирует функционирование малокомплектных школ и интернатных организаций

для обеспечения права на получение начального, основного среднего, общего среднего образования

детьми, проживающими в населенных пунктах с малой численностью жителей.

8. Государство создает необходимые условия одаренным гражданам Республики Казахстан для

получения элитарного образования, в том числе за рубежом.

Сноска. Статья 8 с изменениями, внесенными законами РК от 22.07.2011 № 478-IV (вводится в

действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от

24.10.2011 № 487-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого

официального опубликования); от 13.02.2012 № 553-IV (вводится в действие по истечении десяти

календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 9. Язык обучения и воспитания

1. Языковая политика в организациях образования осуществляется в соответствии с

Конституцией Республики Казахстан и законодательством Республики Казахстан о языках.

2. Все организации образования, независимо от форм собственности, должны обеспечить знание

обучающимися казахского языка как государственного, а также изучение русского языка и одного из

иностранных языков в соответствии с государственным общеобязательным стандартом соответствующего

уровня образования.

3. Право на получение образования на родном языке обеспечивается созданием при наличии

возможности соответствующих организаций образования, классов, групп, а также условий их

функционирования.

Создание соответствующих организаций образования, классов, групп с государственным языком

обучения является приоритетным направлением.

4. Государственный и русский языки являются обязательными предметами, включаемыми в

перечень предметов при проведении единого национального тестирования.

Сноска. Статья 9 с изменениями, внесенными Законом РК от 24.10.2011 № 487-IV (вводится в

действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 9-1. Аккредитация организаций образования

1. Аккредитация организации образования осуществляется на добровольной основе.

Организация образования самостоятельна в выборе аккредитационного органа.

2. Решение о проведении аккредитации или об отказе в проведении аккредитации принимается

аккредитационным органом по результатам рассмотрения заявлений организацией образования и

представленных документов, перечень которых определяется аккредитационным органом.

Условия и сроки проведения аккредитации определяются в договоре о проведении аккредитации

между организацией образования и аккредитационным органом.

3. Аккредитационный орган проводит институциональную или специализированную аккредитацию в

соответствии со своими стандартами (регламентами) аккредитации.

4. Аккредитация организации образования проводится за счет средств организации

образования.

5. Организации образования вправе пройти национальную и международную институциональную,

специализированную аккредитацию в аккредитационных органах, внесенных в реестр уполномоченного

органа.

6. Институты повышения квалификации вправе пройти аккредитацию на общих основаниях в

соответствии с законодательством Республики Казахстан.

Сноска. Глава 2 дополнена статьей 9-1 в соответствии с Законом РК от 24.10.2011 № 487-IV

(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального

опубликования).

Глава 3. СИСТЕМА ОБРАЗОВАНИЯ

Статья 10. Понятие системы образования

Система образования Республики Казахстан представляет собой совокупность

взаимодействующих:

1) государственных общеобязательных стандартов образования и образовательных учебных

программ, обеспечивающих преемственность уровней образования;

2) организаций образования, независимо от форм собственности, типов и видов, реализующих

образовательные программы;

3) органов управления образованием и соответствующей инфраструктуры, в том числе

организаций учебно-методического и научно-методического обеспечения, осуществляющих

образовательный мониторинг;

4) объединений субъектов образовательной деятельности.

Сноска. Статья 10 с изменениями, внесенными Законом РК от 24.10.2011 № 487-IV (вводится в

действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 11. Задачи системы образования

Задачами системы образования являются:

1) создание необходимых условий для получения качественного образования, направленного на

формирование, развитие и профессиональное становление личности на основе национальных и

общечеловеческих ценностей, достижений науки и практики;

2) развитие творческих, духовных и физических возможностей личности, формирование прочных

основ нравственности и здорового образа жизни, обогащение интеллекта путем создания условий для

развития индивидуальности;

3) воспитание гражданственности и патриотизма, любви к своей Родине – Республике

Казахстан, уважения к государственным символам и государственному языку, почитания народных

традиций, нетерпимости к любым антиконституционным и антиобщественным проявлениям;

4) воспитание личности с активной гражданской позицией, формирование потребностей

участвовать в общественно-политической, экономической и культурной жизни республики, осознанного

отношения личности к своим правам и обязанностям;

5) приобщение к достижениям отечественной и мировой культуры; изучение истории, обычаев и

традиций казахского и других народов республики; овладение государственным, русским, иностранным

языками;

6) обеспечение повышения социального статуса педагогических работников;

7) расширение автономности, самостоятельности организаций образования, демократизация

управления образованием;

8) функционирование национальной системы оценки качества образования, отвечающей

потребностям общества и экономики;

9) внедрение и эффективное использование новых технологий обучения, в том числе кредитной,

дистанционной, информационно-коммуникационных, способствующих быстрой адаптации

профессионального образования к изменяющимся потребностям общества и рынка труда;

10) развитие систем обучения в течение жизни, обеспечивающих взаимосвязь между общим

обучением, обучением по месту работы и потребностями рынка труда и помогающих каждому

максимально использовать свой личный потенциал в обществе, основанный на знании и

компетентности;

11) интеграция образования, науки и производства;

12) обеспечение профессиональной мотивации обучающихся;

13) обеспечение опережающего развития технического и профессионального образования путем

активного взаимодействия с работодателями и другими социальными партнерами;

14) создание специальных условий для получения образования лицами с ограниченными

возможностями.

Сноска. Статья 11 с изменениями, внесенными Законом РК от 24.10.2011 № 487-IV (вводится в

действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 12. Уровни образования

Система образования в Республике Казахстан на основе принципа непрерывности и

преемственности образовательных учебных программ включает следующие уровни образования:

1) дошкольное воспитание и обучение;

2) начальное образование;

3) основное среднее образование;

4) среднее образование (общее среднее образование, техническое и профессиональное

образование);

5) послесреднее образование;

6) высшее образование;

7) послевузовское образование.

Глава 4. СОДЕРЖАНИЕ ОБРАЗОВАНИЯ

Статья 13. Понятие содержания образования

Содержание образования – это система (комплекс) знаний по каждому уровню образования,

являющаяся основой для формирования компетентности и всестороннего развития личности.

Содержание образования определяется образовательными учебными программами, которые

разрабатываются на основе государственных общеобязательных стандартов образования.

Статья 14. Образовательные учебные программы

1. Образовательные учебные программы в зависимости от содержания и их направления

(назначения) подразделяются на:

1) общеобразовательные (типовые, рабочие);

2) профессиональные (типовые, рабочие);

3) дополнительные.

Типовые учебные программы разрабатываются в соответствии с требованиями государственных

общеобязательных стандартов образования.

Рабочие учебные программы разрабатываются на основе соответствующих типовых учебных планов

и типовых учебных программ.

2. Общеобразовательные учебные программы направлены на решение задач формирования общей

культуры личности, адаптации личности к жизни в обществе, на создание основы для осознанного

выбора и освоения профессии, специальности.

В зависимости от содержания общеобразовательные учебные программы подразделяются на

учебные программы:

1) дошкольного воспитания и обучения;

2) начального образования;

3) основного среднего образования;

4) общего среднего образования.

Для наиболее полного развития потенциальных возможностей одаренных лиц разрабатываются

специализированные образовательные учебные программы, предусматривающие углубленное изучение

отдельных предметов учебной программы.

Для отдельных категорий лиц разрабатываются специальные образовательные учебные программы,

учитывающие особенности развития и потенциальные возможности обучающихся и воспитанников,

определяемые с учетом рекомендаций психолого-медико-педагогических консультаций.

3. Профессиональные учебные программы направлены на подготовку специалистов технического,

обслуживающего и управленческого труда по направлениям профессиональной деятельности в отраслях

экономики, последовательное повышение профессионального и общеобразовательного уровня личности.

В зависимости от содержания профессиональные учебные программы подразделяются на учебные

программы:

1) технического и профессионального образования;

2) послесреднего образования;

3) высшего образования;

4) послевузовского образования.

4. Образовательные учебные программы дополнительного образования предусматривают создание

условий для развития личностного самоопределения, творчества обучающихся, реализации их

способностей, адаптации к жизни в обществе, формирования гражданского самосознания, общей

культуры, здорового образа жизни, организации содержательного досуга.

5. Для апробации новых технологий обучения, внедрения нового содержания образования

разрабатываются экспериментальные образовательные учебные программы, реализуемые в организациях

образования, работающих в режиме эксперимента (экспериментальных площадках).

6. Интегрированные образовательные учебные программы разрабатываются организациями

образования по согласованию с уполномоченным органом в области образования. Интегрированные

образовательные учебные программы могут быть междисциплинарными и межуровневыми, межвузовскими и

международными.

7. Типовые учебные программы по военным специальностям утверждаются руководителем

соответствующего государственного органа по согласованию с уполномоченным органом в области

образования.

8. Типовые учебные программы по медицинским и фармацевтическим специальностям утверждаются

уполномоченным органом в области здравоохранения по согласованию с уполномоченным органом в

области образования.

9. Организация образования вправе при наличии лицензии реализовывать образовательные

учебные программы различного уровня, если иное не предусмотрено законами Республики Казахстан.

Сноска. Статья 14 с изменениями, внесенными законами РК от 19.01.2011 № 395-IV (вводится

в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования);

от 24.10.2011 № 487-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его

первого официального опубликования).

Статья 15. Общеобразовательные учебные программы

дошкольного воспитания и обучения

1. Общеобразовательные учебные программы дошкольного воспитания и обучения разрабатываются

на основе государственного общеобязательного стандарта дошкольного воспитания и обучения с

учетом специфичных для детей дошкольного возраста видов деятельности.

2. Общеобразовательные учебные программы дошкольного воспитания и обучения:

1) обеспечивают преемственность и непрерывность дошкольного и начального образования с

учетом принципа единства воспитания, обучения, развития и оздоровления детей;

2) ориентируются на реализацию задатков, наклонностей, способностей, дарований каждого

ребенка и подготовку его к освоению образовательной программы начального образования на основе

индивидуального подхода с учетом особенностей развития и состояния здоровья.

3. Общеобразовательные учебные программы дошкольного обучения формируют элементарные

навыки чтения, письма, счета и опыта языкового общения и предусматривают создание равных

стартовых условий для освоения начального образования.

Статья 16. Общеобразовательные учебные программы

начального, основного среднего и общего

среднего образования

1. Общеобразовательные учебные программы начального образования направлены на формирование

личности ребенка, развитие его индивидуальных способностей, положительной мотивации и умений в

учебной деятельности: прочных навыков чтения, письма, счета, опыта языкового общения, творческой

самореализации, культуры поведения для последующего освоения образовательных программ основной

школы.

Срок освоения общеобразовательной учебной программы начального образования – четыре года.

2. Общеобразовательные учебные программы основного среднего образования направлены на

освоение обучающимися базисных основ системы наук, формирование у них высокой культуры

межличностного и межэтнического общения, самоопределение личности и профессиональную ориентацию.

Общеобразовательная учебная программа включает предпрофильную подготовку обучающихся.

Изучение содержания каждого предмета завершается на уровне основного среднего образования.

Срок освоения общеобразовательной учебной программы основного среднего образования – пять

лет.

При переходе на двенадцатилетнее образование срок освоения общеобразовательной учебной

программы основного среднего образования – шесть лет.

3. Общеобразовательные учебные программы общего среднего образования разрабатываются на

основе дифференциации, интеграции и профессиональной ориентации содержания образования с

введением профильного обучения по естественно-математическому и общественно-гуманитарному

направлениям.

Срок освоения общеобразовательной учебной программы общего среднего образования – два

года.

Сноска. Статья 16 с изменениями, внесенными Законом РК от 24.10.2011 № 487-IV (вводится в

действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 17. Образовательные учебные программы технического

и профессионального образования

1. Техническое и профессиональное образование является составной частью уровня среднего

образования и направлено на подготовку квалифицированных рабочих и специалистов среднего звена

по основным направлениям общественно-полезной профессиональной деятельности.

2. Образовательные учебные программы технического и профессионального образования в

зависимости от их содержания и уровня квалификации подготовки обучающихся делятся на

образовательные учебные программы:

1) предусматривающие подготовку кадров по массовым профессиям технического и

обслуживающего труда.

Содержание образовательных учебных программ предусматривает:

изучение интегрированных курсов по общеобразовательным предметам, являющимся

профилирующими для освоения общепрофессиональных и специальных дисциплин, прохождение

производственного обучения и профессиональной практики по приобретению профессиональных навыков;

присвоение обучающимся установленного уровня профессиональной квалификации (разряда,

класса, категории) по конкретной профессии;

2) предусматривающие овладение сложными (смежными) профессиями и практическими навыками

выполнения работ во всех отраслях экономики, связанными с высокими технологиями и

профессиональной деятельностью.

Содержание образовательных учебных программ предусматривает:

изучение общеобразовательных, общегуманитарных, экономических, общепрофессиональных,

специальных дисциплин, прохождение производственного обучения и профессиональной практики по

приобретению и закреплению профессиональных навыков;

присвоение обучающимся повышенного уровня профессиональной квалификации по конкретной

специальности;

3) обеспечивающие подготовку специалистов среднего звена.

Содержание образовательных учебных программ предусматривает изучение интегрированных

образовательных учебных программ технического и профессионального образования с образовательными

учебными программами 1-2 курсов высших учебных заведений.

По итогам промежуточной аттестации (после каждого курса обучения) обучающимся

присваивается достигнутый уровень профессиональной квалификации (разряд, класс, категория) по

конкретной специальности.

По завершении полного курса обучения и прохождения итоговой аттестации обучающимся

присваивается квалификация специалиста среднего звена.

3. Образовательные учебные программы технического и профессионального образования по

специальностям культуры и искусства разрабатываются с учетом принципа ранней профессионализации

и особенностей подготовки обучающихся по указанным специальностям. Продолжительность обучения

зависит от сложности учебных программ и уровня присваиваемой квалификации и определяется

соответствующим государственным общеобязательным стандартом образования.

4. Образовательные учебные программы технического и профессионального образования для

граждан, имеющих общее среднее образование, предусматривают изучение общепрофессиональных,

экономических, специальных дисциплин и выполнение учебно-производственных работ, определяющих

будущую профессиональную деятельность по избранной специальности.

5. Образовательные учебные программы технического и профессионального образования состоят

из программ теоретического и производственного обучения и профессиональной практики.

Сноска. Статья 17 в редакции Закона РК от 24.10.2011 № 487-IV (вводится в действие по

истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 18. Специализированные общеобразовательные учебные

программы

Специализированные общеобразовательные учебные программы разрабатываются на основе

общеобразовательных учебных программ основного среднего, общего среднего образования и

направлены на углубленное освоение обучающимися основ наук, культуры, искусства, спорта,

военного дела, развитие их творческого потенциала и дарований.

Специализированные общеобразовательные учебные программы реализуются в специализированных

организациях образования для одаренных детей, а также в организациях образования с углубленной

допризывной подготовкой в специализированных школах Министерства обороны Республики Казахстан.

Статья 19. Специальные образовательные учебные программы

Сноска. Заголовок в редакции Закона РК от 24.10.2011 № 487-IV (вводится в действие по

истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

1. Специальные образовательные учебные программы разрабатываются на основе образовательных

учебных программ начального, основного среднего, общего среднего, технического и

профессионального образования и направлены на обучение и развитие лиц с ограниченными

возможностями, учитывают психофизические особенности и познавательные возможности обучающихся и

воспитанников, определяемые с учетом рекомендаций психолого-медико-педагогических консультаций.

2. Для лиц, нуждающихся в длительном лечении, а также для детей и подростков с

ограниченными возможностями в развитии разрабатываются и внедряются специальные коррекционные

общеобразовательные учебные программы.

3. Специальные общеобразовательные учебные программы реализуются в специальных

организациях образования, предусмотренных законами Республики Казахстан, в общеобразовательных

школах или на дому.

Сноска. Статья 19 с изменениями, внесенными Законом РК от 24.10.2011 № 487-IV (вводится в

действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 20. Профессиональные учебные программы

послесреднего образования

1. Профессиональные учебные программы послесреднего образования направлены на подготовку

специалистов технического, обслуживающего и управленческого труда из числа граждан, имеющих

среднее образование (общее среднее или техническое и профессиональное).

Срок освоения профессиональных учебных программ послесреднего образования (кроме

специальностей медицины) лицами, имеющими общее среднее образование, составляет не менее двух

лет, а имеющими техническое и профессиональное образование, – не менее одного года.

2. Содержание профессиональных учебных программ послесреднего образования предусматривает:

1) изучение наряду с профессиональными социально-гуманитарных и естественно-научных

дисциплин, интегрированных с профессиональными учебными программами 1-2 курсов высшего

образования;

2) по завершении обучения присвоение квалификации младшего специалиста обслуживающего и

управленческого труда.

Сноска. Статья 20 с изменением, внесенным Законом РК от 24.10.2011 № 487-IV (вводится в

действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 21. Профессиональные учебные программы высшего

образования

1. Профессиональные учебные программы высшего образования направлены на подготовку

специалистов с присвоением квалификации и (или) академической степени “бакалавр”,

последовательное повышение уровня их профессиональной подготовки.

Лица, завершившие обучение по профессиональной учебной программе высшего образования с

присуждением академической степени “бакалавр”, могут занимать должности, для которых

квалификационными требованиями предусмотрено наличие высшего образования.

2. Содержание профессиональных учебных программ высшего образования предусматривает

изучение цикла общеобразовательных дисциплин, цикла базовых дисциплин, цикла профилирующих

дисциплин, а также прохождение профессиональной практики по соответствующим специальностям.

Профессиональные образовательные учебные программы высшего образования включают дисциплины

обязательного компонента и компонента по выбору. Дисциплины из компонента по выбору обучающегося

в каждом цикле должны содержательно дополнять дисциплины обязательного компонента.

Высшие учебные заведения вправе на конкурсной основе разрабатывать и внедрять

инновационные образовательные учебные программы, содержащие новейшие технологии и методы

обучения, направленные на дальнейшее развитие и совершенствование системы образования.

3. Срок освоения профессиональных учебных программ высшего образования определяется

государственным общеобязательным стандартом высшего образования и должен составлять не менее 4

лет.

4. Для граждан, имеющих техническое и профессиональное, послесреднее или высшее

образование, высшими учебными заведениями разрабатываются и реализуются профессиональные учебные

программы, предусматривающие сокращенные сроки обучения.

5. Высшие военные и специальные учебные заведения реализуют профессиональные

образовательные учебные программы по военным и иным специальностям, утверждаемые руководителем

соответствующего государственного органа по согласованию с уполномоченным органом в области

образования.

6. Освоение профессиональной учебной программы интернатуры является обязательным условием

допуска к клинической практике граждан, получивших высшее медицинское образование по клиническим

специальностям, перечень которых утверждается уполномоченным органом в области здравоохранения.

Положение об интернатуре утверждается уполномоченным органом в области здравоохранения.

Сноска. Статья 21 с изменениями, внесенными законами РК от 24.10.2011 № 487-IV (вводится в

действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от

13.02.2012 № 553-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого

официального опубликования).

Статья 22. Профессиональные учебные программы

послевузовского образования

1. Профессиональные учебные программы послевузовского образования направлены на подготовку

научных и педагогических кадров высшей квалификации, последовательное повышение уровня их

научной и педагогической подготовки.

2. Содержание профессиональных учебных программ послевузовского образования

предусматривает: теоретическое обучение, включающее базовые и профильные дисциплины; практику;

научно-исследовательскую работу с написанием диссертации.

3. Освоение профессиональной учебной программы резидентуры является обязательным условием

допуска к клинической практике граждан, получивших высшее медицинское образование по клиническим

специальностям, перечень которых утверждается уполномоченным органом в области здравоохранения.

Статья 23. Образовательные учебные программы

дополнительного образования

1. Образовательные учебные программы дополнительного образования направлены на

удовлетворение всесторонних потребностей обучающихся, воспитанников и специалистов.

2. Образовательные учебные программы дополнительного образования в зависимости от

содержания и направленности подразделяются на учебные программы:

1) дополнительного образования обучающихся и воспитанников;

2) переподготовки и повышения квалификации специалистов, направленные на развитие

профессиональных компетенций, адекватных современным требованиям.

3. Образовательные учебные программы дополнительного образования, реализуемые

государственными организациями образования, утверждаются органами, выполняющими по отношению к

ним функции органа государственного управления.

Сноска. Статья 23 с изменениями, внесенными Законом РК от 24.10.2011 № 487-IV (вводится в

действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 24. Образование взрослых

Сноска. Статья 24 исключена Законом РК от 24.10.2011 № 487-IV (вводится в действие по

истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 25. Экспериментальные образовательные учебные

программы

Экспериментальные образовательные учебные программы направлены на апробацию новых

технологий обучения, внедрение нового содержания образования.

Глава 5. ОРГАНИЗАЦИЯ ОБРАЗОВАТЕЛЬНОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ

Статья 26. Общие требования к приему обучающихся и

воспитанников в организации образования

1. Порядок приема на обучение в организации образования дошкольного, начального, основного

среднего, общего среднего, технического и профессионального, послесреднего, высшего и

послевузовского образования устанавливается типовыми правилами приема в учебные заведения

соответствующего типа.

1-1. Порядок приема в организации образования, имеющие особый статус, определяется ими

самостоятельно.

2. Порядок приема на обучение в организации образования дошкольного, начального, основного

среднего и общего среднего образования, обеспечивающий прием всех детей, проживающих на

территории обслуживания организации образования, устанавливается правилами приема, утверждаемыми

местными исполнительными органами на основании типовых правил приема.

2-1. Прием на обучение граждан Республики Казахстан, которым присужден грант “Өркен”,

осуществляется специализированными организациями образования “Назарбаев Интеллектуальные школы”.

3. Прием на обучение в организации образования, реализующие профессиональные учебные

программы технического и профессионального, послесреднего, высшего, послевузовского образования,

осуществляется по заявлениям граждан на конкурсной основе. Условия конкурса должны гарантировать

соблюдение прав на образование и обеспечить зачисление граждан, наиболее способных и

подготовленных к освоению профессиональной учебной программы соответствующего уровня.

3-1. Прием на обучение в автономные организации образования осуществляется в порядке,

определяемом указанными организациями, без применения процедур единого национального

тестирования.

4. Для получения послевузовского образования в ведущих зарубежных высших учебных

заведениях по очной форме обучения в соответствии с перечнем специальностей, ежегодно

утверждаемым в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан, граждане

Республики Казахстан имеют право на присуждение на конкурсной основе международной стипендии

“Болашак”.

С гражданами Республики Казахстан, которым присуждена международная стипендия “Болашак”,

заключается договор на обучение по международной стипендии “Болашак”.

5. При проведении конкурса на получение образовательных грантов, а также на зачисление в

состав обучающихся по государственному образовательному заказу на подготовку кадров с

техническим и профессиональным, послесредним и высшим образованием преимущественное право имеют:

1) лица, награжденные знаком “Алтын белгі”;

2) лица, имеющие документы об образовании автономных организаций образования;

3) победители международных олимпиад и конкурсов научных проектов (научных соревнований)

по общеобразовательным предметам (награжденные дипломами первой, второй и третьей степени),

республиканских и международных конкурсов исполнителей и спортивных соревнований (награжденные

дипломами первой, второй и третьей степени) последних трех лет, перечень которых определяется

уполномоченным органом в области образования, а также победители Президентской, республиканских

олимпиад и конкурсов научных проектов по общеобразовательным предметам (награжденные дипломами

первой, второй и третьей степени) текущего года при условии соответствия выбранной ими

специальности предмету олимпиады, конкурса или спортивного соревнования.

В случае одинаковых показателей при проведении конкурса на получение образовательных

грантов, а также на зачисление в состав обучающихся по государственному образовательному заказу

на подготовку кадров с техническим и профессиональным, послесредним и высшим образованием

преимущественное право имеют дети-сироты и дети, оставшиеся без попечения родителей, инвалиды I

и II групп, лица, приравненные по льготам и гарантиям к участникам и инвалидам Великой

Отечественной войны, инвалиды с детства, дети-инвалиды, которым согласно заключению

медико-социальной экспертизы не противопоказано обучение в соответствующих организациях

образования, и лица, имеющие документы об образовании (свидетельства, аттестаты, дипломы) с

отличием.

5-1. В случае отказа обладателя образовательного гранта до зачисления его в высшее учебное

заведение свидетельство о присуждении образовательного гранта аннулируется, а образовательный

грант присуждается в установленном порядке.

6. Прием на обучение в высшие технические школы для получения технического и

профессионального образования осуществляется на условиях, определяемых уполномоченным органом в

области образования.

7. Прием на обучение в высшие учебные заведения для получения послевузовского

профессионального образования осуществляется по заявлениям граждан на конкурсной основе в

порядке, установленном уполномоченным органом в области образования.

8. При поступлении на учебу в организации образования, реализующие профессиональные

учебные программы технического и профессионального, послесреднего и высшего

образования, предусматривается квота приема для:

1) граждан из числа инвалидов I, II групп, инвалидов с детства, детей-инвалидов;

2) лиц, приравненных по льготам и гарантиям к участникам и инвалидам Великой Отечественной

войны;

3) граждан из числа аульной (сельской) молодежи на специальности, определяющие

социально-экономическое развитие аула (села);

4) лиц казахской национальности, не являющихся гражданами Республики Казахстан;

5) детей-сирот и детей, оставшихся без попечения родителей.

9. Прием на обучение по специальностям, требующим специальной или творческой подготовки,

осуществляется с учетом результатов специальных или творческих экзаменов. Перечень

специальностей и порядок проведения специальных или творческих экзаменов

устанавливаются типовыми правилами приема.

10. Прием на обучение в духовные (религиозные) организации образования осуществляется из

числа лиц, имеющих среднее образование, в порядке, установленном учредителем.

11. Прием на обучение по государственному образовательному заказу по отдельным

специальностям технического и профессионального, послесреднего и высшего образования, требующим

работы с государственными секретами, осуществляется в организациях образования, имеющих

разрешение органов национальной безопасности в соответствии с законодательством Республики

Казахстан о государственных секретах.

12. Порядок приема на обучение в организации образования в части, не урегулированной

настоящим Законом и соответствующими типовыми правилами приема, устанавливается учредителем или

учредителями (органом государственного управления) организации образования.

13. С лицами, поступившими на обучение, организацией технического и профессионального,

послесреднего, высшего и послевузовского образования заключается договор, типовая форма которого

утверждается уполномоченным органом в области образования.

Сноска. Статья 26 с изменениями, внесенными законами РК от 19.01.2011 № 395-IV (вводится

в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования);

от 24.10.2011 № 487-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его

первого официального опубликования).

Статья 27. Формы получения образования

В зависимости от содержания образовательных учебных программ с учетом потребностей и

возможностей личности, создания условий доступности получения каждого уровня образования

обучение осуществляется в форме очного, вечернего, заочного, экстерната и дистанционной форме

обучения для детей с ограниченными возможностями.

Сноска. Статья 27 с изменением, внесенным Законом РК от 24.10.2011 № 487-IV (вводится в

действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 28. Организация учебно-воспитательного процесса

1. Учебно-воспитательный процесс в организациях образования осуществляется в соответствии

с рабочими учебными планами и рабочими учебными программами.

2. Основой организации учебно-воспитательного процесса являются планирование и учет

учебно-воспитательной работы, осуществляемой организацией образования.

Планирование учебно-воспитательной работы должно обеспечить своевременное и качественное

выполнение учебных планов и программ в полном объеме.

Планирование учебно-воспитательной работы в организациях образования осуществляется путем

утверждения графика учебно-воспитательного процесса на учебный год и расписания теоретических и

практических занятий.

Учет учебно-воспитательной работы в организациях образования осуществляется путем ведения

журналов учета теоретического и производственного обучения и табелей учета выполнения учебных

программ в учебных часах.

3. Воспитательные программы в организациях образования являются составляющей частью

образовательного процесса и направлены на формирование патриотизма, гражданственности,

интернационализма, высокой морали и нравственности, а также на развитие разносторонних интересов

и способностей обучающихся, воспитанников.

Пропаганда расовой, этнической, религиозной, социальной непримиримости и исключительности,

распространение милитаристских и иных идей, противоречащих общепризнанным принципам

международного права и гуманизма, в организациях образования запрещается.

4. Учебно-воспитательный процесс осуществляется на основе взаимного уважения человеческого

достоинства обучающихся, воспитанников, педагогических работников.

Применение методов физического, морального и психического насилия по отношению к

обучающимся и воспитанникам не допускается.

5. Порядок организации образовательной деятельности в организациях образования, время

обучения граждан на очных отделениях которых приравнивается к прохождению срочной воинской

службы, определяется их органами государственного управления.

6. Начальная военная подготовка обучающихся допризывного и призывного возраста на базе

основного среднего образования осуществляется в организациях образования (кроме специальных),

реализующих общеобразовательные учебные программы общего среднего образования, профессиональные

учебные программы технического и профессионального, послесреднего образования, а в организациях

образования, реализующих профессиональные учебные программы высшего образования, – на военных

кафедрах в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан.

7. В целях контроля за освоением обучающимися образовательных учебных программ организации

образования осуществляют текущий контроль успеваемости обучающихся и промежуточную аттестацию

обучающихся.

Организации образования самостоятельны в выборе форм, порядка и периодичности проведения

текущего контроля успеваемости обучающихся и промежуточной аттестации обучающихся.

8. Освоение образовательных учебных программ основного среднего, общего среднего,

технического и профессионального, послесреднего, высшего и послевузовского образования

завершается обязательной итоговой аттестацией обучающихся.

9. Итоговая аттестация обучающихся в организациях общего среднего образования

осуществляется в форме единого национального тестирования или в форме государственного

выпускного экзамена.

Итоговая аттестация обучающихся в организациях общего среднего образования и желающих в

год завершения обучения поступить в организации образования, дающие послесреднее или высшее

образование, осуществляется в форме единого национального тестирования.

Итоговая аттестация обучающихся в организациях общего среднего образования, не принявших

участие в едином национальном тестировании, в случаях, определяемых Правительством Республики

Казахстан, осуществляется в форме государственного выпускного экзамена и позволяет в год

завершения обучения поступить в организации образования, дающие послесреднее или высшее

образование, через комплексное тестирование.

10. Итоговая аттестация обучающихся организаций технического и профессионального,

послесреднего образования включает:

1) итоговую аттестацию обучающихся в организациях образования;

2) оценку уровня профессиональной подготовленности и присвоение квалификации.

Особенности итоговой аттестации обучающихся, освоивших профессиональные учебные программы

послевузовского образования, определяются уполномоченным органом в области образования.

11. Организации образования обеспечивают родителям и иным законным представителям

несовершеннолетних обучающихся, воспитанников возможность ознакомления с ходом и содержанием

учебно-воспитательного процесса, а также успеваемостью обучающихся.

Сноска. Статья 28 с изменениями, внесенными Законом РК от 24.10.2011 № 487-IV (вводится в

действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 29. Организация учебно-методической и

научно-методической работы

Сноска. Заголовок с изменением, внесенным Законом РК от 24.10.2011 № 487-IV (вводится в

действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

1. В целях интеграции образования и науки, обеспечения и совершенствования

учебно-воспитательного процесса, разработки и внедрения новых технологий обучения, обеспечения

повышения квалификации педагогических работников в организациях образования и соответствующей

инфраструктуре осуществляется учебно-методическая и научно-методическая работа.

2. Руководство учебно-методической и научно-методической работой возлагается:

в организациях общего среднего образования на методические кабинеты районных (городских)

отделов образования;

в организациях технического и профессионального, послесреднего образования на методические

кабинеты областных (городских) органов управления образованием.

3. Координация учебно-методической и научно-методической деятельности в организациях

образования и соответствующей инфраструктуре, в том числе организациях учебно-методического и

научно-методического обеспечения, осуществляется в порядке, установленном уполномоченным органом

в области образования.

Сноска. Статья 29 с изменениями, внесенными Законом РК от 24.10.2011 № 487-IV (вводится в

действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 30. Дошкольное воспитание и обучение

1. Дошкольное воспитание детей до шести (семи) лет осуществляется в семье или с одного

года до достижения школьного возраста в дошкольных организациях.

2. Дошкольное обучение осуществляется с пяти лет в виде предшкольной подготовки детей к

обучению в школе.

Предшкольная подготовка обязательна и осуществляется в семье, дошкольных организациях,

предшкольных классах общеобразовательных школ, лицеев и гимназий.

Предшкольная подготовка в государственных организациях образования является бесплатной.

Сноска. Статья 30 в редакции Закона РК от 24.10.2011 № 487-IV (вводится в действие по

истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 31. Начальное, основное среднее и общее среднее

образование

1. На обучение в 1 класс принимаются дети с шести (семи) лет.

2. Основными видами организаций среднего образования, реализующих общеобразовательные

учебные программы начального, основного среднего, общего среднего образования, являются школа,

малокомплектная школа, гимназия, лицей, профильная школа.

3. Исключение из государственных организаций среднего образования детей до

шестнадцатилетнего возраста допускается в исключительных случаях по решению органа

государственного управления организацией образования за совершение противоправных действий,

грубое и неоднократное нарушение устава организации образования.

Решение об исключении детей-сирот и детей, оставшихся без попечения родителей, принимается

с согласия органов опеки и попечительства.

Сноска. Статья 31 с изменениями, внесенными Законом РК от 24.10.2011 № 487-IV (вводится в

действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 32. Техническое и профессиональное образование

1. Техническое и профессиональное образование осуществляется в училищах, колледжах и

высших технических школах на базе основного среднего и (или) общего среднего образования.

Учебный процесс в организациях технического и профессионального образования включает

теоретические занятия и производственное обучение, выполняемое в учебно-производственных

мастерских, учебных хозяйствах и учебных полигонах под руководством мастера производственного

обучения.

2. Исключен Законом РК от 24.10.2011 № 487-IV (вводится в действие по истечении десяти

календарных дней после его первого официального опубликования).

Сноска. Статья 32 с изменениями, внесенными Законом РК от 24.10.2011 № 487-IV (вводится в

действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 32-1. Профессиональная подготовка

1. Профессиональная подготовка направлена на ускоренное приобретение обучающимися новых

или измененных профессиональных навыков, необходимых для выполнения определенного вида работ.

Профессиональная подготовка не сопровождается повышением образовательного уровня обучающегося.

2. Профессиональная подготовка работников или иных лиц, не состоящих в трудовых отношениях

с работодателем, проводится работодателем непосредственно в организации, учебных центрах, на

курсах, а также в различных учебно-производственных структурах юридических лиц или в

организациях образования, реализующих образовательные учебные программы технического и

профессионального, послесреднего образования.

3. Профессиональная подготовка осуществляется за счет средств работодателя или иных

средств, не запрещенных законодательством Республики Казахстан, в соответствии с договором

обучения.

Формы, содержание и объем профессиональной подготовки определяются работодателем на

основании действующих образовательных учебных программ по соответствующей профессии.

К формам профессиональной подготовки относятся обучение на предприятии, переобучение по

другой специальности, кооперативное обучение на основе корпоративной ответственности и

ученичества.

4. Лицам, успешно прошедшим квалификационный экзамен по оценке профессиональной

подготовленности, присваивается соответствующий уровень квалификации по конкретной специальности

и выдается свидетельство (сертификат) о присвоении квалификации установленного образца.

Сноска. Глава 5 дополнена статьей 32-1 в соответствии с Законом РК от 24.10.2011 № 487-IV

(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального

опубликования).

Статья 33. Послесреднее образование

Профессиональные учебные программы послесреднего образования реализуются в организациях

образования, основным видом которых является колледж.

Подготовка специалистов по профессиональным учебным программам послесреднего образования

осуществляется по специальностям, перечень которых утверждается уполномоченным органом в области

образования.

Сноска. Статья 33 с изменением, внесенным Законом РК от 24.10.2011 № 487-IV (вводится в

действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 34. Высшие технические школы

Сноска. Статья 34 исключена Законом РК от 24.10.2011 № 487-IV (вводится в действие по

истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 35. Высшее образование

1. Высшее образование приобретается гражданами, имеющими общее среднее или техническое и

профессиональное, или послесреднее образование. Гражданин имеет право на получение на конкурсной

основе бесплатного высшего образования.

2. Профессиональные образовательные учебные программы высшего образования реализуются в

высших учебных заведениях.

Основными видами высших учебных заведений являются национальный исследовательский

университет, национальное высшее учебное заведение, исследовательский университет, университет,

академия, институт и приравненные к ним (консерватория, высшая школа, высшее училище).

3. Обучающемуся, успешно прошедшему итоговую аттестацию по освоению профессиональной

учебной программы высшего образования, присваивается квалификация и (или) академическая степень

“бакалавр”.

4. Для реализации образовательных программ и проведения научно-прикладных исследований

высшие учебные заведения вправе создавать и (или) вступать в инновационно-образовательные

консорциумы.

Сноска. Статья 35 с изменениями, внесенными законами РК от 15.07.2011 № 461-IV (вводится

в действие с 30.01.2012); от 24.10.2011 № 487-IV (вводится в действие по истечении десяти

календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 36. Послевузовское образование

1. Послевузовское образование приобретается гражданами, имеющими высшее образование.

2. Послевузовское образование осуществляется в магистратуре и докторантуре высших учебных

заведений, в резидентуре высших учебных заведений и научных организаций, а также путем

направления стипендиатов международной стипендии “Болашак” на обучение в ведущие зарубежные

высшие учебные заведения по очной форме обучения в соответствии с перечнем специальностей,

ежегодно утверждаемым в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан.

Реализация профессиональных образовательных учебных программ послевузовского образования

по военным и иным специальностям осуществляется в адъюнктуре высших военных и специальных

учебных заведений.

3. Подготовка кадров в магистратуре осуществляется на базе профессиональных учебных

программ высшего образования по двум направлениям:

1) научному и педагогическому со сроком обучения два года;

2) профильному со сроком обучения не менее одного года.

Обучающемуся, успешно прошедшему итоговую государственную аттестацию и публично

защитившему магистерскую диссертацию, присуждается академическая степень магистра по

соответствующей специальности.

4. В докторантуре осуществляется подготовка докторов философии (PhD) и докторов по профилю

на базе профессиональных учебных программ магистратуры со сроком обучения не менее трех лет.

5. Послевузовское медицинское и фармацевтическое образование включает резидентуру,

магистратуру и докторантуру.

В резидентуре осуществляется углубленная подготовка по клиническим специальностям

продолжительностью обучения от двух до четырех лет в зависимости от специализации. Положение о

резидентуре утверждается уполномоченным органом в области здравоохранения.

Сноска. Статья 36 с изменениями, внесенными законами РК от 24.10.2011 № 487-IV (вводится

в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования);

от 13.02.2012 № 553-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его

первого официального опубликования).

Статья 37. Дополнительное образование

1. Дополнительное образование детей осуществляется в организациях образования и

внешкольных организациях, виды которых определяются уполномоченным органом в области

образования.

Образовательные услуги по образовательным учебным программам дополнительного образования

обучающимся предоставляются организациями образования, реализующими общеобразовательные учебные

программы начального, основного среднего и общего среднего образования, и на договорной основе.

2. Образование взрослых (лиц, достигших восемнадцатилетнего возраста) направлено на

удовлетворение их образовательных потребностей в течение всей жизни для получения

дополнительного объема знаний и навыков в соответствии с происходящими социально-экономическими

изменениями в обществе.

Образование взрослых осуществляется организациями образования, а также юридическими

лицами, имеющими структурные подразделения, реализующими дополнительные образовательные учебные

программы.

3. Повышение квалификации и переподготовка кадров осуществляются в организациях

образования, реализующих образовательные учебные программы дополнительного образования, научных

организациях, институтах повышения квалификации, на производстве и при прохождении стажировки

научными, педагогическими, инженерно-техническими и медицинскими работниками в зарубежных

организациях по международной стипендии “Болашак”.

4. Повышение квалификации руководящих кадров, педагогических и научных работников

организаций образования осуществляется не реже одного раза в пять лет.

5. Повышение квалификации и переподготовка медицинских и фармацевтических кадров

осуществляются в медицинских организациях образования и науки.

6. Граждане Республики Казахстан вправе участвовать в конкурсе на присуждение

международной стипендии “Болашак” для прохождения стажировки.

Научный руководитель победителя Президентской олимпиады имеет преимущественное право при

равенстве баллов на присуждение международной стипендии “Болашак” для прохождения стажировки.

С гражданами Республики Казахстан, которым присуждена международная стипендия “Болашак”,

заключается договор о прохождении стажировки по международной стипендии “Болашак”.

Сноска. Статья 37 в редакции Закона РК от 24.10.2011 № 487-IV (вводится в действие по

истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 37-1. Индивидуальная педагогическая деятельность

1. Индивидуальная педагогическая деятельность, сопровождающаяся получением доходов,

является предпринимательской деятельностью. Государственная регистрация лица, занимающегося

индивидуальной педагогической деятельностью, осуществляется в соответствии с законодательством

Республики Казахстан.

2. Индивидуальная педагогическая деятельность не лицензируется.

Сноска. Глава 5 дополнена статьей 37-1 в соответствии с Законом РК от 24.10.2011 № 487-IV

(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального

опубликования).

Статья 38. Профессиональная практика обучающихся

1. Профессиональная практика обучающихся является составной частью профессиональных

учебных программ подготовки специалистов.

Профессиональная практика проводится в соответствующих организациях и направлена на

закрепление знаний, полученных в процессе обучения, приобретение практических навыков и освоение

передового опыта.

2. Виды, сроки и содержание профессиональной практики определяются рабочими учебными

программами и рабочими учебными планами.

3. Для проведения профессиональной практики организации образования на договорной основе

определяют организации в качестве баз практики, утверждают согласованные с ними программы и

календарные графики прохождения практики.

В договорах определяются обязанности и ответственность организаций образования,

организаций, являющихся базами практики, и обучающихся.

4. Затраты на профессиональную практику предусматриваются организациями образования и

организациями, являющимися базами практики, и определяются заключенными договорами.

5. Договоры с организациями, являющимися базами практики, заключаются на основе типовой

формы договора на проведение профессиональной практики обучающихся.

Статья 39. Документы об образовании

1. Организации образования, имеющие лицензию, прошедшие государственную аттестацию и

реализующие образовательные учебные программы основного среднего, общего среднего, технического

и профессионального, послесреднего, высшего, послевузовского образования, выдают гражданам,

прошедшим итоговую аттестацию, документы об образовании государственного образца.

Организации образования, прошедшие специализированную аккредитацию в аккредитационных

органах, внесенных в реестр аккредитационных органов, аккредитованных организаций образования и

образовательных учебных программ, вправе выдавать гражданам документы об образовании

собственного образца по аккредитованным образовательным учебным программам (специальностям).

Требования к заполнению документов об образовании государственного образца определяются

уполномоченным органом в области образования.

Документы об образовании автономных организаций образования приравниваются к документам об

образовании государственного образца.

1-1. Организации образования, имеющие особый статус, могут выдавать документы об

образовании собственного образца.

2. Наличие документа об образовании государственного образца либо собственного образца,

является необходимым условием для продолжения обучения в организациях образования последующего

уровня.

3. Гражданам, не завершившим образование либо не прошедшим итоговую аттестацию, выдается

справка установленного образца.

4. Документы об образовании, выданные зарубежными организациями образования, признаются на

территории Республики Казахстан на основе международных договоров (соглашений).

При отсутствии международных договоров (соглашений) нострификация документов об

образовании, полученных гражданами в зарубежных организациях образования, и выдача им

соответствующих удостоверений осуществляются в порядке, установленном уполномоченным органом в

области образования.

5. Документы об образовании, выданные зарубежными высшими учебными заведениями, научными

центрами и лабораториями гражданам Республики Казахстан – обладателям международной стипендии

“Болашак”, признаются в Республике Казахстан без прохождения процедур признания или

нострификации.

Сноска. Статья 39 с изменениями, внесенными законами РК от 19.01.2011 № 395-IV (вводится

в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования);

от 24.10.2011 № 487-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его

первого официального опубликования).

Глава 6. СУБЪЕКТЫ ОБРАЗОВАТЕЛЬНОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ

Статья 40. Организации образования

1. Организациями образования являются юридические лица, которые реализуют одну или

несколько образовательных учебных программ и (или) обеспечивают содержание и воспитание

обучающихся, воспитанников.

Организации образования создаются физическими и юридическими лицами (учредителями) в

соответствии с законодательством Республики Казахстан.

Деятельность организаций образования регулируется типовыми правилами деятельности

организаций образования соответствующего типа и разработанными на их основе уставами.

2. Право на ведение образовательной деятельности возникает у организаций образования:

1) для подвидов образовательной деятельности, требующих лицензирования, с момента

получения лицензии, если иное не предусмотрено законами Республики Казахстан, и прекращается с

момента вступления в законную силу решения суда о лишении лицензии или признания ее

недействительной в порядке, установленном законами Республики Казахстан;

2) для подвидов образовательной деятельности, не требующих лицензирования, с момента

государственной регистрации юридических лиц.

2-1. В случае неполучения лицензии на право занятия образовательной деятельностью в

течение шести месяцев с момента государственной регистрации в качестве юридического лица

организация образования ликвидируется в судебном порядке.

Течение данного срока приостанавливается на срок рассмотрения уполномоченным органом в

области образования материалов организации образования о получении лицензии на право занятия

образовательной деятельностью.

3. Статус организации образования (тип, вид) определяется ее учредителями и отражается в

ее уставе с учетом требований настоящего Закона, квалификационных требований при лицензировании

образовательной деятельности, типовых правил деятельности организаций образования

соответствующего типа, если иное не предусмотрено законами Республики Казахстан.

4. Организации образования в зависимости от реализуемых образовательных учебных программ

могут быть следующих типов:

1) дошкольные организации;

2) общеобразовательные организации (начального, основного среднего, общего среднего);

3) технического и профессионального образования;

4) послесреднего образования;

5) высшего образования;

6) высшего и послевузовского образования;

7) специализированные организации образования;

8) специальные организации образования;

9) организации образования для детей-сирот и детей, оставшихся без попечения родителей

(законных представителей);

10) организации дополнительного образования для детей;

11) организации дополнительного образования для взрослых.

Номенклатура видов организаций образования утверждается уполномоченным органом в области

образования.

5. Медицинские организации образования могут функционировать только при наличии

клинической базы, финансирование которой осуществляется из источников, не запрещенных

законодательством Республики Казахстан.

Положение о клинических базах утверждается уполномоченным органом в области

здравоохранения.

Сноска. Статья 40 с изменениями, внесенными законами РК от 19.01.2011 № 395-IV (вводится

в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования);

от 15.07.2011 № 461-IV (вводится в действие с 30.01.2012); от 24.10.2011 № 487-IV (вводится в

действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 41. Устав организации образования

1. Устав организации образования, кроме требований, предусмотренных гражданским

законодательством Республики Казахстан, должен содержать:

1) перечень реализуемых образовательных учебных программ;

2) порядок приема в организацию образования;

3) порядок организации образовательного процесса (в том числе язык (языки) обучения и

воспитания, режим занятий обучающихся, воспитанников);

4) систему текущего контроля знаний, промежуточной и итоговой аттестации обучающихся,

формы и порядок их проведения;

4-1) основания и порядок отчисления обучающихся, воспитанников;

5) перечень и порядок предоставления платных услуг;

6) порядок оформления отношений организации образования с обучающимися, воспитанниками и

(или) их родителями и иными законными представителями.

2. Устав организации образования может содержать иные положения, относящиеся к ее

деятельности и не противоречащие законодательству Республики Казахстан.

3. Устав организации образования утверждается в порядке, установленном законодательством

Республики Казахстан.

Сноска. Статья 41 с изменением, внесенным Законом РК от 24.10.2011 № 487-IV (вводится в

действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 42. Создание, реорганизация и ликвидация

организаций образования

1. Создание, реорганизация и ликвидация организаций образования осуществляются в

соответствии с законодательством Республики Казахстан.

2. В случае лишения лицензии или ликвидации организации образования ее учредитель

(учредители) принимает меры к переводу обучающихся для продолжения обучения в другие организации

образования.

Статья 43. Компетенция организаций образования

1. Организации образования самостоятельны в осуществлении учебно-воспитательного процесса,

подборе и расстановке кадров, научной, финансово-хозяйственной и иной деятельности в пределах,

установленных законодательством Республики Казахстан, типовыми правилами деятельности

организации образования соответствующего типа и уставами организаций образования.

2. Организации образования свою деятельность осуществляют гласно, информируют

общественность об учебной, научно-исследовательской и финансовой деятельности.

3. К компетенции организаций образования относятся следующие функции:

1) разработка и утверждение правил внутреннего распорядка;

2) разработка и утверждение рабочих учебных планов и рабочих учебных программ, кроме

утверждения рабочих учебных программ по военным специальностям и специальностям учебных

заведений специальных государственных органов;

2-1) разработка и утверждение образовательных учебных программ с сокращенными сроками

обучения;

3) формирование контингента обучающихся, воспитанников в соответствии с лицензией на право

ведения образовательной деятельности, если иное не предусмотрено настоящим Законом и типовыми

правилами приема;

4) внедрение новых технологий обучения, в том числе кредитной технологии обучения и

дистанционных образовательных технологий;

5) проведение текущего контроля успеваемости, промежуточной и итоговой аттестации

обучающихся, за исключением единого национального тестирования и присвоения квалификации по

профессиям (специальностям) технического и обслуживающего труда;

6) установление должностных окладов (ставок), доплат, надбавок и иных стимулирующих выплат

работникам в государственных организациях образования в пределах собственных финансовых средств

в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан;

7) обеспечение повышения квалификации и переподготовки кадров в порядке, установленном

законодательством Республики Казахстан;

8) материально-техническое обеспечение, оснащение и оборудование организаций образования;

9) предоставление товаров (работ, услуг) на платной основе в порядке, установленном

законодательством Республики Казахстан;

10) привлечение дополнительных источников финансовых и материальных средств для

осуществления уставной деятельности в порядке, установленном законодательством Республики

Казахстан;

11) обеспечение обучающихся питанием и медицинским обслуживанием, обеспечение охраны и

укрепления здоровья обучающихся, воспитанников;

12) обеспечение своевременного предоставления отдельным категориям обучающихся,

воспитанников дополнительных льгот и видов материального обеспечения, предусмотренных

законодательством Республики Казахстан;

13) обеспечение условий содержания и проживания обучающихся и воспитанников не ниже

установленных норм;

14) содействие деятельности органов общественного самоуправления, общественных

объединений;

15) представление финансовой отчетности в порядке, установленном законодательством

Республики Казахстан;

16) исключен Законом РК от 24.10.2011 № 487-IV (вводится в действие по истечении десяти

календарных дней после его первого официального опубликования);

17) присуждение обучающимся в высших учебных заведениях академических степеней “бакалавр”

и “магистр”;

18) внедрение современных форм профессиональной подготовки кадров.

4. Организация образования, имеющая особый статус, самостоятельно утверждает форму

договора оказания образовательных услуг.

5. Организации образования, имеющие особый статус, осуществляют образовательную

деятельность на основе самостоятельно разработанных образовательных учебных программ,

соотношения обучающихся и профессорско-преподавательского состава, норм учебной нагрузки, форм и

размеров оплаты труда.

Сноска. Статья 43 с изменениями, внесенными законами РК от 24.10.2011 № 487-IV (вводится

в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования);

от 13.02.2012 № 553-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его

первого официального опубликования).

Статья 44. Управление организациями образования

1. Управление организациями образования осуществляется в соответствии с законодательством

Республики Казахстан, типовыми правилами деятельности организаций образования соответствующего

типа и уставом организации образования на принципах единоначалия и коллегиальности.

2. Непосредственное управление организацией образования осуществляет ее руководитель.

3. Руководитель организации образования назначается на должность и освобождается от

должности в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан, за исключением первых

руководителей отдельных государственных высших учебных заведений, порядок назначения на

должности и освобождения от должностей которых определяется Президентом Республики Казахстан.

Перечень государственных высших учебных заведений, первые руководители которых назначаются

на должности и освобождаются от должностей Президентом Республики Казахстан, утверждается

Президентом Республики Казахстан.

Руководитель государственной организации среднего образования в организационно-правовой

форме государственного учреждения назначается на должность на конкурсной основе.

4. Исключен Законом РК от 24.10.2011 № 487-IV (вводится в действие по истечении десяти

календарных дней после его первого официального опубликования).

5. Руководитель государственной организации образования один раз в три года проходит

аттестацию в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан.

Порядок прохождения аттестации первых руководителей отдельных государственных высших

учебных заведений, которые назначаются на должности и освобождаются от должностей Президентом

Республики Казахстан, определяется Президентом Республики Казахстан.

6. Руководитель государственной организации образования (кроме медицинских и

фармацевтических организаций образования) по согласованию с органом государственного управления

назначает на должность и освобождает от должности главного бухгалтера.

7. Руководителям государственных организаций образования совмещение их должности с другими

руководящими должностями (кроме научного и научно-методического руководства) внутри или вне

организации образования запрещается.

8. Должностные обязанности руководителей государственных организаций образования не могут

исполняться по совместительству.

9. В организациях образования создаются коллегиальные органы управления.

Формами коллегиального управления организацией образования могут быть совет (ученый совет)

организации образования, попечительский совет, педагогический, методический

(учебно-методический, научно-методический) советы и другие формы, типовые правила организации

работы которых, включая порядок их избрания, утверждаются уполномоченным органом в области

образования.

10. Данная статья распространяется на организации образования, созданные в

организационно-правовой форме государственного предприятия на праве хозяйственного ведения с

наблюдательным советом, в части, не противоречащей положениям, установленным Законом Республики

Казахстан “О государственном имуществе”.

Сноска. Статья 44 с изменениями, внесенными законами РК от 01.03.2011 № 414-IV (вводится

в действие со дня его первого официального опубликования); от 24.10.2011 № 487-IV (вводится в

действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 45. Трудовые отношения и ответственность

руководителя организации образования

1. Трудовые отношения работника и организации образования регулируются трудовым

законодательством Республики Казахстан.

Замещение должностей научно-педагогических работников (профессорско-преподавательского

состава, научных работников) в высших учебных заведениях осуществляется на конкурсной основе.

2. Порядок назначения на должности и условия труда руководителей и

профессорско-преподавательского состава организаций образования, время обучения граждан на очных

отделениях которых приравнивается к прохождению воинской службы, определяются их органами

государственного управления в соответствии с законодательством Республики Казахстан.

3. Руководитель организации образования в порядке, установленном законами Республики

Казахстан, несет ответственность за:

1) нарушение прав и свобод обучающихся, воспитанников, работников организации образования;

2) невыполнение функций, отнесенных к его компетенции;

3) нарушение требований государственного общеобязательного стандарта образования;

4) жизнь и здоровье обучающихся, воспитанников и работников организаций образования во

время учебно-воспитательного процесса;

5) состояние финансово-хозяйственной деятельности, в том числе нецелевое использование

материальных и денежных средств;

6) иные нарушения требований, предусмотренных в нормативных правовых актах и условиях

трудового договора.

Статья 45-1. Социальное партнерство в области

профессионального образования

1. Социальное партнерство в области профессионального образования ориентировано на

повышение адекватности результатов деятельности системы образования, приближение уровня

подготовки кадров к потребностям отраслей экономики и работодателей, укрепление связей обучения

с производством, привлечение дополнительных источников финансирования.

2. Основными направлениями взаимодействия партнеров в области профессионального

образования являются:

1) участие работодателей в разработке государственных общеобязательных стандартов

образования, типовых учебных планов и программ;

2) организация профессиональной практики обучающихся с использованием технологической базы

предприятий, стажировок преподавателей специальных дисциплин и специалистов;

3) развитие взаимодействия сторон по вопросам подготовки специалистов и содействия их

трудоустройству;

4) привлечение к процессу обучения специалистов, имеющих опыт профессиональной

деятельности в соответствующих отраслях экономики;

5) участие в организации контроля качества профессионального образования и оценке

профессиональной подготовленности выпускников;

6) привлечение финансовых средств работодателей на развитие организаций образования.

Сноска. Глава 6 дополнена статьей 45-1 в соответствии с Законом РК от 24.10.2011 № 487-IV

(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального

опубликования).

Статья 46. Объединения в системе образования

Интересы субъектов образовательной деятельности в системе образования могут представлять

их объединения, создаваемые и действующие в соответствии с законодательством Республики

Казахстан.

Статья 47. Права, обязанности и ответственность

обучающихся и воспитанников

1. Граждане Республики Казахстан, иностранцы и лица без гражданства, постоянно проживающие

в Республике Казахстан, имеют право на выбор организаций образования и формы получения

образования в соответствии с условиями приема.

2. Лица, получающие образование, являются обучающимися или воспитанниками.

К обучающимся относятся учащиеся, кадеты, студенты, магистранты, адъюнкты, интерны,

курсанты, слушатели и докторанты.

К воспитанникам относятся лица, обучающиеся и воспитывающиеся в дошкольных, интернатных

организациях.

3. Обучающиеся и воспитанники имеют право на:

1) получение качественного образования в соответствии с государственными общеобязательными

стандартами образования;

2) обучение в рамках государственных общеобязательных стандартов образования по

индивидуальным учебным планам, сокращенным образовательным учебным программам по решению совета

организации образования;

3) выбор альтернативных курсов в соответствии с учебными планами;

4) получение дополнительных образовательных услуг, знаний согласно своим склонностям и

потребностям на платной основе;

5) участие в управлении организацией образования;

6) восстановление и перевод из одного учебного заведения в другое, с одной специальности

на другую, с платной основы на обучение по государственному образовательному заказу или с одной

формы обучения на другую;

7) бесплатное пользование информационными ресурсами в организациях образования,

обеспечение учебниками, учебно-методическими комплексами и учебно-методическими пособиями;

8) бесплатное пользование спортивными, читальными, актовыми залами, компьютерными классами

и библиотекой;

9) получение информации о положении в сфере занятости населения в соответствии с

законодательством Республики Казахстан;

10) свободное выражение собственного мнения и убеждений;

11) уважение своего человеческого достоинства;

12) поощрение и вознаграждение за успехи в учебе, научной и творческой деятельности.

4. Обучающиеся и воспитанники всех организаций образования очной формы обучения,

независимо от форм собственности и ведомственной подчиненности, имеют право на:

1) льготный проезд на общественном транспорте (кроме такси) по решению местных

представительных органов;

2) совмещение обучения с работой в свободное от учебы время;

3) отсрочку от призыва на воинскую службу в соответствии с законодательством Республики

Казахстан.

5. По медицинским показаниям и в иных исключительных случаях обучающемуся может

предоставляться академический отпуск.

6. Граждане, окончившие организации образования независимо от форм собственности, обладают

равными правами при поступлении в организации образования следующего уровня.

6-1. Лицам, получившим по окончании «Назарбаев Интеллектуальные школы» и международных

школ документ об образовании, уполномоченным органом в области образования выдаются сертификаты

о результатах единого национального тестирования для участия в конкурсе на получение

образовательных грантов. Баллы сертификатов устанавливаются путем перевода итоговых оценок

(баллов) по шкале, утверждаемой уполномоченным органом в области образования.

6-2. Победители международных олимпиад и конкурсов научных проектов (научных соревнований)

по общеобразовательным предметам последних трех лет, а также участники данных международных

олимпиад и конкурсов научных проектов (научных соревнований) по общеобразовательным предметам

текущего года (за исключением выпускников, претендующих на получение аттестата особого образца и

знака “Алтын белгі”) получают сертификаты о результатах единого национального тестирования,

выданные уполномоченным органом в области образования, на основании перевода итоговых оценок в

баллы сертификатов. Шкала для перевода годовых оценок обучающегося в баллы сертификатов

утверждается уполномоченным органом в области образования.

7. Студентам, интернам, магистрантам, докторантам, слушателям резидентуры, слушателям

подготовительных отделений высших учебных заведений, обучающимся в организациях образования по

государственному образовательному заказу по очной форме обучения (кроме учащихся

профессиональных лицеев), может выплачиваться государственная стипендия. Правила назначения и

выплаты государственной стипендии, а также ее размеры утверждаются Правительством Республики

Казахстан.

Государственная именная стипендия выплачивается наиболее одаренным магистрантам высших

учебных заведений и обучающимся высших учебных заведений Республики Казахстан по очной форме

обучения на основании решений ученых советов высших учебных заведений.

Инвалиды по зрению и инвалиды по слуху, дети-сироты и дети, оставшиеся без попечения

родителей и находящиеся под опекой (попечительством), а также студенты и магистранты, имеющие по

результатам очередной промежуточной аттестации обучающихся только оценки “отлично”, имеют право

на получение повышенной государственной стипендии, размер которой определяется Правительством

Республики Казахстан.

Именные стипендии, учреждаемые физическими и юридическими лицами, назначаются обучающимся

по очной форме обучения в организациях технического и профессионального, послесреднего, высшего

и послевузовского образования.

Размеры именных стипендий и порядок их выплаты определяются органами и лицами, их

учредившими.

8. Исключен Законом РК от 24.10.2011 № 487-IV (вводится в действие по истечении десяти

календарных дней после его первого официального опубликования).

9. Обучающиеся, принятые на обучение в соответствии с государственным образовательным

заказом, обеспечиваются организациями образования местами в общежитиях в установленном ими

порядке.

10. Отвлечение обучающихся и воспитанников от учебного процесса не допускается.

11. Дети-сироты и дети, оставшиеся без попечения родителей, обучающиеся и (или)

воспитывающиеся в организациях образования для детей-сирот и детей, оставшихся без попечения

родителей, содержатся на полном государственном обеспечении.

12. Отдельным категориям обучающихся и воспитанников предоставляются и другие льготы в

соответствии с законодательством Республики Казахстан.

13. Обучающиеся на основе государственного образовательного заказа в организациях

образования технического и профессионального, послесреднего и высшего образования имеют право

на льготный проезд в период зимних и летних каникул на междугородном железнодорожном и

автомобильном транспорте (кроме такси).

14. Обучающиеся и воспитанники обязаны овладевать знаниями, умениями, практическими

навыками и компетенциями в соответствии с требованиями государственных общеобязательных

стандартов образования, соблюдать правила внутреннего распорядка, выполнять другие требования,

предусмотренные уставом организации образования и договором о предоставлении образовательных

услуг.

15. Обучающиеся и воспитанники обязаны заботиться о своем здоровье, стремиться к духовному

и физическому самосовершенствованию.

15-1. Обучающиеся обязаны соблюдать форму одежды, установленную в организации образования.

16. Обучающиеся и воспитанники обязаны уважать честь и достоинство педагогического

работника, традиции учебного заведения, в котором они обучаются.

17. Граждане из числа аульной (сельской) молодежи, поступившие в пределах квоты,

установленной подпунктом 3) пункта 8 статьи 26 настоящего Закона, на обучение по педагогическим,

медицинским и ветеринарным специальностям, обязаны отработать соответственно в государственных

организациях образования, государственных медицинских организациях, в подразделениях

государственных органов, осуществляющих деятельность в области ветеринарии, либо в

государственных ветеринарных организациях, расположенных в сельской местности, не менее трех лет

после окончания высшего учебного заведения.

Граждане, обучающиеся по педагогическим и медицинским специальностям на основе

государственного образовательного заказа, обязаны отработать в государственных организациях

образования и государственных медицинских организациях в порядке, определяемом Правительством

Республики Казахстан.

Граждане, поступившие на обучение в докторантуру по программе докторов философии (PhD) на

основе государственного образовательного заказа, обязаны отработать в высших учебных заведениях

или научных организациях не менее трех лет после завершения обучения.

Обеспечение мониторинга и контроля за соблюдением выполнения лицами, указанными в

настоящем пункте, своих обязанностей по отработке или возмещению расходов бюджетных средств в

случае неотработки возлагается на поверенного агента уполномоченного органа в области

образования.

17-1. Право на первоочередное распределение на работу в государственные организации

образования и государственные медицинские организации имеют:

1) лица, супруги которых проживают, работают или проходят службу в населенном пункте,

предоставившем вакансию, или близ-расположенном населенном пункте;

2) лица, у которых один или оба родителя являются инвалидами I и II группы, а также лица,

являющиеся опекунами и попечителями, постоянно проживающие в населенном пункте, предоставившем

вакансию.

17-2. Освобождение от обязанности по отработке, предусмотренной пунктом 17 настоящей

статьи, предоставляется решением комиссии по персональному распределению молодых специалистов

следующим категориям молодых специалистов:

1) лицам в случае отсутствия вакансий в населенном пункте либо в близрасположенном

населенном пункте по месту проживания, работы или прохождения службы супруга (супруги);

2) инвалидам I и II группы;

3) лицам, поступившим для дальнейшего обучения в магистратуру, резидентуру, докторантуру;

4) беременным женщинам, лицам, имеющим, а также самостоятельно воспитывающим ребенка

(детей) в возрасте до трех лет.

17-3. Прекращение обязанности по отработке, предусмотренной пунктом 17 настоящей статьи,

без возмещения расходов, понесенных за счет бюджетных средств, связанных с обучением, наступает:

1) в связи с исполнением обязанностей по отработке;

2) в связи со смертью обучающегося (молодого специалиста), подтверждаемой соответствующими

документами;

3) в случае установления инвалидности I и II группы в течение срока отработки;

4) в связи с освобождением от обязанности по отработке в случаях, предусмотренных пунктом

17-2 настоящей статьи.

17-4. За неисполнение обязанности по отработке, предусмотренной пунктом 17 настоящей

статьи, молодой специалист обязан возместить расходы, понесенные за счет бюджетных средств в

связи с его обучением, за исключением случаев, предусмотренных пунктом 17-2 настоящей статьи, в

бюджет.

18. За нарушение обязанностей обучающимися, воспитанниками к ним могут быть применены меры

дисциплинарного воздействия, предусмотренные правилами внутреннего распорядка и уставом

организации образования, либо иные меры, предусмотренные договором о предоставлении

образовательных услуг.

Сноска. Статья 47 с изменениями, внесенными законами РК от 19.01.2011 № 395-IV (вводится

в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования);

от 24.10.2011 № 487-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его

первого официального опубликования); от 09.01.2012 № 535-IV (вводится в действие по истечении

десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 48. Охрана здоровья обучающихся, воспитанников

1. В организациях образования обеспечивается выполнение необходимых мер по предотвращению

заболеваний, укреплению здоровья, физическому совершенствованию, формированию здорового образа

жизни обучающихся, воспитанников.

2. Учебная нагрузка, режим занятий обучающихся, воспитанников определяются утверждаемыми

организациями образования положениями, подготовленными на основе государственных

общеобязательных стандартов образования, санитарно-эпидемиологических правил и норм, учебных

планов и рекомендаций органов здравоохранения и образования.

3. Организации системы здравоохранения осуществляют систематический контроль за состоянием

здоровья обучающихся, воспитанников, их медицинским обслуживанием. Организации образования

предоставляют помещения под медицинские пункты.

В целях обеспечения охраны здоровья обучающихся, воспитанников организации образования

вправе создавать структурные подразделения, обеспечивающие медицинское обслуживание обучающихся

и воспитанников.

4. Педагогические работники организаций дошкольного, начального, основного среднего,

общего среднего, технического и профессионального, послесреднего образования обязаны проходить

ежегодно бесплатные медицинские обследования в порядке, установленномзаконодательством

Республики Казахстан.

5. Расписание занятий в организациях образования должно предусматривать перерыв

достаточной продолжительности для питания и активного отдыха обучающихся и воспитанников.

В организациях образования создаются условия для организации питания обучающихся. Контроль

за качеством питания возлагается на органы здравоохранения.

6. Ответственность за создание здоровых и безопасных условий обучения, воспитания, труда и

отдыха в организациях образования возлагается на их руководителей.

Сноска. Статья 48 с изменениями, внесенными Законом РК от 24.10.2011 № 487-IV (вводится в

действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 49. Права и обязанности родителей и иных законных

представителей

1. Родители и иные законные представители несовершеннолетних детей имеют право:

1) выбирать организации образования с учетом желания, индивидуальных склонностей и

особенностей ребенка;

2) участвовать в работе органов управления организациями образования через родительские

комитеты;

3) получать информацию от организаций образования относительно успеваемости, поведения и

условий учебы своих детей;

4) получать консультативную помощь по проблемам обучения и воспитания своих детей в

психолого-медико-педагогических консультациях;

5) на получение их детьми дополнительных услуг на договорной основе.

2. Родители и иные законные представители обязаны:

1) создавать детям здоровые и безопасные условия для жизни и учебы, обеспечивать развитие

их интеллектуальных и физических сил, нравственное становление;

2) обеспечить предшкольную подготовку с дальнейшим определением детей в

общеобразовательную школу;

3) выполнять правила, определенные уставом организации образования;

4) обеспечивать посещение детьми занятий в учебном заведении.

Сноска. Статья 49 с изменениями, внесенными Законом РК от 24.10.2011 № 487-IV (вводится в

действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Глава 7. СТАТУС ПЕДАГОГИЧЕСКОГО РАБОТНИКА

Статья 50. Статус педагогического работника

1. К педагогическим работникам относятся лица, занимающиеся образовательной деятельностью,

связанной с обучением и воспитанием обучающихся и воспитанников в организациях образования, а

также в других организациях, реализующих образовательные программы.

Педагогические работники государственных организаций образования являются гражданскими

служащими.

2. Государство признает особый статус педагогических работников в обществе и создает

условия для осуществления профессиональной деятельности.

Статья 51. Права, обязанности и ответственность

педагогического работника

1. К занятию педагогической деятельностью допускаются лица, имеющие специальное

педагогическое или профессиональное образование по соответствующим профилям.

2. Педагогический работник имеет право на:

1) занятие педагогической деятельностью с обеспечением условий для профессиональной

деятельности;

2) занятие научно-исследовательской, опытно-экспериментальной работой, внедрение новых

методик и технологий в педагогическую практику;

3) индивидуальную педагогическую деятельность;

4) свободный выбор способов и форм организации педагогической деятельности при условии

соблюдения требований государственного общеобязательного стандарта соответствующего уровня

образования;

5) участие в работе коллегиальных органов управления организации образования;

6) повышение квалификации не реже одного раза в пять лет продолжительностью не более

четырех месяцев;

7) досрочную аттестацию с целью повышения категории;

8) моральное и материальное поощрение за успехи в педагогической деятельности в виде

государственных наград, почетных званий, премий и именных стипендий;

9) защиту своей профессиональной чести и достоинства;

10) отсрочку от призыва на воинскую службу;

11) творческий отпуск для занятия научной деятельностью с сохранением педагогического

стажа;

12) обжалование приказов и распоряжений администрации организации образования.

3. Педагогический работник обязан:

1) обладать соответствующими теоретическими и практическими знаниями и навыками

преподавания в области своей профессиональной компетенции;

2) обеспечить качество предоставляемых образовательных услуг в соответствии с требованиями

государственных общеобязательных стандартов образования;

3) воспитывать обучающихся в духе высокой нравственности, уважения к родителям,

этнокультурным ценностям, бережного отношения к окружающему миру;

4) развивать у обучающихся жизненные навыки, компетенцию, самостоятельность, творческие

способности;

5) постоянно совершенствовать свое профессиональное мастерство, интеллектуальный,

творческий и общенаучный уровень;

6) не реже одного раза в пять лет проходить аттестацию;

7) соблюдать нормы педагогической этики;

8) уважать честь и достоинство обучающихся, воспитанников и их родителей.

За нарушение обязанностей и норм педагогической этики педагогический работник может быть

привлечен к ответственности, предусмотренной законами Республики Казахстан.

4. Не допускается привлечение педагогических работников к видам работ, не связанным с

выполнением ими своих профессиональных обязанностей, за исключением случаев, предусмотренных

законами Республики Казахстан.

5. К работе в организациях образования не допускаются лица, которым педагогическая

деятельность запрещена приговором суда или медицинским заключением, а также имеющие судимость,

которая не погашена или не снята в установленном законом порядке.

6. Педагогическим работникам запрещается использовать образовательный процесс в целях

политической агитации, религиозной пропаганды или для побуждения обучающихся к действиям,

противоречащим Конституции Республики Казахстан и законодательству Республики Казахстан.

Сноска. Статья 51 с изменениями, внесенными Законом РК от 24.10.2011 № 487-IV (вводится в

действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 52. Система оплаты труда работников организаций

образования

1. Система оплаты труда работников государственных организаций образования определяется в

порядке, установленном законодательством Республики Казахстан.

Оплата труда работников частных организаций образования определяется их учредителями или

уполномоченным на то лицом в соответствии с законодательством Республики Казахстан.

2. Правила об исчислении заработной платы работников государственных организаций

образования, финансируемых за счет средств бюджета, утверждаются уполномоченным органом в

области образования по согласованию с уполномоченным органом в области труда.

3. Должностные оклады педагогических работников государственных учреждений и казенных

предприятий образования, доплаты и надбавки, а также другие выплаты стимулирующего характера

определяются законодательством Республики Казахстан.

4. Работникам организаций образования производятся доплата за работу в сельской местности,

за классное руководство, за проверку тетрадей, письменных работ, за заведование учебными

кабинетами, углубленное преподавание предметов, за работу в режиме эксперимента, за работу с

детьми с ограниченными возможностями и другие выплаты в порядке, установленном законодательством

Республики Казахстан.

5. Должностные оклады профессорско-преподавательского состава и руководящих работников

государственных высших учебных заведений, имеющих особый статус, определяются с учетом

повышающего коэффициента.

6. Педагогическим работникам государственных организаций образования по основному месту

работы устанавливается доплата при наличии соответствующего диплома:

за степень доктора философии (PhD) и доктора по профилю в размере одной месячной

минимальной заработной платы;

за степень кандидата наук в размере одной месячной минимальной заработной платы и доктора

наук в размере двух месячных минимальных заработных плат.

7. Нормативная учебная нагрузка в неделю для исчисления месячной заработной платы

педагогических работников, непосредственно осуществляющих учебно-воспитательный процесс в

государственных организациях образования, устанавливается:

1) 18 часов:

для организаций начального, основного среднего, общего среднего, технического и

профессионального, послесреднего образования;

для организаций дополнительного образования обучающихся и воспитанников;

для специализированных и специальных организаций образования;

2) 24 часов:

для дошкольных организаций и предшкольных групп дошкольного воспитания и обучения и

предшкольных классов организаций образования;

для детских юношеских спортивных организаций образования;

3) 30 часов для воспитателей интернатных организаций, лагерей отдыха, общежитий

организаций технического и профессионального, послесреднего образования;

4) 25 часов для воспитателей специальных организаций образования и организаций образования

для детей-сирот и детей, оставшихся без попечения родителей.

Продолжительность рабочего времени работников организаций образования, для которых не

установлена нормативная учебная нагрузка, устанавливается в соответствии с трудовым

законодательством Республики Казахстан.

Годовая учебная нагрузка профессорско-преподавательского состава высших учебных заведений

устанавливается в пределах годовой нормы рабочего времени и утверждается руководителем высшего

учебного заведения на основании решения ученого совета.

8. Общая численность профессорско-преподавательского состава государственных высших

учебных заведений при определении государственного образовательного заказа рассчитывается исходя

из среднего соотношения:

1) студентов и преподавателей (среднее количество студентов, приходящихся на одного

преподавателя) соответственно:

8:1 – для очной формы обучения (для медицинских высших учебных заведений – 6:1);

16:1 – для вечерней формы обучения;

32:1 – для заочной формы обучения;

2) магистрантов и преподавателей -4:1;

3) докторантов и преподавателей -3:1.

Сноска. Статья 52 с изменениями, внесенными Законом РК от 24.10.2011 № 487-IV (вводится в

действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 53. Социальные гарантии

1. Педагогические работники имеют социальные гарантии на:

1) жилище, в том числе служебное и (или) общежитие, в соответствии с законодательством

Республики Казахстан;

2) ежегодный оплачиваемый трудовой отпуск продолжительностью 56 календарных дней для

педагогических работников и приравненных к ним лиц организаций среднего общего, технического и

профессионального, послесреднего, высшего и послевузовского образования; 42 календарных дня –

для педагогических работников организаций учебно-методического обеспечения, дошкольного и

дополнительного образования.

2. Педагогическим работникам образования, работающим в сельской местности, по решению

местных представительных органов:

1) устанавливаются повышенные не менее чем на двадцать пять процентов оклады и тарифные

ставки по сравнению со ставками педагогических работников, занимающихся педагогической

деятельностью в городских условиях;

2) выплачивается единовременно денежная компенсация на покрытие расходов за коммунальные

услуги и на приобретение топлива для отопления жилых помещений за счет бюджетных средств в

размерах, устанавливаемых по решению местных представительных органов;

3) (исключен – Законом РК от 24.12.2008 N 111-IV (вводится в действие с 01.01.2009).

2-1. Педагогическим работникам образования, работающим в сельской местности,

предоставляются дополнительные меры социальной поддержки, предусмотренные законодательством

Республики Казахстан.

2-2. Педагогическим работникам образования, работающим в сельской местности, имеющим скот

в личной собственности, предоставляются корма, земельные участки для пастьбы скота и сенокошения

по решению местных представительных и исполнительных органов.

3. Педагогическим работникам организаций образования ежегодно за счет средств

соответствующих бюджетов выплачивается:

1) в государственных организациях образования пособие на оздоровление один раз в

календарном году при предоставлении им очередного трудового отпуска в размере, определяемом

трудовым законодательством Республики Казахстан;

2) обладателю звания “Лучший преподаватель вуза” – государственный грант в размере

2000-кратного месячного расчетного показателя, направления расходования которого определяются

Правительством Республики Казахстан;

3) обладателю звания “Лучший педагог” – вознаграждение в размере 1000-кратного месячного

расчетного показателя.

Сноска. Статья 53 с изменениями, внесенными законами РК от 24.12.2008 N 111-IV (вводится

в действие с 01.01.2009); от 24.10.2011 № 487-IV (вводится в действие по истечении десяти

календарных дней после его первого официального опубликования).

Глава 8. ГОСУДАРСТВЕННОЕ РЕГУЛИРОВАНИЕ В ОБЛАСТИ

ОБРАЗОВАНИЯ

Статья 54. Цели и формы государственного регулирования в

области образования

1. Государственное регулирование в области образования направлено на создание условий,

обеспечивающих реализацию конституционных прав на образование, и обеспечение высокого качества

образовательных услуг, предоставляемых организациями образования.

2. Государственное регулирование в области образования осуществляется путем правового

обеспечения, управления качеством образования, стандартизации, проведения контроля.

Статья 55. Управление качеством образования

1. Управление качеством образования направлено на реализацию единой государственной

политики в области образования и включает государственные и институциональные структуры,

составляющие единую национальную систему оценки качества образования, рациональности

использования средств, выделяемых на финансирование образования, и в целом эффективности

функционирования системы образования.

2. Управление качеством образования осуществляется путем принятия управленческих решений

на всех уровнях на основании результатов образовательного мониторинга.

3. Образовательный мониторинг осуществляется с помощью комплекса статистических и

аналитических оценочных показателей для внешней и внутренней оценки качества системы

образования.

4. Внешняя оценка учебных достижений является одним из видов независимого от организаций

образования мониторинга за качеством обучения.

Внешняя оценка учебных достижений осуществляется в целях оценки качества образовательных

услуг и определения уровня освоения обучающимися образовательных учебных программ основного

среднего, общего среднего образования и объема учебных дисциплин, предусмотренных

государственными общеобязательными стандартами образования высшего образования.

5. Внешняя оценка учебных достижений проводится после окончания основного среднего, общего

среднего и высшего образования:

в основной школе (после 9 (10) класса) – с целью определения дальнейшей траектории

обучения;

в общей средней (профильной) школе – с целью оценивания уровня учебных достижений;

в высшем образовании – выборочно, с целью мониторинга освоения учебной программы по

направлениям обучения.

6. Перечень организаций основного среднего, общего среднего образования и специальностей

высшего образования, по которым проводится внешняя оценка учебных достижений, определяется

уполномоченным органом в области образования.

Сноска. Статья 55 с изменениями, внесенными Законом РК от 24.10.2011 № 487-IV (вводится

в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 56. Государственные общеобязательные стандарты

образования

1. В Республике Казахстан устанавливаются государственные общеобязательные стандарты

образования, определяющие совокупность общих требований по каждому уровню образования к:

1) содержанию образования;

2) максимальному объему учебной нагрузки обучающихся и воспитанников;

3) уровню подготовки обучающихся.

2. Государственные общеобязательные стандарты соответствующих уровней образования

обязательны для всех организаций образования независимо от форм собственности, типов и видов.

Статья 57. Лицензирование образовательной деятельности

1. Образовательная деятельность юридических лиц (далее – лицензиат) подлежит

лицензированию в соответствии с законодательством Республики Казахстан о лицензировании.

2. Лицензирование образовательной деятельности юридических лиц, реализующих

образовательные учебные программы технического и профессионального, послесреднего, высшего,

послевузовского образования, по новым для них профессиям и специальностям с учетом уровней

профессиональной квалификации производится на общих основаниях независимо от наличия у них

лицензии.

3. Лицензиар создает консультативно-совещательный орган для коллегиального и гласного

рассмотрения вопросов выдачи, приостановления действия лицензии.

4. Лицензиар имеет право приостановить действие лицензии на право занятия образовательной

деятельностью на срок до шести месяцев в порядке, предусмотренном законодательством Республики

Казахстан об административных правонарушениях.

5. Лишение лицензии на право занятия образовательной деятельностью осуществляется судом в

порядке, предусмотренном законодательством Республики Казахстан об административных

правонарушениях.

6. Филиалы организаций образования вправе осуществлять образовательную деятельность, за

исключением подвидов образовательной деятельности, подлежащих лицензированию.

Сноска. Статья 57 с изменениями, внесенными законами РК от 15.07.2011 № 461-IV (вводится в

действие с 30.01.2012); от 24.10.2011 № 487-IV (вводится в действие по истечении десяти

календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 58. Аккредитация организаций образования

Сноска. Статья 58 исключена Законом РК от 24.10.2011 № 487-IV (вводится в действие по

истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 59. Государственный контроль в системе образования

1. Государственный контроль в системе образования направлен на обеспечение государством

права на образование и соблюдение юридическими лицами, реализующими образовательные учебные

программы, соответствия осуществляемой ими образовательной деятельности требованиям

законодательства Республики Казахстан в области образования и о лицензировании и осуществляется

уполномоченным органом в области образования и местными исполнительными органами в пределах их

компетенции.

2. Объектами государственного контроля в системе образования являются:

1) образовательная деятельность юридических лиц, реализующих образовательные учебные

программы;

2) уровень освоения обучающимися соответствующих образовательных учебных программ.

3. Основными видами государственного контроля являются:

1) государственная аттестация организаций образования;

2) исключен Законом РК от 24.10.2011 № 487-IV (вводится в действие по истечении десяти

календарных дней после его первого официального опубликования);

3) контроль за соблюдением законодательства Республики Казахстан об образовании и

квалификационных требований, предъявляемых к образовательной деятельности.

4. Государственная аттестация организаций образования независимо от ведомственной

подчиненности и форм собственности проводится один раз в пять лет в плановом порядке

государственными органами управления образованием в соответствии с их компетенцией.

Для организаций образования, реализующих образовательные учебные программы технического и

профессионального образования, послесреднего, высшего и послевузовского образования,

государственная аттестация осуществляется также по специальностям.

Организации образования, прошедшие институциональную и специализированную аккредитацию в

аккредитационных органах, внесенных в реестр аккредитационных органов, аккредитованных

организаций образования и образовательных учебных программ, освобождаются от процедуры

государственной аттестации по аккредитованным образовательным учебным программам

(специальностям) на срок аккредитации, но не более 5 лет.

Государственная аттестация организаций медицинского и фармацевтического образования

осуществляется уполномоченным органом в области здравоохранения.

Первая государственная аттестация проводится во вновь созданных:

1) организациях образования, реализующих общеобразовательные учебные программы начального,

основного среднего, общего среднего образования, через четыре года;

2) организациях образования, реализующих профессиональные учебные программы технического и

профессионального, послесреднего, высшего и послевузовского образования, не позже года первого

выпуска специалистов;

3) дошкольных организациях и организациях дополнительного образования через три года.

4-1. Организации образования, подлежащие государственной аттестации, проводят самооценку и

представляют материалы самооценки в государственные органы управления образованием.

5. Аттестация филиалов иностранных организаций образования и международных организаций

образования осуществляется в соответствии с настоящим Законом, если иное не установлено

международными договорами, ратифицированными Республикой Казахстан.

6. Исключен Законом РК от 24.10.2011 № 487-IV (вводится в действие по истечении десяти

календарных дней после его первого официального опубликования).

7. Исключен Законом РК от 24.10.2011 № 487-IV (вводится в действие по истечении десяти

календарных дней после его первого официального опубликования).

8. Контроль за соблюдением организациями образования законодательства Республики Казахстан

об образовании и о лицензировании осуществляется в форме проверок и иных формах.

Проверка осуществляется в соответствии с Законом Республики Казахстан “О государственном

контроле и надзоре в Республике Казахстан”. Иные формы государственного контроля осуществляются

в соответствии с настоящим Законом.

9.- 10. Исключены Законом РК от 17.07.2009 N 188 (порядок введения в действие см. ст.2).

11. Международные и иностранные организации образования и их филиалы, созданные на

территории Республики Казахстан, проверяются в соответствии с законами Республики Казахстан.

12.- 16. Исключены Законом РК от 17.07.2009 N 188 (порядок введения в действие см. ст.2).

Сноска. Статья 59 с изменениями, внесенными законами РК от 17.07.2009 N 188 (порядок

введения в действие см. ст.2); от 06.01.2011 № 378-IV (вводится в действие по истечении десяти

календарных дней после его первого официального опубликования); от 15.07.2011 № 461-IV (вводится

в действие с 30.01.2012); от 24.10.2011 № 487-IV (вводится в действие по истечении десяти

календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 60. Права и обязанности должностных лиц,

осуществляющих государственный контроль

1. Должностные лица, осуществляющие государственный контроль в области образования, должны

обладать необходимой квалификацией и проходить соответствующее обучение в системе

дополнительного образования не реже одного раза в пять лет.

2. Должностные лица, осуществляющие государственный контроль в области образования, имеют

право:

1) при предъявлении служебного удостоверения беспрепятственно посещать организации,

учреждения и предприятия образования в целях обследования, а ведомственные организации

образования – с учетом установленного режима их посещения;

2) при проведении проверки запрашивать любую необходимую информацию, знакомиться с

оригиналами документов, относящихся к предмету проверки.

3. Должностные лица, осуществляющие государственный контроль в области образования,

обязаны:

1) соблюдать законодательство Республики Казахстан, права и законные интересы субъектов

образовательной деятельности;

2) проводить проверки на основании и в строгом соответствии с порядком, установленным

настоящим Законом и иными нормативными правовыми актами Республики Казахстан;

3) не препятствовать установленному режиму работы организации образования в период

проведения проверки;

4) своевременно и в полной мере исполнять предоставленные в соответствии с законами

Республики Казахстан полномочия по предупреждению, выявлению и пресечению нарушений требований,

установленных законодательством Республики Казахстан в области образования;

5) вручать организации образования справку об итогах проверки в день ее окончания;

6) обеспечивать сохранность полученных документов и сведений, полученных в результате

проведения проверки.

4. Действия (решения) должностных лиц, осуществляющих государственный контроль в области

образования, и послужившая основанием для совершения действий (принятия решений) информация

могут быть обжалованы заинтересованным лицом вышестоящему должностному лицу и (или) в суд.

Глава 9. ФИНАНСОВОЕ ОБЕСПЕЧЕНИЕ СИСТЕМЫ

ОБРАЗОВАНИЯ

Статья 61. Система, принципы и источники финансирования

1. Система финансирования образования – совокупность республиканского и местных бюджетов,

других источников доходов.

2. Система финансирования образования основывается на принципах:

1) эффективности и результативности;

2) приоритетности;

3) прозрачности;

4) ответственности;

5) разграничения и самостоятельности всех уровней бюджетов.

3. Источниками финансирования образования являются:

1) бюджетное финансирование содержания государственных учреждений образования;

2) бюджетное финансирование государственного образовательного заказа;

3) доходы от оказания платных услуг, не противоречащих законодательству Республики

Казахстан;

4) кредиты финансовых организаций;

5) спонсорская и благотворительная помощь, безвозмездные отчисления и пожертвования,

гранты.

Сноска. Статья 61 с изменением, внесенным Законом РК от 24.10.2011 № 487-IV (вводится в

действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 62. Государственное финансирование

организаций образования

1. Государство обеспечивает выделение бюджетных средств на образование с учетом его

приоритетности.

2. Финансирование государственных организаций образования осуществляется за счет бюджетных

средств на основе требований, устанавливаемых государственными общеобязательными стандартами

образования по уровням образования, и норм, определяемых законодательством Республики Казахстан.

3. Финансирование государственных учреждений образования за счет бюджетных средств

обеспечивает содержание и выполнение функций учреждений в соответствии с государственными

общеобязательными стандартами образования.

4. Финансирование государственных предприятий образования, организаций образования других

организационно-правовых форм осуществляется на основе государственного образовательного заказа.

Перечень услуг, связанных с государственным образовательным заказом, утверждается

уполномоченным органом в области образования.

5. Государственный образовательный заказ на подготовку, повышение квалификации и

переподготовку квалифицированных работников и специалистов должен содержать:

1) направления подготовки специалистов;

2) объем государственного образовательного заказа по формам обучения (количество мест,

грантов);

3) среднюю стоимость расходов на обучение одного специалиста.

При размещении государственного образовательного заказа на подготовку специалистов с

техническим и профессиональным, послесредним, высшим или послевузовским образованием в

государственных учреждениях образования указываются администратор бюджетной программы и

наименование организации образования.

В государственный образовательный заказ также включаются подготовка специалистов в учебных

заведениях и (или) их филиалах, созданных в порядке, предусмотренном пунктом 4 статьи 65

настоящего Закона, а также обучение иностранцев и лиц без гражданства на подготовительных

отделениях высших учебных заведений.

Примечание РЦПИ!

Статью 62 предусмотрено дополнить пунктом 5-1 в соответствии с Законом РК от 24.10.2011 №

487-IV (порядок введения в действие см. ст. 2).

6. Государственный образовательный заказ, размещаемый в организациях дошкольного

воспитания и обучения, должен содержать количество воспитанников и среднюю стоимость расходов на

одного воспитанника.

7. Требования к содержанию государственного образовательного заказа по

учебно-методическому обеспечению системы образования определяются уполномоченным органом в

области образования.

8. Государственный образовательный заказ на финансирование высшего образования размещается

в виде образовательных грантов дифференцированно в зависимости от специальности, вида и статуса

учебного заведения.

Затраты организаций образования, реализующих профессиональные учебные программы высшего и

послевузовского образования, на одного обучающегося на платной основе не могут быть менее

размера образовательного гранта или государственного образовательного заказа.

Сноска. Статья 62 с изменениями, внесенными Законом РК от 24.10.2011 № 487-IV (порядок

введения в действие см. ст. 2).

Статья 63. Предоставление организациями образования

товаров (работ, услуг) на платной основе

1. Образовательные услуги, оказываемые организациями образования обучающимся и

воспитанникам за счет бюджетных средств, предоставляются бесплатно.

2. Государственным учреждениям образования запрещается:

1) предоставлять обучающимся и воспитанникам образовательные услуги на платной основе в

рамках государственного общеобязательного стандарта образования;

2) взимать с учащихся и педагогических работников деньги, за исключением случаев,

предусмотренных пунктом 3 статьи 63 настоящего Закона.

Государственные учреждения образования, реализующие профессиональные учебные программы

высшего образования по специальностям искусства, а также образовательные учебные программы

технического и профессионального образования, вправе предоставлять образовательные услуги на

платной основе сверх объемов образовательных услуг, оказываемых за счет бюджетных средств.

3. Государственные учреждения образования вправе предоставлять на платной основе с

заключением договора об оказании платных услуг следующие товары (работы, услуги) сверх

требований государственных общеобразовательных стандартов образования по:

1) реализации дополнительных образовательных программ (развития детского и юношеского

творчества, склонностей и интересов в области спорта, культуры и искусства, повышения

квалификации специалистов);

2) организации дополнительных занятий с отдельными обучающимися по предметам (дисциплинам

и циклам дисциплин) сверх учебного времени, выделенного по учебному плану и программам;

3) организации углубленного изучения с обучающимися основ наук по предметам (дисциплинам и

циклам дисциплин);

4) организации и проведению различных мероприятий: спортивных соревнований, семинаров,

совещаний, конференций среди обучающихся и воспитанников, педагогических работников и взрослого

населения, а также по разработке и реализации учебно-методической литературы ;

5) предоставлению в пользование музыкальных инструментов и дополнительных услуг

Интернет-связи;

6) организации летнего отдыха, обеспечению питания обучающихся и воспитанников, участников

различных мероприятий, проводимых в организациях образования;

7) отпуску теплоэнергии, подаваемой энергоустановками и котельными;

8) организации профессионального образования (переподготовке и повышению квалификации

специалистов технического и обслуживающего труда);

9) организации производства и реализации продукции учебно-производственных мастерских,

учебных хозяйств, учебно-опытных участков.

4. Цены на товары (работы и услуги) государственных учреждений образования,

предоставляемые на платной основе, подлежат утверждению в порядке, установленном

законодательством Республики Казахстан.

5. Частные организации образования используют доходы от реализации товаров (работ и

услуг), предоставленных на платной основе, в том числе за обучение в рамках государственных

общеобязательных стандартов образования, средства учредителей и другие, не запрещенные

законодательством, источники финансирования самостоятельно.

6. Взаимоотношения организации образования, оказывающей услуги на платной основе, и

обучающегося (воспитанника), его родителей и иных законных представителей регулируются

договором.

В случае оплаты обучающимся расходов за весь период обучения единовременно на момент

заключения договора сумма оплаты является неизменной до окончания срока обучения.

При поэтапной оплате обучения сумма оплаты может быть изменена не более одного раза в год

в случае увеличения заработной платы и с учетом индекса инфляции.

Сноска. Статья 63 с изменениями, внесенными Законом РК от 24.10.2011 № 487-IV (вводится в

действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 64. Развитие материально-технической базы

организаций образования.

1. Создание и развитие материально-технической базы государственных организаций

образования осуществляется за счет бюджетных средств, доходов от услуг, оказываемых на платной

основе, иных источников, не запрещенных законодательством Республики Казахстан.

2. Организации образования имеют право владеть и пользоваться имуществом в порядке,

определенном законодательством Республики Казахстан. Государственное имущество организации

образования не подлежит изъятию или использованию в целях, противоречащих основным задачам

организации образования.

3. Приватизация организаций образования осуществляется в соответствии с Законом Республики

Казахстан “О государственном имуществе” и по согласованию с уполномоченным органом в области

образования.

4. Государственные учреждения среднего образования, получившие на конкурсной основе грант

“Лучшая организация среднего образования”, расходуют грант на материально-техническое и

научно-методическое обеспечение образовательного процесса.

Сноска. Статья 64 с изменениями, внесенными законами РК от 01.03.2011 № 414-IV (вводится

в действие со дня его первого официального опубликования); от 24.10.2011 № 487-IV (вводится в

действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Глава 10. МЕЖДУНАРОДНАЯ ДЕЯТЕЛЬНОСТЬ В СФЕРЕ

ОБРАЗОВАНИЯ

Статья 65. Международное сотрудничество и

внешнеэкономическая деятельность

1. Международное сотрудничество Республики Казахстан в области образования осуществляется

на основе законодательства Республики Казахстан и международных договоров Республики Казахстан.

2. Организации образования в соответствии со спецификой своей работы имеют право

устанавливать прямые связи с зарубежными организациями образования, науки и культуры,

международными организациями и фондами, заключать двусторонние и многосторонние договоры о

сотрудничестве, участвовать в международных программах обмена студентами, магистрантами,

докторантами, педагогическими и научными работниками, вступать в международные

неправительственные организации (ассоциации) в области образования.

Военные и специальные учебные заведения имеют право в соответствии с международными

договорами и контрактами осуществлять подготовку специалистов из числа иностранных граждан.

Организации образования вправе заниматься внешнеэкономической деятельностью в порядке,

определенном законодательством Республики Казахстан и уставом организации образования.

3. Порядок осуществления международного сотрудничества организациями образования

Республики Казахстан устанавливается уполномоченным органом в области образования.

4. Создание международных и иностранных учебных заведений в Республике Казахстан и (или)

их филиалов осуществляется на основе международных договоров или по решению Правительства

Республики Казахстан.

Присвоение статуса международной школы осуществляется по решению Правительства Республики

Казахстан в порядке, определяемом им.

5. Лицензирование образовательной деятельности международных учебных заведений и учебных

заведений, создаваемых на территории Республики Казахстан другими государствами или их

юридическими и физическими лицами, их филиалов, а также их государственная аттестация

и аккредитация осуществляются в соответствии с законодательством Республики Казахстан, если иное

не предусмотрено международными договорами, ратифицированными Республикой Казахстан.

Сноска. Статья 65 с изменениями, внесенными законами РК от 15.07.2011 № 461-IV (вводится

в действие с 30.01.2012); от 09.01.2012 № 535-IV (вводится в действие по истечении десяти

календарных дней после его первого официального опубликования); от 13.02.2012 № 553-IV (вводится

в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 66. Удовлетворение образовательных потребностей

зарубежной казахской диаспоры

1. Лица казахской национальности, не являющиеся гражданами Республики Казахстан, имеют

право на получение образования в Республике Казахстан.

2. Государство содействует удовлетворению образовательных потребностей зарубежной

казахской диаспоры.

3. Создание организаций образования для казахской диаспоры за рубежом и предоставление ей

финансово-материальной помощи осуществляются в порядке, установленном международными договорами.

Глава 11. ОТВЕТСТВЕННОСТЬ ЗА НАРУШЕНИЕ

ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН

В ОБЛАСТИ ОБРАЗОВАНИЯ

Статья 67. Ответственность за нарушение законодательства

Республики Казахстан в области образования

Нарушение законодательства Республики Казахстан в области образования влечет

ответственность в соответствии с законами Республики Казахстан.

Глава 12. ЗАКЛЮЧИТЕЛЬНЫЕ ПОЛОЖЕНИЯ

Статья 68. Введение в действие настоящего Закона

1. Настоящий Закон вводится в действие по истечении десяти календарных дней со дня его

первого официального опубликования, за исключением части второй пункта 2 статьи 8, абзаца

второго пункта 6, абзацев второго и пятого подпункта 1) пункта 7, подпунктов 2), 3) пункта 8

статьи 52 и подпунктов 1), 3) пункта 3 статьи 53, которые вводятся в действие с 1 января 2008

года.

2. Лица, поступившие на обучение с соответствующими сроками обучения в организации

образования до введения в действие настоящего Закона, заканчивают обучение по образовательным

программам, действовавшим на момент поступления на обучение, с выдачей документа об образовании

установленного образца, действовавшего на момент поступления на обучение.

3. Признать утратившим силу Закон Республики Казахстан от 7 июня 1999 г. “Об образовании”

(Ведомости Парламента Республики Казахстан, 1999 г., N 13, ст. 429; N 23, ст. 927; 2001 г., N

13-14, ст. 173; N 24, ст. 338; 2004 г., N 18, ст. 111; N 23, ст. 142; 2006 г., N 1, ст. 5; N 3,

ст. 22; N 12, ст. 71; N 15, ст. 92; 2007 г., N 2, ст. 18; N 9, ст. 67).

Сноска. Статья 68 с изменением, внесенным Законом РК от 24.10.2011 № 487-IV (вводится в

действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Президент

Республики Казахстан

Данный документ не является официальным источником опубликования.

© 2012. РГП Республиканский центр правовой информации Министерства юстиции Республики Казахстан.__

 

________________________________________________________________________

________________________________________________________________________

 

О правах ребенка в Республике Казахстан

Закон Республики Казахстан от 8 августа 2002 года N 345

Вниманию пользователей!

Для удобства пользования РЦПИ создано ОГЛАВЛЕНИЕ

Сноска. По всему тексту слова “законодательными актами”, “Законодательными актами”

заменены соответственно словами “законами”, “Законами” Законом РК от 23.11.2010 № 354-IV

(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального

опубликования).

Настоящий Закон регулирует отношения, возникающие в связи с реализацией основных прав и

законных интересов ребенка, гарантированных Конституцией Республики Казахстан, исходя из

принципов приоритетности подготовки детей к полноценной жизни в обществе, развития у них

общественно значимой и творческой активности, воспитания в них высоких нравственных качеств,

патриотизма и гражданственности, формирования национального самосознания на основе

общечеловеческих ценностей мировой цивилизации.

Сноска. Преамбула с изменением, внесенным Законом РК от 23.11.2010 № 354-IV (вводится в

действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Глава 1. Общие положения

Статья 1. Основные понятия, используемые в

настоящем Законе

В настоящем Законе используются следующие основные понятия:

1) ребенок, оставшийся без попечения родителей, – ребенок, который остался без попечения

единственного или обоих родителей в связи с ограничением или лишением их родительских прав,

признанием родителей безвестно отсутствующими, объявлением их умершими, признанием

недееспособными (ограниченно дееспособными), отбыванием родителями наказания в местах лишения

свободы, уклонением родителей от воспитания ребенка или от защиты его прав и интересов, в том

числе при отказе родителей взять своего ребенка из воспитательного или лечебного учреждения, а

также в иных случаях отсутствия родительского попечения;

2) ребенок – лицо, не достигшее восемнадцатилетнего возраста (совершеннолетия);

3) организации, осуществляющие функции по защите прав ребенка, – это организации,

осуществляющие социальную поддержку, оказание социально-бытовых, медико-социальных,

социально-педагогических, психолого-педагогических, правовых услуг и материальной помощи,

социальной реабилитации детей, находящихся в трудной жизненной ситуации, обеспечение занятости

таких детей по достижении ими трудоспособного возраста;

4) социальная реабилитация ребенка – мероприятия по восстановлению утраченных ребенком

социальных связей и функций, восполнению среды жизнеобеспечения, усилению заботы о нем;

5) социальная адаптация ребенка – процесс активного приспособления ребенка, находящегося в

трудной жизненной ситуации, к условиям социальной среды путем усвоения и восприятия ценностей,

правил и норм поведения, принятых в обществе, а также процесс преодоления последствий

психологической и (или) моральной травмы;

6) законные представители ребенка – родители, усыновители (удочерители), опекун,

попечитель, патронатный воспитатель, другие заменяющие их лица, осуществляющие в соответствии с

законодательством Республики Казахстан заботу, образование, воспитание, защиту прав и интересов

ребенка;

7) экономическая эксплуатация ребенка – это наихудшие формы детского труда, в том числе

торговля несовершеннолетними, вовлечение их в преступную деятельность или в совершение

антиобщественных действий, занятие проституцией, производство порнографических снимков или

участие несовершеннолетних в зрелищных мероприятиях порнографического характера, а также труд,

совершаемый детьми младше минимального возраста для приема на работу, установленного законами

Республики Казахстан;

8) ребенок-сирота – ребенок, у которого умерли оба или единственный родитель;

9) попечительство – правовая форма защиты прав и законных интересов детей в возрасте от

четырнадцати до восемнадцати лет;

10) опека – правовая форма защиты прав и законных интересов детей, не достигших

четырнадцати лет;

11) государственные минимальные социальные стандарты – основные показатели обеспечения

качества жизни детей, включающие в себя установленный государством минимальный объем социальных

услуг, норм и нормативов;

12) ребенок-инвалид – лицо в возрасте до восемнадцати лет, имеющее нарушение здоровья со

стойким расстройством функций организма, обусловленное заболеваниями, травмами, их

последствиями, дефектами, приводящее к ограничению жизнедеятельности и необходимости его

социальной защиты;

13) патронат – форма воспитания, при которой ребенок, оставшийся без попечения родителей,

передается на воспитание в семью граждан по договору, заключаемому уполномоченным

государственным органом и лицом (патронатным воспитателем), выразившим желание взять ребенка на

воспитание;

14) дети, находящиеся в трудной жизненной ситуации, – дети, жизнедеятельность которых

нарушена в результате сложившихся обстоятельств и которые не могут преодолеть данные

обстоятельства самостоятельно или с помощью семьи.

Сноска. Статья 1 в редакции Закона РК от 23.11.2010 № 354-IV (вводится в действие по

истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 2. Действие настоящего Закона

1. Действие настоящего Закона распространяется на граждан Республики Казахстан. Ребенок,

не являющийся гражданином Республики Казахстан, пользуется в Республике правами и свободами, а

также несет обязанности, установленные для граждан, если иное не предусмотрено Конституцией

Республики Казахстан, законами Республики Казахстан и международными договорами,

ратифицированными Республикой Казахстан.

2. Действие норм настоящего Закона, устанавливающих права и обязанности ребенка,

распространяется на детей, которые приобрели гражданскую дееспособность в полном объеме до

<